Hazine ‘Döviz Yok’ Dedi İhracatçılar İsyan Etti!

Kesim temsilcilerinin ‘kontrollü ekonomi’ olarak yorumladığı karara nazaran, uygulamanın bürokratik vakit kayıplarına, kur risklerine ve fazladan ödenecek banka komitelerine neden olacağı belirtiliyor.

‘Dolarizasyon’la çaba kapsamında menkul değer satışına TL ile ödeme mecburiliği getirmesi piyasayı karıştırdı. Yansılar artınca dün Hazine ve Maliye Bakanlığı ek bir açıklama yaparken, karardan evvel imzalanan döviz çeklerinin ödemesinde yeniden döviz olarak yapılabileceği açıklaması döviz çeki bulunanları rahatlatsa da genel itibariyle tatmin etmedi.

Dünya’dan Merve Yiğitcan’ın haberine göre karar piyasada denetimli iktisat halinde algılanırken, özgür piyasaya bu halde bir müdahalenin uygulanabilir olmadığına işaret ediliyor.

Alıcı-satıcı ortasındaki türel itilafların artacak olması ve ticaretin yavaşlama riski piyasa aktörlerini huzursuz ediyor. Piyasada çalkantılara neden olan uygulama, Türk Parası Değerini Müdafaa Hakkında 32 Sayılı Karara Ait Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair Bildiri ile 19 Nisan’da yürürlüğe girmişti. Bildiride menkul satış kontratlarına husus ödeme yükümlülüklerinin, Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi mecburiliği getirilmişti.

Düzenlemenin birinci halinde, bildirinin yayım tarihinden evvelki mutabakatlar yahut kesilmiş çek/senetlerin de düzenlemenin kapsamına girecek olması büyük reaksiyon çekerken, Hazine ve Maliye Bakanlığı gelen şikayetler üzerine dün bir açıklama yaparak mevzuya açıklık getirdi ve bildirinin yayım tarihinden evvel imzalanmış döviz çeklerinin yeniden döviz ile ödenebileceğini duyurdu. Lakin karar bu haliyle de piyasadan, bilhassa ithal hammadde ve girdisi yüzde 50’nin üzerinde olan dallarda tasalara neden oldu.

TOBB Demir ve Demir Dışı Metaller Meclisi Lideri Veysel Yayan, dövizle alışverişi yasaklayan her türlü kararın yapay bir uygulama olduğunu ve özgür ticareti olumsuz etkilediğini söylerken, şöyle dedi: 

Ancak bunu Türkiye’nin içinde bulunduğu kaidelerden ötürü alınmış süreksiz bir uygulama olarak görmek istiyoruz. Koşullar oluştuğunda yine kaldırılacağı kanaatindeyiz. Geçmişte de bu tıp uygulamaların getirilip sonra kaldırıldığını gördük. Aksi takdirde alıcı satıcı ortasında bu tıp getirilen mahzurlar piyasaya müdahale manası taşır. Girdiyi dövizle alan satıcının ortadaki marjı fiyatlara yansıtması kelam konusu olabilir. 

Uludağ Otomotiv Sanayisi İhracatçıları Birliği (OİB) İdare Konseyi Lideri Baran Çelik de uygulamanın ek bir operasyon ve bürokrasi getireceğini söylerken, “Alsat yaparken kur riski olacak” dedi.

Eroğlu, döviz çeki ile ödeme prosedürünün kullanılamayacak olmasını da değerlendirirken, kamunun dolarizasyonu engellemek istemesinin anlaşılabilir olduğunu söyledi ve şöyle dedi: 

Bu değişiklikle kur oynamaları bir risk ve potansiyel uyuşmazlık noktası olabilecek. Döviz alış satışları bir döngü olacak, ekstra masraflar eklenerek devam edecek. Döviz çeki olmaması makûs, piyasa vadeli süreç yapmakta zorlanacak. Döviz bazlı eserlere TL çek kesilmesi, ilerleyen günlerde alıcı-satıcı ortasındaki hukuksal itilafların artmasına neden olacak. Lakin denetimli iktisat yapmak istiyorsanız, piyasayı denetim eden sistemlerin da çok düzgün olması lazım.

Kesimde maliyetin döviz yüklü olduğunu hatırlatan Tunaoğlu, kararın çabukla alındığını belirterek şöyle konuştu:  

Dalda firmalar elinde döviz tutmak zorunda. Zira TL ile satsa da malını yerine koyabilmek için tekrar ithalat yapması gerekecek. Artık ne olacak, mal almak isteyen dövizi bozup TL ödeyecek, mal satan TL’yi dövize çevirip tekrar mal alacak. Bu türlü olunca ortada bankalar kar edecek. Büyük ölçekli seri üretim yaptığımız büyük firmalara oluşan maliyetin en az yüzde 70-80’i dövize endeksli. Karar firmaları yoracak, ortada bankalar kazanacak. Merkez bankasını döviz rezervi etkilenmeyecek.

İthal hammadde kullanan kesimlerin uygulamadan muaf tutulması gerektiğini savunan Öksüz, şunları iletti: 

Pamuk hammaddesi, polyester, kimyasal boya üzere eserlerin hepsini döviz bazlı satın alıyoruz. İçeride dolarizasyon çok fazlaydı, bu manada bir uygulama gerekiyordu. Ancak şu an bir panik var dalda. Dövizle alan içeride TL satış riskine girmez, bu işi yapmaz o vakit. Bu nedenle içeride bu türlü bir kısıtlamaya gidilmesini hakikat bulmuyoruz. Uygulamanın alt ayrıntılarının yeterli çalışıp esnetilmesi gerekiyor.

Piyasada TL fatura kesilirken faturanın altında dolar/ton ünite fiyatının da yazıldığını, bu formda gerektiğinde kur farkı faturası kesildiğini hatırlatan Önel, lakin bunun şu halde mümkün olamayacağını, borcun TL olarak sabitleneceğini tabir etti. Önel, “TL fatura kesen kur riskini sırtlanacak. Firmalar da buna karşı formüller geliştirecektir. Bu da fiyatları artırarak enflasyona tesir edecek” dedi.

Şengün, “Şayet piyasada gerçekte olmayan bir uygulamayı geceden sabaha yapmaya kalkarsanız inandırıcılığı olmaz ve karşı taraf bunu delmek zorunda kalır. İşler zati bin bir zorlukla yürüyor. Artık çok duyuyorum, bilhassa orta-küçük firmalar ‘Demek ki biz faturalı iş yapmayacağız’ diyorlar. Orta-küçükler faturasız hayata geçerlerse o vakit ne yapacaksınız?” dedi.