Hocalı Katliamı’nı unutma unutturma

Ermeni kuvvetlerin 29 yıl evvel Dağlık Karabağ bölgesindeki Hocalı kasabasında yaptığı katliamın acısı birinci günkü üzere tazeliğini koruyor.

28 yıl önceydi. Dünya, insanlık tarihinin en fecî katliamlarından birine uyandığında takvimler 26 Şubat 1992’yi gösteriyordu. Tarihe kara bir leke olarak geçen katliam, Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesindeki Hocalı kasabasında meydana geldi. Ermeni kuvvetleri bayan, erkek, çocuk ayrımı yapmaksızın önüne geleni katletti.

Aslında Hocalı Katliamı’na giden olaylar zinciri, 1980’li yılların ikinci yarısında SSCB’nin dağılma sürecine girmesiyle birlikte başladı. Ermenistan, Azerbaycan’a ilişkin olan Karabağ bölgesinin dağlık kısmında hak argüman ediyordu. Sovyetler Birliği’nin yıllar boyunca yürüttüğü siyasetlerin sonucu olarak bölgede Ermeni nüfusu çoğunluktaydı. Halbuki bölge memleketler arası örgütlerce de hukuksal olarak da Azerbaycan’a aitti.

Tansiyon, Dağlık Karabağ bölgesindeki Ermenilerin 1988 yılında Azerbaycan’dan ayrılıp Ermenistan’a katılmak istemesiyle düzgünce yükseldi. Dağlık Karabağ Meclisi, Ermenistan’a bağlandığını ilan etti. Azerbaycan da buna karşılık Dağlık Karabağ Bölgesi’nin özerk statüsünü kaldırdı ve kendine bağladı.

Ermeni kuvvetleri, Dağlık Karabağ bölgesini işgal etti

Tüm bu gelişmeler üzerine Karabağ özerk idaresi bağımsızlık referandumu yapma kararı aldı. Azerilerin katılmadığı referandumla “Dağlık Karabağ Cumhuriyeti” ilan edildi. Tansiyon doruk noktasındaydı. Ermenistan ve Azerbaycan ortasında çatışma kaçınılmaz hale geldi. Rusların dayanağını alan Ermeni kuvvetleri, Dağlık Karabağ bölgesini işgal etti.

Ve Hocalı Katliamı…

936 kilometrekarelik alana sahip Hocalı, pozisyonu prestijiyle Dağlık Karabağ’ın en değerli noktalarından biriydi. 2 bin 605 hanenin bulunduğu Hocalı yaklaşık 7 bin kişinin yaşadığı bir kasabaydı. Fakat çatışmalardan ötürü nüfus 3 bine kadar düşmüştü. Bölgedeki tek havaalanının burada olması nedeniyle stratejik ehemmiyete sahipti.

Hocalı’ya çıkan tüm yolları ele geçirdiler Ermeni kuvvetleri, 1991’in son günlerinde harekete geçti. Hocalı’ya çıkan yolları ve civardaki köyleri ele geçirdiler. O denli ki kente yiyecek yardımı bile helikopterle havadan atılarak yapılabiliyordu.

Ve o kara gün… 25 Şubat 1992 akşamı Ermeni kuvvetleri atağa başladı. Savlara nazaran akın için Rus ordusunun o vakit Hankendi’de bulunan 366. Motorize alayının yardımını aldılar. Ermeni kuvvetlerinin, Rusların teknik imkanlarını kullanarak kenti top ve tank ateşine tuttu; hatta akında Rus askerlerinin şahsen yer aldığı bile kayıtlara geçti. 26 Şubat sabahına kadar süren katliam, 613 kişinin canına maloldu.

Ermeni askerlerinin gece karanlığında yaptığı katliam, 26 Şubat’tın birinci ışıklarıyla insanlık tarihine kara bir leke olarak yazıldı. Sivillerin toplu formda öldürülmesi ve hunharca hareketler, o periyotta çekilen manzaralar ve katliamdan sağ kurtulanların anlattıkları tarihe kanlı harflerle yazıldı.

Resmi kayıtlara nazaran, öldürülenlerden 63’ü çocuk, 106’sı bayan, 70’i yaşlıydı. 487 kişi ağır yaralı olarak kurtulmuştu. 1275 kişi ise, Ermeni güçlerin elinde esirdi. Esir alınan 68’i bayan, 26’sı çocuk 150 bireyden hiç haber alınamadı.

Katliamda 8 aile büsbütün yok edildi, 25 çocuk her iki ebeveynini, 130 çocuk ise ebeveynlerinden birini kaybetti.

Ayaz Muttalibov istifa etti

İnsanlık tarihinin en acımasız katliamlarından biri olarak tarihe geçen Hocalı Katliamı sonrası Azerbaycan Cumhurbaşkanı Ayaz Muttalibov misyonunu bıraktı. Azerbaycan Parlamentosu Hocalı’da yaşananların “soykırım” olduğunu ilan etti. Ermenistan ve Azerbaycan ortasındaki savaş ise 1994 yılına kadar sürdü. İki taraf ortasında yapılan barış görüşmeleri sonuçsuz kaldı.

İşgal altındaki Karabağ artık özgür

Azerbaycan-Ermenistan hududunda 14 Temmuz’da 2020’de çıkan çatışmalarda, Azerbaycan ordusundan biri tümgeneral olmak üzere 7 askerin şehit olması, Dağlık Karabağ’ın işgalden kurtarılmasına giden savaşın fitilini ateşleyen bir gelişme oldu. Azerbaycan ordusu, 27 Eylül’de Ermeni güçlerinin Dağlık Karabağ yakınlarında sivil yerleşimlere ateş açması üzerine topraklarını işgalden kurtarmak üzere karşı atak başlattı.

İşgal altındaki topraklar Azerbaycan ordusu tarafından bir bir kurtarıldı. Toplamda 5 kent, 4 kasaba, 287 köyde tekrar Azerbaycan bayrağı dalgalanmaya başladı. 44 gün süren çatışmalar boyunca Ermenistan ordusunun akınlarında 100 sivil hayatını kaybetti. 416 sivil yaralandı.