Haziran Zamları Enflasyonu Nasıl Etkileyecek? Ekmekten İnternete Zam ve Dolarda Yükselişin Fiyatlara Etkisi

Öncelikle belirtelim 1 Haziran itibarıyla geçerli oldukları için zamların, en azından bu zamların, Mayıs 2022 enflasyonunda etkisi görülmeyecek.

Yılbaşından bu yana yüzde 25 oranında değer kazanan dolar, bu yükselişin sadece yüzde 10’luk kısmını mayıs ayında gerçekleştirdi.

Prof. Dr. Ensar Yılmaz, ‘Eskiden döviz kurundan enflasyona geçişkenlik varken, şimdi enflasyondan döviz kuruna doğru nedensellik söz konusudur’ diye de bir tespit yapıyor.

İktisatçı Mahfi Eğilmez, senenin başında bir açıklamasında, “Kur riski arttı. Bizdeki enflasyon zaten büyük ölçüde maliyet enflasyonu. Maliyeti de etkileyen en önemli olay kurdaki yükselişler. Çünkü kur yükseldiği zaman ithal girdilerimizin maliyeti artıyor. Üretimde ithal girdiye çok bağımlıyız. Bu nedenle üretim maliyetlerimiz dolayısıyla fiyatlarımız ve enflasyon artıyor” demişti.

Dünya’nın aktardığına göre, enflasyon endeksi (TÜFE) hesaplamasında doğalgazın payı yüzde 1,55 olurken, ilk etkisinin yaklaşık 50 baz puan olması bekleniyor. Yani 0,5 puan. Yineleyelim bu ay değil 4 Temmuz’da açıklanacak olan Haziran enflasyonunda görülecek. Tabi bu direkt etki; bir de sanayi tarafında yapılan zamların ürün fiyatlarındaki dolaylı etkisi var.

Elektrik fiyatlarının enflasyon hesaplamasında etkisi yüzde 2,32 oranında ağırlık taşırken, yaklaşık 35 baz puan bir etkisi olması bekleniyor. Tabi söylemimize gerek yok ama görevimiz ne de olsa bir de ürün ve hizmet tarafında dolaylı etkisi olacak.

Halk TV’den Nuray Tarhan ile doğalgaz zammını konuşan vergi uzmanı Dr. Ozan Bingöl, devletin BOTAŞ üzerinden sübvanse ettiği fiyatlar için şunları söyledi: 

2021’de Hazine’den BOTAŞ’a 50,26 milyar TL, 2022’nin ilk dört ayında 58,16 milyar TL borç verildi. Yani 400 liralık bir doğalgaz faturasının 300 lirasını devletin karşıladığı iddia ediliyordu. Anlaşılan doğalgazdaki sübvansiyon karşılıksız değil, borç vermeyle karşılanmış. Bugün de bundan kısmen vazgeçilmiş görünüyor. Şayet tamamından vazgeçerlerse gelecek zamları düşünemiyorum bile. İşte o zaman gerçekten aç ve sefil dolaşabiliriz.

Doğalgazın tamamını yurt dışından alan ve ödemeyi dolar üzerinde yapan BOTAŞ, satışını yurt içinde yaptığından TL ile ödeme alıyor. TL’de de son bir yılda yüzde 50’den fazla değer kaybı yaşanmasından kaynaklı sübvansiyon miktarı da artıyor.

TL’nin değer kaybının enflasyona etkisi göz önüne alındığında geçişkenlik dinamiklerinden kaynaklanan belirsizliğin de daha yüksek olduğuna inanıyoruz.

Sözcü’den Gamze Bal haberine göre, İstanbul Ticaret Odası’na (İTO) 210 gram ekmeğin 4 TL olması için zam talebinde bulunduklarının bilgisini veren yetkili, bazı fırıncıların cezayı göze alarak zammı hali hazırda yaptığını belirtirken, Haziran ayının ikinci haftasında oda meclisinde fiyatların resmileşmesini beklediklerini açıkladı. Ayrıca bir un firmasından alınan bilgiye göre TMO’nun uygulamasının bitmesinin ekmek fiyatlarını 6 liraya çıkarması bekleniyor.

Tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım, TMO’nun ekmek fiyatlarında artış olmaması için sanayicilere yönelik ucuz fiyatlı buğday satışının devam edeceğini belirtti. Ekber uygulanacak fiyat ve desteğin ise yönteminin değişeceğini de ekledi..

Cumhuriyet’ten Mustafa Çakır’ın aktardığına göre, hükümet enflasyon çekincesi ile buğday için alım fiyatı açıklayamıyor. Piyasada zaten fiyatların yüksek olduğu ve bu yüzden alım için hükümetin beklemeye geçtiği belirtilirken, artan hasatla fiyatların düşmesinin beklendiği aktarıldı. Şu anda açıklanacak fiyatın her şekilde piyasa fiyatının altında kalacağı öngörülürken, TMO’nun açıkladığı müdahale fiyatını etkilemeye gerek olmadığı buğdayda açıklanacak yüksek bir fiyatın enflasyonu da artıracağı düşüncesinin hakim olduğu iddia edildi.