Finansal Okuryazarlık 101: Herkesin Bilmesi Gereken 12 Ekonomi Terimi

Hepimizin en azından ismen bildiği ekonomik terimlerin başında gelen enflasyon, bir ekonomideki genel fiyat seviyelerinin yükselmesi anlamına gelir ve halkın satın alma gücünü düşürür. Enflasyonun oluşması, talep ve arz dengesizliği, mali ve parasal politikalar, döviz kurlarındaki dalgalanmalar gibi birçok faktörden kaynaklanabilir. Ayrıca ekonomi üzerinde de birçok olumsuz etkisi vardır. Enflasyonla birlikte mal ve hizmet fiyatları artar, tüketicilerin satın alma gücü azalır. Bu durum ekonomide belirsizlik ve istikrarsızlık yaratır.

Deflasyon, genel olarak fiyat düzeylerinin düşüşü ve paranın satın alma gücünün artması olarak tanımlanabilir. Sadece basit açıklamasına bakacak olursak olumlu bir durum gibi gözükebilir ama aslında tam olarak öyle değil.

Deflasyon, ekonomik durgunluk dönemlerinde sıkça görülen bir durumdur ve ekonomik aktivitenin azaldığı, işsizlik oranlarının arttığı bir ekonomik ortamda oluşabilir. Yatırımcılar ve tüketiciler, fiyatların daha da düşeceği beklentisiyle harcamalarını erteleyebilir ve bu da ekonomiyi daha da küçültücü bir etki yaratabilir.

Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH), bir ülkenin ekonomik büyüklüğünü ölçmek için kullanılan bir ekonomik göstergedir. Ülkedeki tüm mal ve hizmetlerin toplam değerini ifade eder ve genellikle bir yıl içindeki ekonomik faaliyetleri ölçmek için kullanılır. Ayrıca ulusal ekonomik politikaların oluşturulmasında ve değerlendirilmesinde önemli de bir rol oynar. G20 toplantıları bu veriler baz alınarak yapılır.

Hükümet tarafından ülkenin para değerinin, diğer ülke para birimleri karşısında düşürülmesi şeklinde tanımlanır. Bir tür para politikası aracıdır. Sabit veya yarı sabit kur rejimini benimsemiş ülkeler tarafından uygulanır. Uygulaması doğru şekilde yapıldığında olumlu sonuçları olsa da oldukça dikkat edilmesi gereken bir para politikasıdır. Son yıllarda para değeri hızlı düşen ülkeleri inceleyerek olumsuz sonuçlandığında bedelinin ne olduğunu görebiliriz.

Faiz, borç verilen paranın, borçlunun uygun bir süre sonra geri ödemesi karşılığında alınan ek ödeme ya da ücrettir. Genellikle bir yüzde oranı olarak belirlenen faiz, borç verenin borç verme işleminden kar elde etmesini sağlar.

Cari denge, bir ülkeye ait ödemeler dengesi hesapları içinde yer alan dış ticaret, hizmetler, yatırım gelirleri ve cari transferler hesaplarını kapsar. İhracat ile döviz getiren diğer işlemlerden elde edilen gelirler ve ithalat ile döviz kaybettiren diğer işlemler sonucu ödenen giderler arasındaki dengeyi gösteren cari işlemler hesabında, gelirlerin giderleri aştığı durum cari işlemler fazlası; giderlerin gelirleri aştığı durum ise cari işlemler açığı olarak adlandırılır.

En basit şekilde anlatmak gerekirse, istikrar ve ekonomik problemleri atlatmak için kenarda köşede tuttuğumuz para denebilir. Ülkeler bazında baktığımızda oldukça önemli bir terimdir.

Kişilerin kazançları üzerinden devlete ödedikleri vergidir. Bireylerin maaşları, sermaye kazançları, kira gelirleri, faiz gelirleri gibi gelirlerinden kesilerek devlete ödenir. Gelir vergisinin oranları, gelir dilimine göre belirlenir ve yıllık gelir miktarı arttıkça vergi oranı da artar. Yıl içinde aylık, üç aylık veya yıllık olarak ödenebilir.

Çok sevdiğimiz Monopoly oyununun isminden esinlendiği bu terim, bir firmanın belirli bir mal veya hizmetin tek tedarikçisi olması durumu için kullanılır.

Kişinin elde ettiği gelirin enflasyon ve vergi gibi faktörlerden arındırılarak düzeltilmiş halidir. Yani reel gelir, nominal gelirden fiyat artışı ve vergi gibi etkenler çıkarılarak hesaplanan, kişinin gerçek alım gücünü yansıtan gelir miktarıdır.

Bir varlığın veya bir şirketin nakde dönüştürülebilme ve piyasada hızlı bir şekilde alınıp satılabilme yeteneği olarak tanımlanabilir. Likidite, finansal piyasalarda önemli bir kavramdır ve varlık sahipleri ile şirketler için önemli bir finansal gösterge olarak kabul edilir. Likitide değeriniz yüksek ise bu durum size avantaj sağlayabilir.

Belirli bir dönemde tüketici sepetinde yer alan mal ve hizmetlerin fiyatlarının zaman içindeki değişimini gösteren bir ekonomik göstergedir. Genellikle enflasyonun ölçülmesinde önemli bir gösterge olarak kullanılır. TÜFE’nin artması, genellikle enflasyonun arttığı anlamına gelirken, düşmesi ise enflasyonun azaldığı anlamına gelir.