Her şeye ‘evet’ diyen Siri cinsiyet eşitliğini bozuyor!

“Dijital asistanların çok değerli bir kısmı bayan sesli ve kimlikli ve çok itaatkarlar. Genç erkekler, Siri, Alexa yahut Cortana’ya daima buyruklar yağdırıyor ve onların ‘tabii ki’ karşılıklarını doğal görmeye başlıyorlar. Tıpkı boyun eğmiş hali etraflarındaki öteki bayanlardan da bekliyorlar…”

“Otomobillerde bayan el çantasını koyacak bir yer yoktur. Araba pedalları 1.70 cm uzunluğundaki bir erkeğe nazaran yerleştirilir…”

“Yeni eserler için de erkek bakışı öncelikli. Daha çok erkeklere lazım olan, erkekleri ilgilendiren bahislerdeki eserler yatırımcı buluyor…”

2020 yılında ‘Teknolojideki 10 Bayan Lider’den biri seçilen Türk yönetici Saniye Gülser Corat, teknolojideki cinsiyet eşitsizliğiyle ilgili bu örnekleri veriyor. 2004-2020 tarihleri ortasında UNESCO’nun Cinsiyet Eşitliği Kısmı Yöneticiliğini yapan Corat, “Yeni teknoloji alanlarında her şey erkek bakış açısına kalıyor. Tedbir alınmazsa dünya, nüfusun yüzde 49’unu ciddiye alan, onlar için tahliller üreten bir yer haline gelecek” diyor. Corat’la teknolojide ve icatlarda cinsiyet eşitliğini konuştuk.

Projelerde bayan yok

Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz?

1955’de İstanbul’da dünyaya geldim. Liseyi Robert Kolej’de birincilikle bitirdim. Boğaziçi Üniversitesi’nde okudum. Lisansüstü eğitimini Belçika’da College of Europe’da tamamladım. Doktora için Kanada’da Carleton Üniversitesi’ne gittim. Öğretim vazifelisi olarak çalıştım. Bir müddet milletlerarası kuruluşlara danışmanlık yaptım. 2004’de UNESCO’nun Cinsiyet Eşitliği Kısmı Direktörlüğü’ne 2 bin aday ortasından seçildim.

Teknolojideki cinsiyet eşitsizliğiyle ilgili tespitleriniz neler?

Mühendislik eğitimi alan bayan oranı azaldı. Yeni teknoloji alanlarında her şey erkek bakış açısına kalıyor. Projelerde ya hiç bayan yok ya da bir iki tane var, onlar da seslerini çıkaramıyor. Silikon Vadisi’nde yapay zeka yahut bilgi bilimleri işlerine başvuran bayan oranı yüzde 1’in altında. Daha da kıymetlisi, bayanların dijital hünerleri olmadığı için emek pazarında hem istihdam hem de gelir seviyesi olarak düşüş kaydediyorlar. Dünyada bilişim patentlerinin yalnızca yüzde 2’si bayanlar tarafından alınıyor.

Dijital marifet kıymetli

Pandemi bu eşitsizliği artırdı mı?

Maalesef evet. Örneğin, Kovid-19 hastalığına yol açan SARS-CoV-2’ye aşı bulma gayretinde birinci sefer yapay zeka algoritmaları kullanıldı. Lakin elimizdeki bilgilerin değerli bir kısmı cinsiyete nazaran ayrılmamış. Bu hususta bilgi paylaşan 62 ülkenin 29’unda datalarda cinsiyet dağılımı belirtilmiyor. Halbuki bu hastalığın bayanları ve erkekleri farklı etkilediğini ve farklı vefat oranlarına yol açtığını biliyoruz. İkincisi, global olarak sıhhat çalışanlarının yüzde 70’ini bayanlar oluşturuyor. Lakin maskeler, yüz koruyucuları ve hastane önlükleri erkek vücuduna nazaran dizaynlanmış ve o nedenle koruyuculukları sonlu.

Sizce neler yapılması gerekiyor?

Her şeyin temeli eğitim. Günümüzde dijital hünerler çok kıymetli hale geldi. Bu mevzuda önemli bir atılım yapmak ve lise yıllarından kızlara ulaşmak gerekiyor. Programcılığın, lise müfredatına eklenmesi uygun bir adım olur. Kızlara matematik ve bilim hususlarını sevdirmek için özel yaklaşımlar ve metotlar var.

Tedbirler alınmazsa dünyanın yalnızca nüfusun yüzde 49’unu ciddiye alan, onlar için tahliller üreten ve eserler tasarımlayan bir yer haline gelebileceğini görebiliriz.

Dijital asistanlar

Yapay Zeka ve Cinsiyet Eşitliği raporunuz hakkında bilgi verir misiniz?

Dijital marifetler üzerine bir çalışma yaparken, çok ilgi çeken bir bulgu çıktı karşımıza. Dijital asistanların çok kıymetli bir kısmı bayan sesli ve kimlikli ve çok itaatkarlar. Genç erkekler, Siri, Alexa yahut Cortana’ya daima buyruklar yağdırıyorlar ve onların ‘tabii ki’ karşılıklarını doğal görmeye başlıyorlar. Tıpkı boyun eğmiş hali etraflarındaki öteki bayanlardan da beklemeye başlıyorlar. Önümüzdeki bir iki yıl içinde beşerden çok dijital asistanlarla irtibat kuracağımızı düşünürseniz, bunun ne kadar problemli olduğu daha da barizleşir. Altı yaşından beri Siri’ye ve Alexa’ya buyruk vermeye alışmış bir erkek çocuğu birinci kız arkadaşına nasıl davranır sanki?