Son devirde girdi maliyetlerindeki artış mazeretiyle fahiş artırım yapan firmalara karşı hem devlet hem de vatandaş çabaya girişti. Ticaret …
Son devirde girdi maliyetlerindeki artış mazeretiyle fahiş artırım yapan firmalara karşı hem devlet hem de vatandaş çabaya girişti. Ticaret Bakanlığı da 81 vilayet genelinde bir yandan market ve toptancı kontrolünü artırırken dün itibariyle de Hazine ve Maliye Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı kontrol elemanları ve belediye zabıtalarının iştirakiyle üretici kontrolüne başladı.
Ayçiçek yağı, tavuk, yumurta, kırmızı et üzere temel besin fiyatlarında yaşanan artışlardan bunalan vatandaşlar ise dedektif üzere market market dolaşıp en ucuz satanı bulmaya çalışırken, fahiş fiyata satış yapanları da teşhir ediyor.
FİRMALARA CEZA YAĞDI
Ticaret Bakanlığı dün Haksız Fiyat Kıymetlendirme Kurulu’nun 120 firmaya 3 milyon 595 bin lira idari para cezası uygulanmasına karar verdiğini açıkladı. “Fahiş fiyat artışları ile stokçuluk aksiyonlarının yakından takibi maksadıyla Bakanlığımız uyumunda kontroller aralıksız devam edecektir” duyurusu yapan Ticaret Bakanlığı açıklamasında, “Kurul, bugüne kadar 3 bin 386 belgeyi karara bağlayarak besin, paklık, hijyen eserleri üzere temel muhtaçlık unsurlarında fahiş fiyat artışı yaptığı bedellendirilen 495 firmaya toplam 15 milyon 480 bin lira idari para cezası uygulanmasına karar verdi. Yapılan kontroller sonucunda en çok zerzevat meyve ile ayçicek yağı, tavuk, yumurta ve un üzere temel besin eserlerinde fahiş fiyat artışı yapıldığı tespit edilmiştir” denildi.
BİR HAFTADA 23 BİN ESERE KONTROL
Açıklamada, “Sadece son bir haftada bin 674 işletme bazında 22 bin 535 eser, Bakanlığımızca denetlenmiştir. Denetleme sonucu elde edilen tespitler Haksız Fiyat Kıymetlendirme Şurası tarafından pahalandırılacak ve firmaların savunmalarının alınmasının akabinde haksız fiyat artışında bulunduğu tespit edilenler hakkında 10 bin 911 liradan 100 bin 910 liraya; stokçuluk faaliyetinde bulunduğu tespit edilenlere ise 54 bin 555 liradan 545 bin 550 liraya varan idari para cezası yaptırımı uygulanacaktır” görüşüne de yer verildi.
BU ARTIRIM NİÇİN?
Ticaret Bakanlığı takımları market, toptancı ya da pazar yerlerine ani kontrol düzenliyor. Örneğin bir markete girdiklerinde yöneticilerden eserlerin alış fiyat listelerini istiyorlar. Ellerindeki listeyle raftaki satış fiyatını akabinde da kasadan geçen fiyatı karşılaştırıyorlar. Bu süreçlerin devamında son haftaların alış fiyat listelerini isteyip satış fiyatlarında artış olup olmadığını denetim ediyorlar. Örneğin 5 litrelik ayçiçek yağını üreticiden 40 liraya alıp, tüketiciye bir hafta sonra 60 liradan, sonraki hafta 70 liradan, sonraki hafta da 90 liradan satandan savunma istiyorlar. Savunmalar ve listeler Haksız Fiyat Konseyinde değerlendirilip akabinde ceza kesiliyor.
VATANDAŞA ‘ŞİKÂYET EDİN’ UYARISI
Ticaret Bakanlığı yetkilileri, vatandaşı fiyatlarında harika artış yapıldığını düşündüğü eserlerle ilgili şikayet etmeleri konusunda uyarırken, “Şikayetler Alo 175’e yahut Haksız Fiyat Artışı- HFA taşınabilir uygulaması üzerinden yapılabilir. Vatandaş, markette fiyatını yüksek bulduğu eserin fotoğrafını çekip gönderdiğinde, bakanlık takımları şikayet edilen marketten, mağazadan savunma isteyip mevzuyu Haksız Fiyat Kurulu’na getiriyor. Şikayet haklı bulunursa firmaya ceza uygulanıyor” dediler.
DEVA PLANLI ZİRAÎ ÜRETİM
Yem üreticisi olan Matlı Holding İdare Şurası Lideri ve TOBB İdare Şurası Üyesi Özer Matlı, balık, tavuk, kırmızı et, yumurta, süt fiyatlarında yaşanan artışların yem fiyatlarında yüzde 40’lık maliyet artışından kaynaklandığını söyledi. Matlı, yem fiyatlarındaki artışın nedenlerini ve tahlil teklifini ise şöyle anlattı:
“Haksız fiyat artışlarıyla doğal ki gayret edilsin ancak kök sebepler de görülsün. Baştan sona ziraî planlama yapılmalı, köyler boşaldı, üretim azaldı. Üretilen yem girdisinin yüzde 55’i ithalatla sağlanıyor. Soya, mısır, ayçekirdeği, kanola üzere protein kaynaklı eserlerin fiyatında kuraklık ve kimi fon girişleri nedeniyle dolar bazında yüzde 100’e yakın artış oldu. O denli ki 370 dolarlık soya Türkiye’de 600 dolara çıktı. Yurt içinde ayçekirdeğinde 2 bin 200 fiyat beklenirken harmanda 3 bin 800, 4 bin lira gerçekleşti. Daha evvel 185 dolara alınan mısır, 265 dolara fırladı. Hem döviz hem TL bazında artışlar yaşandı. Yem fiyatları yüzde 40’ın üzerinde arttı.
Yumurta, tavuk, kırmızı et, balık hepsi yemle besleniyor. Kuraklık riski hem Türkiye hem dünya için devam ederken, bizim Sudan yerine Ukrayna ile ziraî üretim mutabakatı yapmamız lazım. Onlarda hem elektrik, doğalgaz, personellik maliyetleri ucuz hem de büyük ölçekli tarım toprakları var. Yağmur yağma olasılıkları da bizden yüksek. Devletler ortası karşılıklı üretim mutabakatı yapılarak Türklerin orada üretim yapmaları sağlanmalı.”
ET FİYATLARI NEDEN YÜKSELDİ?
Ankara Ticaret Borsası Lideri Faik Yavuz et fiyatlarının neden yükseldiğini şöyle anlattı: “Son devirde Kuveyt, Katar üzere Körfez ülkelerine 150-160 bin canlı hayvan ihracatı yapılması, mevsimsel geçiş üzere nedenler kuzu fiyatlarında yüzde 12-13’lük artışa neden oldu. Ayrıyeten yem girdi maliyetleri çok yüksek. Bunu çözmeden kırmızı yahut beyaz ette fiyat düşürme talihimiz yok. Yemin yüzde 50’si de ithalata bağımlı. Ki bu artışlara karşın besici ziyan ediyor. Zira en büyük girdisi yem çok değerli. 1 kilo ette yemin hissesi yüzde 60 ki son aylarda yem fiyatlarında artış yüzde 30 oldu. Öteki besin eserlerine nazaran et ucuz bile, domates 10 lira, patlıcan 8 lirayken et ucuz bile fakat sorun alım gücünde. Mera besiciliğine yük vermemiz, yem bitkisi ekimini artırmamız lazım. Bunun için de ziraî desteklemelerin artması gerekiyor.”
‘ÜRETİM ARTMALI’
Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Lideri Bendevi Palandöken, “Fiyat artışlarıyla uğraş için öncelikle üretimin artması sonrasında tarladan sofraya navlunun, aracı masraflarının düşmesi lazım” dedi. “Bir de piyasada kartelleşme var” diyen Palandöken, “Üç dört aktör tüm üretimi stoklayabilecek noktada. Toptan alıp eser fiyatlarının yükselmesine neden oluyorlar. Halbuki ne kadar çok satıcı olursa o kadar ucuz olur. Öbür taraftan diğer bölümlerde iş yapamayanlar besin para ediyor diye bu dala girip neyin fiyatı yükselecekse onu stoklamaya başladılar. Örneğin ceviz artacak, deyip onu stokluyorlar. Bunlara da tahlil bulunmalı” formunda konuştu.
‘MEYVE-SEBZE MASASI KURULSUN’
Zerzevat ve meyvede bilgi kirliliği olduğunu söyleyen Türkiye Halciler Federasyonu Lideri Yüksel Tavşan, “Bu nedenle yalnız zerzevat meyveyi inceleyen ve irdeleyen, bu alandaki şikayetleri kıymetlendiren bir masa kurulsun. Sorun neredeyse inceleyip, rapor etsin. Sahiden haksız fiyat artışı var mı yok mu, bu kimden kaynaklanıyorsa tahlil ona nazaran bulunsun. Kıyaslamayı hakikat yapmıyoruz. Domates 10 lira deniyor? Nerede? Ankara’nın en lüks semtinde küçük bir manavdaki fiyatı alıp da en ucuz marketteki fiyatla karşılaştırırsanız domateste fiyat farkı 4 kat dersiniz. Cımbızla çeker üzere en yüksek fiyatı alıp bakmamalıyız” diye konuştu.
‘EMEKLİLER WHATSAPP KÜMESİ KURDU’
GİMAT Toptancılar Sitesi Lideri ve GİMAT Gross sahibi Recai Kesimal, kimi fırsatçıların ortada bir münasebet yokken raf fiyatlarında artışa gittiğini belirterek şunları söyledi: “Yumurta fiyatlarındaki artış yemin yanı sıra İran ve Irak pazarına ihracattan kaynaklandı. Zira üretim iç piyasaya göreyken bir anda ihracat talebi gelince iç piyasada mal kalmadı fakat artık üretim artışı da olduğu için fiyatlar aşağıya hakikat gelmeye başladı. Önümüzdeki günlerde biraz daha düşecek. Yağda ise Türkiye dışa bağımlı. Kuraklık nedeniyle soyada rekolte yüzde 50 fikir Çin ve Hindistan ayçiçek tüketimine yöneldi. Fiyatlar uçtu. Öbür taraftan yurtiçinde kontrol baskısıyla fiyatların daha da yükselişi önlenmiş oldu. Tüketicinin korkusunu istismar edenler var, 5 litre yağı 100 liraya çıkardılar, bizim markette 66 lira ki biz de bundan para kazanıyoruz. Lakin kesin cezayı tüketici verir. Esasen emekliler kendi ortalarında WhatsApp kümesi kurmuşlar. Hangi mağazada neyin ucuz olduğunu birbirlerine yazıp, oradan alıyorlar.”
