‘Hız baskısı’

ÇİĞDEM YILMAZ İstanbul

Türkiye’de özel kesimde en fazla mobbingin yaşadığı yerlerin başında hizmet kesimi yer alıyor. Bilhassa pandemi moto kuryeler mobbbinge en fazla maruz kalanlar ortasında.  Müşteriye paket yetiştirmesi için daha hazlı gitmeye zorlanan moto kuryerel, mevt riskiyle karşı karşıya kaldıklarını söylüyor. Özelikle konutlara siparişin arttığı pandemi periyodunda sürat baskısının daha da arttığından yakınan moto kuryeler, pandemi periyodunda 197 moto kuryenin öldüğüne dikkat çekiyor.

‘Yapmıyorsan git’

İstanbul Motosikletli Kuryeler Derneği Lideri Murat Tomris, pandemide motosikletli kuryelerin iş yüklerinin arttığını belirterek şunları aktardı: “Müşteri şikayetleri yüzünden kuryelerin üzerinde süratli gidip gelmeleri konusunda baskı var. Yemek sipariş edilen uygulamada puanlama sistemi var. Müşterinin verdiği puan işletme için çok kıymetli. İşletme yüksek puan almak için bize sürat baskısı yapıyor. Daima, ‘hızlı olun, süratli olun’ diyor. Yalnızca pandemi periyodunda 197 kurye hayatını kaybetti. Nedeni de bu sürat baskısıydı. Bunun yanı sırsa motorculara, tuvalet paklığı, müşteriye yemek servisi üzere ek işler de çıkarılıyor. ‘Yapmazsan işten çıkarırım’ tehdidiyle karşı karşıyayız. En son moto kurye olarak çalıştığım restoranda, patron, ‘Camları sileceksiniz, tuvaletleri ve yerleri sileceksiniz’ dedi. Ben de kabul etmedim ve ayrılmak zorunda kaldım.”

Geç geldi, soğudu

Motosikletli Kuryeler Derneği Lideri Mustafa Özdemir de, yaklaşık 25 yıldır moto kuryelik yaptığını belirterek, “Kurumsal firmalar karşı tarafa bir şey gönderirken, ‘1 saatte sizde’ üzere bildiriler da gönderiyor. Firmadan aldığımız eseri 1 saat içerisinde teslim etmeniz bekleniyor. Bu defa de, ‘Mustafa acil kuryeyi bekliyorlar. Acil şu saatte orada olman lazım’ diyorlar. Daima bu baskı ile karşı karşıyayız. Besin dalında de birebir. Akşam paket servisinde çalışınca 2-3 paket birden veriyorlar. Benim bu paketlerin hepsini vaktinde yetiştirmem imkansız. O denli siteler var ki, motoru içeriye almıyor ve 10 dakika yürümek zorunda kalıyoruz. Fakat müşteri bunu bilmiyor. Her binada asansör de olmuyor. Paketler dolasıyla geç kalıyor. Bu kere müşteri baskısı başlıyor. Paket geç gittiği için müşteri restorana düşük puan veriyor. Bu türlü olunca patron azarlıyor ve anlamsız bir baskı oluşturuyor. Sitelere girince ateş ölçüyorlar, dezenfektan döküyorlar, kapıda müşteri aranıyor. Bunların hepsi vakit kaybı. Sonra da müşteri yazıyor, ‘Kurye geç geldi, yemekler soğuktu’.. Puanın düşük olması restoran müdürlerin işine gelmiyor. Zira puanlama ne kadar yüksek olursa o kadar para alıyorlar. Müdürler daha fazla kazanacak diye üzerimizdeki baskıları da artıyorlar” diye konuştu.

‘Benim siparişim nerede?’

İstanbul’da kuryelik yapan Hasan Uymaz da yaşadıklarını şöyle özetledi; “İşveren tarafından esasen mobbinge maruz kalıyorduk lakin bu pandemi devrinde daha arttı. Yerlerin kapalı olması paket servise talebi artırınca bizlerin de iş yükü de gördüğü baskı da arttı. Karşı taraf sipariş verdiğinde ortalama kaç dakikada kendisinde olacağını soruyor. Patron aşikâr bir dakika söylüyor. Şayet söylenilen dakikada gitmemişse evvel siparişi götürdüğünüzde müşteriden azar işitiyorsunuz. Sonra patrondan. Bazen kendi adresini yanlış girenler bile oluyor ancak buna karşın yeniden geç gittik diye laf söylüyorlar. İnsanlardan tek istediğimiz empati.”

‘Yüksek tehlikeli meslek kümesine alınsın’

Turizm, Cümbüş ve Hizmet Çalışanları Sendikası’nın (TEHİS) sözcüsü Kubilay Çelik: “9 yıldır hizmet dalında çalışan birisiyim. Pandemi de hizmet kesiminde çalışanların personellerin büyük bir kısmı işsiz kaldı. İşlerine devam edenler de çok fazla mobbinge maruz kalıyor. Patron pandemi periyodunda tüm işleri sizin yapmanızı bekliyor. Moto kuryeler üzerinde bilhassa pandemi önemli baskılar var. İşveren sizden daima daha süratli olmanızı talep ediyor. Bir çok yerde moto kurye götürdüğü paket başına para alıyor. Bu türlü olunca da, ne kadar fazla paket götürürsem o kadar kazanırım mantığıyla, süratle yarışıyor. Bu da iş kazalarına, iş cinayetlerine neden oluyor ve moto kurye vefatları artarak devam ediyor. Bu mesleğin hemen yüksek tehlikeli meslekler kümesine alınası gerekiyor. Bir de moto kuryelerin üzerinde yalnızca işveren baskısı yok, müşteri baskı da var. Müşteri yemeğinin süratli ve sıcak gelmesini istiyor. Moto kuryelerin üzerinde sürat baskısı çok fazla.”

‘Puanlama sistemi kalksın’

İstanbul’da 20 yıldır kuryelik yapan Mehmet Çoşgun da şunları anlattı, “Bazı yemek firmalarında 9 dakikada teslim etme mühleti var. Bu türlü olunca çalışan kural ihlali yapıyor. Yetiştirmek için karşıt tarafa giren moto kuryeler bile var. Bu da beraberinde ölümcül kazaları getiriyor. İşletmelerin bilhassa bizler üzerinde inanılmaz bir baskısı var. Ticari kaybı önlemek için ne olursa olsun o paketi yetiştirmemiz bekleniyor. ‘Yetiştirmem gerek’ baskısı altında çalışıyoruz. Bizim talebimiz sürat puanlama sisteminin kalkması.”

Öldürülüyor, alıkonuluyorlar

19 Ekim’de İstanbul Çekmeköy’de Tayfun Ş. kargosunun geciktiği gerekçesiyle kurye Mehmet Ali İbin’i (40) sokakta darp edip öldürmüştü. Sarıyer’de de İpek Hattat’ın, tabletini tamir edemeyen şirketin kuryesini meskende alıkoyduğu sav edilmişti.