İmparatorlukların şehri İzmit’i daha önce hiç böyle görmediniz

İmparatorlukların kenti İzmit’i daha evvel hiç bu türlü görmediniz

Bu çizimler İzmit’in gerçek tarihini yansıtıyor

Üniversite yıllarında başladığı hayali çizimlerle diğer görseli bulunmayan tarihi yapıtları kağıda döktü

Türkiye’deki tek tarihi çizimleri yapan Tarih Bilimci Onur Şahna: “Ne kadar gravür varsa hepsini tek tek buldum. İnceledim, restore ettim, tekrar çizdim ve renklendirdim”

“Türkiye’de benden öteki tarihi çizim yapan yok. İzmit ile ilgili çizim yapan esasen dünyada yok”

KOCAELİ – Üniversite yıllarında başladığı hayal eseri çizimleri tarihi çizimlere döndüren Tarih Bilimci Onur Şahna, Bitinya, Roma, Bizans ve Osmanlı periyotlarına konut sahipliği yapan İzmit’i çizimlerle canlandırıldı. Büsbütün gerçeği yansıtan çizimler ortasında, 4. Murat’ın yaptırdığı Saray-ı Hümayun da diğer hiçbir yerde olmayan görseli yer alıyor.

Tarih boyunca çeşitli uygarlıklara mesken sahipliği, Roma İmparatorluğu’na da başşehirlik yapan “Nikomedia” yani şimdiki ismiyle İzmit (Kocaeli), tarih bilimci ve illüstratör Onur Şahna tarafından çizimlerle canlandırılıyor. Üniversite yıllarında başladığı hayal eseri çizimlerini Prof. Dr. Halil İnalcık‘ın teşvikiyle tarihi çizimlere döndüren Şahna, İzmit üzerine yazılan seyahatnamelerde yer bulan gravürleri toplayıp, inceledikten sonra restore edip tekrar çizerek renklendirmeler yaptı. Şahna’nın hayal eseri olmayan, büsbütün gerçeği yansıtan tarihi çizimleri, Kocaeli’de bulunan SEKA Kağıt Müzesi’ndeki salonda sergileniyor. Üniversite yıllarında kendisini İzmit’in tarihine adayan Şahna, 17 yıldır tarihi çizimler yapıyor. Türkiye’de tarihi çizim yapan tek kişi olan Şahna’nın yapıtları, milletlerarası bilimsel yayınlarda da kullanılıyor.

“İnalcık’ın teşvikiyle başladım”

Lisans eğitimini Hacettepe Üniversitesi Tarih Kısmında tamamladığını söyleyen Şahna, 2003-2006 yılları ortasında ise ünlü tarihçi merhum Prof. Dr. Halil İnalcık’ın asistanlığını yaptığını kaydetti. Prof. Dr. Halil İnalcık’ın teşvikiyle tarihi çizimler yapmaya başladığını söz eden Şahna, “Daha evvel hayal eseri tarihi çizimler yapıyordum. Halil İnalcık bana, işimi profesyonel olarak yapma imkanı verdi. 2005 yılında Venedik’te bir sempozyum için onun erken Osmanlı devri ile ilgili çizimlerini yaptım. Karamürsel Beyefendi, Akçakoca Beyefendi, Bitinya dedikleri bizim Kocaeli dediğimiz mıntıkanın fethedilmesi, Osmanlı Devleti’nin kurulması üzere çizimler yaptım. Daha sonra İzmit kalelerini çalışmaya başladım. Bu kapsamda çalışmalara devam ettim. Akabinde İzmit’in kuruluşundan, Osmanlı devrine kadar evre etap getirdim” dedi.

“Ne kadar gravür varsa hepsini topladım”

İllüstrasyon çizimlerinin, iki evreye ayrıldığını anlatan Onur Şahna, “Birincisi kendi tasarlayıp çizdiklerim. Sikkeler, seyahatnameler, arkeolojik hafriyat raporları yahut literatürde o hususta yapılmış incelemelerin derlemelerinden oluşan bilimsel kurgular. Oburu de İzmit üzerine tarih boyunca seyahatnamelerde yer bulmuş gravürler. Ne kadar gravür varsa hepsini tek tek buldum. İnceledim, restore ettim, yine çizdim ve renklendirdim” diye konuştu.

“Tarihi bilgi yalnızca bu çizimde var”

Seyahatnamede yer alan 1745 yılının İzmit’ini resmeden çiziminin kıymetini anlatan Şahna, “Halil İnalcık da bu çizime çok değer veriyordu. İzmit’in tarihi yapılarına ait 19. yüzyıl öncesine dair elimizdeki tek kayıt, Matrakçı Nasuh Efendi’nin 1534 tarihli minyatürüydü. Minyatür sanatı perspektif içermez, 3 boyutlu yapılar içermez. Biraz durumu betimleyen çizimlerdir. Onun üzerinden değerlendirme yapmak, tarihi yapıları anlamak çok güçtü. Ancak bu çizim, bunu büyük ölçüde giderdi. İzmit’in iç kalesini, Roma periyodundan kalma surlarını, yeniden Yavuz Sultan Selim vaktinde ihya edilen, geliştirilen tersane, 4. Murat’ın av köşkünü daha doğrusu Kasr-ı Humayün’un çizimleri bulunuyor. Bunlar tarihi bilgi olarak yalnızca bu çizimde var. 4. Murat’ın yaptırdığı sarayın öteki bir görseli yok, minyatürü yok. Pertev Paşa Külliyesi’nin de en değerli kayıtlarından biri bu çizim. Zira külliyeyi tam haliyle kervansarayıyla, hamamıyla, imarethanesiyle anlatıyor. Bu tarihî değeri olduğu için bu çizime daha çok kıymet gösterildi” formunda konuştu.

“Bu çalışmalar görsel eksikliği tamamlıyor”

İzmit’in Roma İmparatorluğu’na yaklaşık 45 yıl başşehirlik yaptığına dikkat çeken Tarih Bilimci Şahna, “İzmit, Anadolu’da İstanbul dışında Roma’ya başşehirlik yapan tek kent olma vasfı taşıyor. Tıpkı vakitte bir geçiş güzergahı üzerinde. Antik devirde de burada bir fabrikasyon üretim varmış, Osmanlı devrinde de varmış. Çağdaş çağda da burada sanayi vardı. Süratli ve çarpık kentleşmeyle tahrip edilmiş. Günümüze fazla tarihi eser ulaşabilmiş değil. Çağdaş kentin altına gömülü kalmış, çok da ilgi çekmemiş. O yüzden bu illüstrasyonlar, gravürler, bu yapılan çalışmalar görsel eksikliği tamamlıyor” formunda konuştu.

“Halil İnalcık’a verdiğim kelamı tutmak istiyorum”

2014 yılında Ulusal Saraylar Daire Başkanlığı’nın teklifiyle Dolma Bahçe Sarayı’nda 7 gün mühlet ile stant açtığını söyleyen Şahna, “O milletlerarası bir sergiydi. Onun dışında bu çizimler, bilimsel yayınlarda benim iznimle kullanıyor. Bu çizimleri, illüstrasyon kitabı halime getirdim. Kısa bir İzmit tarihçesi içeriyor. Onu şimdi daha son haline kavuşturamadım. O bittiğinde yayınlanacak. Merhum Halil hocaya verdiğim kelamı sıhhatinde tutamadım, tahminen yakın vakitte tutabileceğim. Halil hoca, bu görsel eksiğin alandan, meslekten yani tarihten birileri tarafından doldurulmasını önemsiyordu. Buna değer veriyordu. Tek tek çalışılıp basılmasını istiyordu ancak bu işler sahiden sıkıntı. Yaklaşık 1 yılı alıyor, ben bu vakte kadar 22 illüstrasyon yaptım. Biraz da insanüstü efor ile güzel berbat yetiştirebildim” tabirlerini kullandı.

“Benden diğer tarihi çizim yapan yok”

Türkiye’de kendisinden diğer tarihi çizim yapan kişinin olmadığını vurgulayan Şahna kelamlarını şöyle sürdürdü: “Literatürü her vakit tarar, incelerim. Türkiye’de benden diğer tarihi çizim yapan yok. İzmit ile ilgili çizim yapan aslında dünyada yok. Reşat Ekrem Koçu’un ‘İstanbul Ansiklopedisi’ var. Mesela orada illüstrasyonlar yapılmış lakin büsbütün hayal eseri şeyler. Türkiye’de yerleşmiş bir meslek kolu değil.

Kaynak: İhlas Haber Ajansı / Huriye Ferah Vanlı