Hareketsiz yaşam böbrek taşı oluşumuna neden oluyor

Koronavirüs enfeksiyonu nedeniyle konutta kaldığımız ve hareketsiz hayat sürdüğümüz bu periyotta değişen beslenme alışkanlıkları ve yetersiz sıvı pek çok sıhhat sıkıntısını da beraberinde getiriyor. Bunlardan biri de dayanılmaz ağrı ile belirti veren böbrek taşıdır.

Biruni Üniversitesi Hastanesi Üroloji Uzmanı Prof. Dr. Levend Özkan böbrek taşı oluşumunu engellemek için tekliflerde bulundu.

Böbrek taşlarının dünya nüfusuna oranla yüzdesi tam olarak bilinmemekle birlikte en sık görülen ürolojik rahatsızlıklardan birisidir.

Genel olarak bakıldığında bir bireyin ömür boyunca taş hastalığı ile müsabaka riski %5-10 olarak kestirim edilmektedir. Erkek hastalarda risk daha yüksek olmakla birlikte toplumlar ortasında farklar görülebilmektedir.

Taş hastalığı dünya genelinde sıklıkla 30-50 yaşları ortasında görülmektedir. Hastalık ne kadar erken ortaya çıkarsa hayat boyunca tekrar müsabaka ihtimali o kadar yüksektir.

AZ SU İÇMEK, HEREKETSİZ HAYAT VE ÇOK TUZ EN DEĞERLİ NEDENLER

Her hastada idrar yolu taşına yol açan etkeni belirlemek mümkün olmasa da taşın cinsine ve hastanın tıbbi durumuna nazaran taş oluşma ve tekrarlama riskinin arttığı birtakım durumlar bilinmektedir. Taş cinsinden bağımsız olarak taş oluşma riskini artıran üç etken yetersiz sıvı alımı, hareketsiz hayat biçimi ve yüksek oranda tuz (sodyum) tüketimidir.

Bunlar haricinde ailede taş hastalığı olması, sık idrar yolu enfeksiyonu geçirme, idrarın doğal süzülmesini ve akışını engelleyen durumlar (darlık vb), kalsiyum metabolizmasını bozan hastalıklar, geniş barsak rezeksiyonları, genetik birtakım hastalıklar ve kimi ilaçlar da böbrek taşı oluşumunu ve tekrarlamasını etkileyen ögelerdir.

TEK TARAFLI ŞİDDETLİ AĞRI İLE BELİRTİ VERİR

Taş hastasını doktora getiren klasik bulgu ağrıdır. Ağrı sıklıkla tek tarafta ve gelip süreksiz formda olur (renal kolik). Lakin taşlar idrar akımına pürüz olmayacak bir bölgede yerleşmişse yahut çok küçükken sistemden atıldıysa hiç bulgu vermeyebilir.

“Kum dökme” olarak tabir edilen durum taşların büyük hale gelmeden idrarla atılmasıdır. Kum dökme (kristalüri) tabiri toplumda sıkça kullanılsa da hem hastanın takibi, hem de ayırıcı teşhislerin dışlanması açısından analiz ve görüntüleme yapılmadan kullanılmamalıdır.

Ayrıntılı bir öykü, kolay bir idrar analizi ve görüntüleme ile klinik olarak manalı taşların büyük kısmı birinci basamak sıhhat kuruluşlarında tanınabilmektedir. İleri tetkik ve tedavi gerektiren durumlarda hasta kesinlikle bir üroloji uzmanına yönlendirilmelidir.

Teşhis anında idrar kanalının (üreter) altına kadar ilerlemiş küçük boyutlu taşların büyük çoğunluğu bizatihi idrar kesesine düşer ve idrarla atılır. Takip sürecinde ağrı kesiciler ve taşın düşmesine yardımcı olacak kimi ilaçlar kullanılabilir. Çoklukla haftalık denetim ve görüntüleme önerilir. Şiddetli ağrı yahut tıkanmaya bağlı enfeksiyon üzere durumlarda taşın boyutundan bağımsız olarak erken teşebbüs gerekebilir.

TEDAVİDE AMELİYATSIZ PROSEDÜRLER ÖNE ÇIKIYOR

Taşın yerine, boyutuna, cinsine ve hastanın kendine has durumuna nazaran tedavi alternatiflerini belirlenir ve hasta ile birlikte uygulanacak tedaviye karar verilir.

Günümüzde tedavide girişimsel yani ameliyatsız sistemler altın standart olarak kabul ediliyor. Bunun dışında ender olarak açık cerrahiler uygulanıyor.

Dışarıdan ses dalgaları ile taş kırma (ESWL), kesi olmadan, endoskopik yolla taşın kırılması ve çıkartılması (endoskopik sistolitotripsi, üreterorenoskopi, RIRS), böbrek düzeyinde cilt dışından küçük kesi ile girilerek uygulanan endoskopik tedaviler (PCNL) en çok uygulanan teknikler ortasında yer alıyor.

Taş cinsinden bağımsız olarak taş oluşumu ve tekrarlamasından korunmak için bol su tüketilmeli, sofra tuzundan uzak durulmalı ve hareketsiz hayat usulünden kaçınılmalıdır.

Böbrek taşları idrardaki mineral ve asit tuzlarının kristalize olmasıyla (çökmesiyle) oluşur. Doğal olarak idrar sisteminde ne kadar az su olursa mineral ve tuzların çökme ihtimali de o derecede artar.

Günlük sıvı ölçüsü istikrarı idrar rengine nazaran ayarlanabilir. Açık sarı – beyaz renk idrar sağlıklı sıvı alımının göstergesi olarak kabul edilebilir. Koyu renkli idrar az sıvı alımının yahut idrarda kanamanın habercisi olabilir. Günlük sıvı alımı küçük ölçüler halinde güne yayılarak biçiminde olmalıdır.

BU BESİNLERDEN UZAK DURULMALIDIR

Genel tedbirler haricinde taşın cinsine nazaran diyet teklifleri yapılabilir. Taşların büyük kısmını oluşturan kalsiyum-okzalat taşlarından korunmada okzalat içeren yiyeceklerin sonlu ölçüde tüketilmesi önerilir. Yüksek okzalat içeriğine sahip yaygın tüketilen besinlere örnek olarak kakao, çay, pancar ve ıspanak verilebilir. Geçmiş vakitlerde kalsiyum kaynaklarının (süt, peynir vb.) sınırlanması ve hatta büsbütün kesilmesi uygulanmış olsa da günümüzde önerilmemektedir. Bilakis doğal besinlerle günlük kalsiyum alımı desteklenmekte, yalnızca dışarıdan ve denetimsiz kalsiyum alımı kısıtlanmaktadır.

İdrar yolu taşlarının yaklaşık %10’u ürik asit taşıdır. Bilhassa bu taşlardan korunmada hayvansal proteinlerin kısıtlı tüketilmesi önerilmektedir.

• Bol ve güne yayılmış biçimde su tüketiniz
• İstikrarlı ve çeşitlendirilmiş bir diyet uygulayınız. Hiçbir besin çeşidinde çoka kaçmayınız
• Diyetinizdeki tuz ölçüsünü ve hayvansal proteini mümkün olduğunca kısıtlayınız. Proteini sebzelerden almaya tartı veriniz.
• Hareketsiz hayat şeklinden kaçınınız. Haftada 2-3 defa antrenman yapmaya ve kilonuzu muhafazaya itina şovunuz
• Daha evvel taş düşürdüyseniz yahut taş nedeniyle tedavi olduysanız kesinlikle hekiminiz önerdiği halde takiplerinizi yaptırınız

BEYAZ HABER AJANSI (BHA)