Gezegenimizi kurtarma buluşması: COP26

Birleşmiş Milletler’in düzenlediği ve geçen yıl pandemi nedeniyle ertelenen Dünya İklim Tepesi (COP26), başkanların ve diplomatların iklimdeki tehlikeli değişikliği yavaşlatmak için muahedeleri müzakere ettiği platform olma özelliğini taşıyor. Tepe 31 Ekim-12 Kasım’da İskoçya’nın Glasgow kentinde düzenlenecek. Devlet ve hükümet liderleri, 2015 yılında ısınmayı 2 derece altında ve ülkü olarak 1,5 derecenin üzerinde tutmak için Paris Muahedesi’ni imzalamıştı.

Mutabakatın bağlayıcı olmaması nedeniyle imzacı devletler, belirlenen amaçlara zıt düşecek oranlarda fosil yakıtları kullanmaya ve ağaçları kesmeye devam ediyor. Ayrıyeten içinde bulunduğumuz 10 yılda gezegenin ortalama sıcaklığı, geçen on yılda kayıtlara geçen en yüksek sıcaklığın şimdiden üstüne çıkmış durumda.

Güçlü ülkelerin pak güce geçişi, iklim gayelerine ulaşabilmek için çok yavaş.

Lakin iklim değişikliğinin tesirlerinin hem güçlü hem de fakir ülkelerde görülmesiyle birlikte uzmanlar, bu yıl düzenlenecek tepenin bir dönüm noktası olmasını bekliyor.

Çünkü harika hava şartları, afetler ve kitlesel protestolar, iklim değişikliğinin siyasi gündemde öne çıkmasına yol açtı ve kimi ülke önderleri bu yüzyılın ortasına kadar ekonomilerini karbondan arındırma kelamı verdi. Fikir kuruluşu Güç, Etraf ve Su Kurulu’nda (CEEW) kıdemli analist olarak misyon yapan Shikha Bhasin, “Son yirmi yılda, iklim meselesiyle yüzleşme evresinden bir iklim acil durumu haline geçtik” yorumunu yapıyor. Bhasin, “İşte tam da bu yüzden yaklaşan COP26 kritik” diyor.

Gündemde neler var?

Paris Muahedesi yaklaşırken birçok dünya önderi de ülkelerinin emisyonları ne kadar süratli azaltacağını beyan etmeye başladı. Bunun için her beş yılda bir hareket planlarını güncellemeyi kabul ettiler bile. Fakat Çin ve Hindistan üzere büyük kirleticiler yeni planlarını sunmadı.

Milletlerarası iklim müzakerelerini organize eden BM İklim Değişikliği tarafından Eylül ayında yayınlanan bir rapora nazaran, ülkelerin sunduğu mevcut planlarda belirlenen amaçlar, global sera gazı emisyonlarının yalnızca yaklaşık yarısına tekabül ediyor.

İtalya ile birlikte doruğa konut sahipliği yapan İngiltere, bu nedenle ülkelere yeni planlar sunmaları ve bu mevzuda somut mutabakatlar yapılması için çabalıyor. Başbakan Boris Johnson, dünya önderlerini daha mert taahhütlerde bulunmaya çağırdı. İngiltere, “kömürü tarihe gömecek” bir muahede için çabalarken motorlu otomobil satışını durdurmak için 2040 yılını verdi. Ayrıyeten ormansızlaşmayı durdurmak için daha fazla bütçe ayırılması maksadında.

Kim ödeyecek?

En kıymetli soru ise atmosferi kirletmekten en çok sorumlu olan güçlü ülkelerin, iklim değişikliğinden en çok etkilenen fakir ülkelere ne kadar mali dayanak vereceği olacak. Güçlü ülkeler, 2009’da 2020’ye kadar iklim finansmanı için yılda 100 milyar dolar ödemeyi kabul etmişti. Fakat OECD’nin son iddialarına nazaran 2019’da 79,6 milyar dolar toplandı.

Birtakım uzmanlar, iklim değişikliğinin yahut yenilenebilir güce geçişin maliyetlerini karşılamaya yetmese bile, bu paraya tekrar de gereksinim duyulduğuna dikkat çekiyor.

Fikir kuruluşu E3G’de iklim diplomasisi uzmanı olarak çalışan Jennifer Tollman ise bunun birebir vakitte diplomatik bir husus olduğunu belirtiyor ve inanç kaybına işaret ediyor. Tollman, “Tüm memleketler arası müzakereler bir inanç temeli üzerine şurası. Bu 100 milyar doların eksik teslim edilmiş olması, temeli belirli bir noktaya kadar çökertiyor” diyor.

Başka kıymetli hususlar neler?

İklim değişikliğine karşı en savunmasız ülkeler, iklim değişikliğinin tesirlerine ahenk sağlamaya ve bu bahse daha fazla kıymet verilip fon ayırılması davetinde bulunuyor. Bunun ötesinde, Paris Mutabakatı’nın yürürlüğe girmeden evvel düzeltilmesi gereken teknik ayrıntıları var. Ayrıntılar çoğunlukla, global karbon piyasasına ait kuralları ve ülkelerin emisyonlarındaki kesintileri resmi olarak bildirme halini kapsıyor.

31 Ekim’den 12 Kasım’a kadar iki hafta sürecek olan görüşmeler, dünya önderlerini, bilim insanlarını, işletmeleri ve sivil toplum kümelerini bir ortaya getirecek. Fakir ülkelerin temsilcileri ise seyahat kısıtlamaları, aşı eksikliği ve konaklama maliyetleri gelmelerini zorlaştıracağı konusunda ikazda bulunuyor.

Ajit Niranjan

©Deutsche Welle Türkçe