İngiliz basını, Rusya’ya ekonomik savaş açıldığını yazdı

Tüm dünya 40 günden fazla bir müddettir gözlerini Rusya ile Ukrayna ortasında yaşanan krize çevirdi.

Bir türlü uzlaşmaya varamayan taraflar ortasında müzakereler devam ederken, Rusya’ya uygulanan yaptırımlar da artıyor.

Devletlerin büyük bir kısmının takviyesini alan Ukrayna karşısında Rusya, yaptırımlarla baş etmek durumunda kalan bir ülke haline geldi.

Finansı silah haline getirdiler

İngiliz Financial Times gazetesi de, Rusya’ya uygulanan bu yaptırımlara ait farklı bir yorum getirdi. İngiliz basını, Rusya’ya uygulananların birer yaptırımdan çok ‘finansın silah haline getirilmesi’ uygulaması olduğunu yazdı.

Rusya’ya yönelik yeni tip ekonomik savaş olarak bedellendirilen bu durumda, dolar ve başka batı para ünitelerinin düşmanlarına karşı silah haline getirildiği tabir edildi.

Askeri seçenekler olmayınca finansal yaptırıma başvuruldu

Kelam konusu makalede ABD’de seçmenlerin son 20 yıldaki askeri müdahalelerden sıkıldığına dikkat çekilerek “Askeri yahut diplomatik seçeneklerin masada olmadığı durumda yaptırımlar (artan düzeyde finansal yaptırımlar) ulusal güvenlik siyasetlerinde ana tercih haline geldi” denildi.

Yazının devamı…

Yazı şu formda devam etti:

“ABD’nin son 20 yılda finansal yaptırımları oluşturmasına kıymetli role sahip Beyaz Saray eski yetkililerinden Juan Zarate Rusya’ya uygulanan yaptırımlarla ilgili “Bu tam kapasite bir dehşet ve şok uygulaması. Rus ticari ve finansal sisteminin fişini çekmek için bundan fazlasını hayal edemezsiniz” dedi.

Finansın silah haline getirilmesi milletlerarası siyaset ve iktisat için kıymetli manalar barındırıyor. Soğuk Savaş sonrası oluşan pek çok varsayım artık bilakis dönmüş durumda. Bir vakitler globalleşme eski düşmanların birbirine gereksinimini artıracak bir ağ olduğu için çatışmaları önleyen bir bariyer olarak sunuluyordu. Artık bir savaş alanı haline geldi.

Finansal yaptırımlar gücünü ABD Doları’nın yaygınlığından alıyor. Dolar ticarette ve milletlerarası ödemelerde dünyanın en çok kullanılan para ünitesi ve ABD finansal piyasaları dünyanın en büyük derinliğine sahip.

“İlk sefer bir savaşın modülü oldu”

Bunun sonucu olarak dolara erişimi olmadan finansal kurumların, merkez bankalarının ve hatta şirketlerin faaliyet göstermesi çok sıkıntı bir hale geliyor. ABD daha evvel de Kuzey Kore, İran ve Venezuela Merkez Bankalarına yaptırım uygulamıştı. Lakin bunlar büyük oranda milletlerarası finansal sistemden izoleydi. Rusya Merkez Bankası’na yönelik yaptırımlarla bu silah birinci defa bir ana iktisada yönelik olarak kullanıldı, ayrıyeten birinci defa de bir savaşın kesimi oldu.

Riskleri beraberinde getiriyor

“Elbette bu türlü bir yaklaşım beraberinde büyük riskleri getiriyor. Merkez bankalarına yönelik yaptırımlar doların finansal piyasalardaki hakimiyetine karşı bir reaksiyon yaratabilir. Savaşın birinci 5 haftası sonunda Rus Rublesi kayıplarını telafi etti ve Rus hükümeti yaptırımları aşacak yollar bulacağını açıkladı.

ABD Lideri Joe Biden da mart sonunda Polonya’da yaptığı konuşmada “Bu ekonomik yaptırımlar yeni tip bir devlet siyaseti anlayışını ortaya koyuyor. Yaptırımlar askeri güçle yarışı bir tesire yol açabilir.” dedi.

11 Eylül 2001 sonrasında ABD Afganistan’ı işgal edip, Saddam Hüseyin’i devirmek için Irak’a girerken tıpkı anda ‘küresel finans polisi’ olmasını sağlayacak güçler geliştirdi.

11 Eylül akınlarından sonra birkaç hafta içerisinde Bush idaresi Hazine’ye kara para aklamaya karışmış tüm finansal kurumları ABD finansal sisteminin dışında bırakma yetkisi verdi. Bush o periyot yaptığı açıklamada teröristlerin mali kaynaklarını kurutmayı hedeflediklerini belirtti.

Swift atılımı

Kelam konusu yetkiyi veren yasanın birinci maksadı ise farklı bir halde Ukrayna olmuştu. ABD Hazinesi 2002’de Rus organize cürüm örgütleri tarafından kullanılan Ukrayna bankalarına ihtarda bulundu. Bunun sonucu olarak periyodun Ukrayna hükümeti kara parayla çaba için karşı yeni yasalar hazırladı. Bunun yanında ABD Hazinesi memleketler arası para transferi sitemi Swift’ten terör şüphelilerinin hareketleriyle ilgili bilgi talep etmeye başladı.

El-Kaide ile çaba için oluşturulan bu araçlar, daha sonra daha büyük bir maksat için kullanıldı: İran. O devir ABD’nin birinci Terörizm ve Mali İstihbarattan sorumlu Hazine Bakan Yardımcısı vazifesine getirilen Stuart Levey vazifesinden ayrıldıktan sonra yaptığı açıklamada “Bush ABD’nin her türlü ticari yaptırımı uyguladığını ve elinde İran’a yönelik bir baskı ögesi kalmadığından şikayet ediyordu. Bunun üzerine grubumu topladım ve ‘Biz bu araçları daha kullanmaya başlamadık. Haydi Bush’a İran’a karşı kullanabileceği bir şeyler verelim’ dedim.” tabirlerini kullandı.

ABD hazinesinin alandaki gücü

Bunun üzerine ABD İran’ın milletlerarası finansal sisteme erişimini engellemek için atılımlar yapmaya başladı. Levey, sessiz bir formda Avrupa bankalarına İran rejimiyle bağlantılı şahısların bilgilerini iletmeye başladı. Avrupa hükümetleri bir ABD’li yetkilinin bankalarına talimat vermesinden nefret ediyordu. Lakin ABD Hazinesi’yle kimse karşıt düşmek istemiyordu.

Obama periyodunda ise hükümet üzerinde nükleer programı sebebiyle İran’a askeri müdahalede bulunması tarafında bir baskı vardı. ABD ise İran Merkez Bankası’na yaptırım uygulama kararı aldı. Stuart Levey bu yaptırımın yarattığı baskı sayesinde 2015 mutabakatının imzalanabildiğini söyledi.

Merkez Bankaları yalnızca para basıp bankacılık sistemini takip etmez. Kriz vakitlerinde paralarının kıymetini koruyarak yahut gerekli ithal malların ödemesini yaparak hayati bir ekonomik tampon oluşturabilir.

Rusya 2014’re Kırım’ı işgal etmesinin akabinde ABD yaptırımlarından korunmak için resmi rezervlerini büyük ölçüde artırdı ve buna ‘Rus kalesi’ ismi takıldı. Lakin uygulanan yaptırımlar Rusya Merkez Bankası’nın ekonomiyi destekleme imkanını yok etti.

ABD ve Avrupa’nın uyguladığı yaptırımlar içerisinde bir ironiyi de barındırıyor. Yaklaşık 50 yıldır Avrupalı önderler ABD Doları’nın memleketler arası tesirini eleştiriyordu. Ukrayna’daki savaşın en dikkat alımlı ögelerinden birisi Avrupa’nın ABD ile ne kadar yakın çalışmak istediği oldu. Batı istihbaratı Putin’in Ukrayna’yı işgal için hazırlıklara başladığı bilgisi alınınca kasım ayında yaptırım hazırlıkları başladı. Biden Hazine Bakanı Yellen’den gerekli planları hazırlamasını istedi. Üst seviye bir Beyaz Saray yetkilisi ABD’li yetkililerin yaptırımlar hazırlanırken Avrupalı mevkidaşlarıyla haftada ortalama 10-15 saat görüştüklerini belirtti.

Ne olacağı şimdi netleşmedi

Batının yaptırımları değerli bir birliktelik ortaya koysa da eksiklikleri de bulunuyor. Örneğin Rusya ne yaparsa yaptırımların sona ereceği şimdi net bir halde açıklanmadı. Bu da daha sonraki tarihler için bir politik strateji oluşturmayı zorlaştırıyor. Burada hedef Rusya’ya kısa vadeli bir acı vererek savaş gayretlerini köreltmek mi yoksa daha uzun vadeli bir denetim mu sağlanmak isteniyor?

İşe yaradıklarında bile yaptırımların sonuç vermesi uzun bir vakit alır. Yaşanan krizin tesirleri ise orantısız bir halde Avrupa’da daha çok hissediliyor. Avrupa şu ana kadar Rusya’dan petrol ve gaz ithalatına ambargo uygulama konusunda isteksiz davrandı. Lakin Rus askerlerinin gerçekleştirdiği vahşet imajlarının ortaya çıkmasıyla bu ülkeden kömür ithalatını yasaklayan yeni yaptırımlar açıkladı.

Önümüzdeki haftalar ve aylarda Putin ekonomik zorluklar yaşayan Rus halkını saldıran taraf değil mağdur olduğuna ikna etmeye çalışacak. Çin, Hindistan ve Brezilya üzere potansiyel olarak batı yaptırımlarını aşması için yardım edebilecek ülkeler için Putin ABD Doları’nın hakimiyeti konusunda daha derin bir soruyu gündeme getirecek: Hala ABD’ye güvenebilir misin?”