Hak ihlali başvurularında yüzde 43’lük artış

Cezaevlerindeki hak ihlalleri ile azap ve berbat muamelenin arttığına yönelik argümanlar, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun (TİHEK) raporlarına da yansıdı. TİHEK’e yapılan müracaatlarda bu yılın birinci altı aylık periyodunda, geçtiğimiz yılın birebir devrine nazaran yüzde 43 oranında bir artış yaşandı. 2021 yılının birinci altı ayında hak ihlali teziyle 631 müracaat yapılırken bu sayı bu yılın birinci 6 aylık periyodunda 905’e yükseldi.

905 müracaatın yüzde 55’lik kısmı yani 506’sı ise cezaevinde tutuklu ve hükümlü bulunan mahpuslardan geldi. Mahpusların şikayetleri ortasında ceza ve infaz kurumlarındaki şartlar, azap ve berbat muamele, tesirli müracaat ve dilekçe hakkı ile sıhhat hakkının ihlali üzere dikkat çeken başlıklar birinci sıralarda yer aldı.

406 müracaat için tüzel yol gösterme süreci uygulandı

Kurum, birinci 6 ayda kendisine yapılan toplam 905 müracaatın 406’sı için “hukuki yol gösterme” süreci uyguladı. Özel bütçeli, kamu hükmî kişiliğine sahip olan ve lideri Cumhurbaşkanı tarafından atanan TİHEK, 2012 yılında ayrımcılıkla gayret hedefiyle kuruldu.

Kendisine yapılan müracaatları kıymetlendiren TİHEK, türel yol göstermenin yanı sıra insan hakkı ihlali ya da ayrımcılık tespit ettiğinde ilgili kurum hakkında cürüm duyurusunda bulunabiliyor.

Başvuru artışı ihlal artışının göstergesi mi?

Peki TİHEK’e yapılan başvurulardaki artış, cezaevlerindeki hak ihlallerinin arttığının bir göstergesi mi? DW Türkçe’nin sorusunu yanıtlayan İnsan Hakları Derneği (İHD) Merkezi Hapishane Kurulu Eş Sözcüsü Avukat Ercan Yılmaz, Türkiye’de hapishanelerdeki hak ihlallerinin 1980 yılından beri artış gösterdiğine dikkat çekti.

Sorunun kronikleştiğini söz eden Yılmaz, pandemi periyodunda bu ihlallerinin üstünün kapatıldığını fakat, pandemi sonrasında yine görünür olmaya başladığını kaydetti. Yılmaz, “Son periyotlarda tekrar açık görüşlerin yapılması, mahpusların avukatları ve aileleriyle görüşmeye başlamaları ve kamera kayıtları ile birlikte ihlaller açığa çıkmaya başladı” dedi.

İHD: TİHEK dataları bizi doğruluyor

TİHEK’in açıklamış olduğu altı aylık bilgilere nazaran en çok müracaatların hapishanelerden gelmesinin kendi açıkladıkları dataları doğruladığını kaydeden Yılmaz, “Çünkü bizler de son devirlerde hapishanelerde mahpuslar üzerindeki ihlallerin önemli boyutlarda arttığını, azap ve makus muamelenin arttığını, hayat hakkı ihlalinin arttığını belirtiyoruz” sözünü kullandı. Yılmaz, bu tezlerin memleketler arası kurumlar tarafından da önemli bir halde lisana getirildiğini kaydetti.

Son olarak Avrupa Azabın Önlenmesi Komitesi’nin (CPT) Türkiye’ye ziyareti sonrasında tavsiye kararlarında bulunduğunu hatırlatan Yılmaz, “Bu durumun son devirlerde artmasının Türkiye’deki baskıcı siyasetlerin bir yansıması olduğunu, hapishanelere bu baskı araçlarının, iktidarın kullandığı baskılama metotlarının en rahat kullanılabilir alanlar olduğunu düşünüyoruz” diye konuştu. Yılmaz, cezaevlerindeki ihlallerin yapılan müracaatlardan çok daha fazla olduğunu da öne sürdü.

CISST: Önemli bir artış gözlemliyoruz

Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CISST) Savunuculuk Koordinatörü Berivan Korkut da, cezaevlerinde hak ihlallerinin yanı sıra azap ve makûs muameleye yönelik önemli bir artış gözlemlediklerini söyledi. Korkut, bilhassa isimli mahpusların ruhsal ve sözel şiddete maruz kaldığını belirterek, “Başvurulara baktığımızda, bu durumun infaz muhafaza memurlarının, mahpuslarla kurdukları diyaloğun doğal bir kesimine dönüştüğünü görüyoruz” dedi.

Yapılan müracaatlara rağmen yetkili makamlarca önemli bir araştırma yapılmadığını da tez eden Korkut, “Örneğin kamera kayıtları, darp raporu olmasına karşın, mahpusların azap ve berbat muamele görmediği konusunda geri dönüşler alabiliyoruz” sözünü kullandı.