İran devlet televizyonunda Türk şair Fuzuli’ye hakaret

Koronavirüs salgını nedeniyle dünyanın birçok yerinde olduğu üzere İran’da da eğitim, bir müddettir televizyon ve internet aracılığıyla devam ediyor.

İran’da son yıllarda ülkede yaşayan Türklere yönelik bazen devlet eliyle uygulanan asimilasyon ve aşağılamalara bir yenisi daha eklendi.

İran devlet televizyonunda 25 Nisan’da üniversiteye hazırlık kapsamında edebiyat dersi veren bir öğretmenin Fuzuli hakkında söylediği kelamlar, ülkedeki Türklerin sert reaksiyonlarına neden oldu.

“FUZULİ, TEBRİZİ’NİN ŞİİRLERİNİ ÇALDI” İFTİRASI

Bahsi geçen öğretmen devlet televizyonundan yayınlanan ders sırasında, “Fuzuli, (Farsçada her şeye burnunu sokan manasına gelen) fuzuli mahlasını boş yere almamıştır. O, Saib Tebrizi’nin Farsça şiirlerine burnunu sokmuş ve Saib ne yazdıysa Fuzuli, Türkçe divanına kendi şiiriymiş üzere almıştır.” tabirlerini kullanmıştı.

Saib Tebrizi’nin heykeli

TEBRİZİ, FUZULİ’DEN 40 YIL SONRA DOĞMUŞTU

Saib Tebrizi’nin Fuzuli’den yaklaşık 40 yıl sonra dünyaya geldiği bilinmesine karşın İranlı öğretmenin Fuzuli hakkında bu formda tabirler kullanması reaksiyonlara neden oldu.

Olaydan bir gün sonra İran devlet televizyonun hususla ilgili özür bildirisi yayınlaması da kelam konusu reaksiyonları dindirmeye yetmedi.

İRAN’IN TÜRK ÖNDERLERİNİ DE AŞAĞILADILAR

Ülkede Fuzuli’ye hakaret konusu daha sıcaklığını kaybetmemişken, bir gün sonra yeniden devlet televizyonunda yayınlanan ilkokul ders programında “Geçmişteki Türk yöneticilerin özellikleri nelerdir?” sorusunun gerçek karşılığı olarak “Çölde gezen bedeviler” sözünün kullanılması dikkati çekti.

Kaşkay Türkü şair Ayvazullah Seferikeşkülli ve Dr. Mehmet İstek Heyet

“TÜRKLERE HAKARET, İRAN BİRLİĞİNE ZİYAN VERİYOR”

İranlı akademisyen Ankara Üniversitesi Lisan Tarih Coğrafya Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Mehmet İstek Heyet, bahse ait yaptığı açıklamada, “İran’da devlete ilişkin kurum yahut basın organları aracılığıyla Türklere hakaret edilmesi ülke birliğine ziyan veriyor.” dedi.

“FUZULİ, İRAN TÜRKLERİ İÇİN ÇOK ÖNEMLİ”

İran’daki Türkler nazarında Fuzuli’nin değerine değinen Heyet, ülkede matbaanın kurulduğu 19. yüzyılın ortalarında, Tebriz matbaasında kısa müddette 14 kez Fuzuli’nin Türkçe divanı ve Leyla ile Mecnun yapıtının basıldığını söyledi. O yıllarda okuma yazma oranındaki düşüklüğü hatırlatan Heyet, Fuzuli’nin kitaplarının o periyotta bu derece çok basılmasının İran’da Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelerdeki halkın Türk şaire verdiği değeri ortaya koyduğunu tabir etti.

Heyet, şunları kaydetti:

“Fuzuli, İran Azerbaycan bölgesinde çok bedel verilen bir Türk şairdir. 16. yüzyılda doğu Türklerinde nasıl Ali Şir Nevai meşhur olduysa, batı Türklerinde de Fuzuli meşhurdu. Fuzuli, Arapça, Farsça ve Türkçe eserler yazmıştır. En güçlü yapıtlarını Türkçede vermiştir. İran’da çağdaş eğitime geçilmeden evvel Tebriz üzere Türk kentlerinde Fuzuli’nin yapıtları ders kitabı olarak okutulurdu. 1979 ihtilaline kadar Fuzuli’nin Türkçe divanı İran’daki Türk bölgelerinde çabucak hemen tüm konutlarda bulunurdu. Kitapları, ihtilalden sonra da en çok basılan ve okunan kitaplar ortasında yer aldı.”

Fuzuli’nin temsili resmi

“REJİM, SİSTEMATİK BİR ASİMİLASYON YÜRÜTÜYOR”

İran rejiminin Fars milliyetçiliği temelinde sistematik biçimde Türklere hakaret siyaseti yürüttüğünü savunan Heyet, “İran’da devlet organları eliyle ülkedeki Türklerin itibarı maksat alınıyor. Bu yolla sistematik bir asimilasyon faaliyeti yürütülüyor. Böylelikle toplumun Farslaştırılması hedefleniyor.” savında bulundu.

İRAN’I BİN YIL YÖNETEN TÜRKLER BASKI ALTINDA

Devletin yayınladığı ders kitaplarında İran’ın son 1000 yılında daima “köle Türkler”, “yabancı Türkler” ve “vahşi Türkler” vurgusu yapıldığını öne süren Heyet, şunları söyledi:

“İran’daki asimilasyon siyaseti devlet kanallarında, sinema ve çocuk programları ve gazetelerde farklı biçimlerde işleniyor. Türkler İran’da 1000 yıl devlet yönettikleri için en çok baskı da Türklere uygulanıyor. Türkçe konuşan insanların itibarını sarsmak için daima hakaret ediyorlar. Bu yolla bilhassa gençleri, bir manada hakim ve itibarlı lisan olan Farsçaya mahkum etmek istiyorlar. Fuzuli’ye hakaret de bu zincirin bir kesimidir.”

“AMAÇ, SEÇİM ATMOSFERİNİ KIZIŞTIRMAK”

Bahsi geçen olayın zamanlamasına dikkati çeken Heyet, kelam konusu teşebbüsün haziran ayında gerçekleştirilecek cumhurbaşkanlığı seçim atmosferini kızıştırmak ve halkı sandığa çekmek için yapılmış olabileceğini belirtti.

Heyet, “Yakında Cumhurbaşkanlığı seçimleri var. İran idaresinin en büyük kaygısı seçimlere iştirak oranının düşük olması. Seçim atmosferini kızıştırmak ve bu metotla iştiraki artırmak için toplum mühendisliği planları yapılıyor olabilir. Türklere hakaret içeren bu türlü bir program zamanlama açısından çok kıymetli. Fuzuli’ye hakarete reaksiyon gösteren reformist bir Türk siyasetçi ortaya çıkabilir. Göreceği teveccühle cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olabilir. Böylelikle, bir taraftan İran’daki Türk seçmenin sandığa gelmesi sağlanırken, öbür taraftan reformistler ortasından çıkacak bir Türk aday, reformistlerin zayıflamasına ve muhafazakarların güçlenmesine neden olacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.

“FİRDEVSİ’NİN YERİNE FUZULİ’NİN HEYKELİNİ İSTEDİLER”

İran’da ihtilalden bir müddet sonra idarede Fars milliyetçiliği eğiliminin yükselişe geçmesiyle kimi meydanlara Firdevsi’nin heykelinin dikildiğini hatırlatan Heyet, “Türklerin çoğunlukta yaşadığı bölgelerde ise halk bu uygulamaya karşı çıkarak Firdevsi yerine Fuzuli’nin heykelinin dikilmesini talep etti. Firdevsi şiirlerinde başka milletlere hakaretler ederek ırkçılığı işlemiş, ama Fuzuli tüm insanlığa kucak açarak irfani şiirler kaleme almıştır.” biçiminde konuştu.

Saib Fİrdevsi’nin heykeli

“FUZULİ’YE HAKARETİN ARKASINDA IRKÇILIK VAR”

İranlı Kaşkay Türkü şair Ayvazullah Seferikeşkülli de İran devlet televizyonundaki Fuzuliye yönelik hakaretlerin gerisinde Farsları üstün göstermeye yönelik bir cins ırkçılığın yattığını söyledi.

“FUZULİ, İRFAN ŞAİRİMİZDİR”

Fuzuli’nin şiirleri ve İran Türkleri nezdindeki değerine değinen Seferikeşkülli, “Fuzuli, irfan içerikli şiirleriyle İran Türkleri ve araştırmacıları için çok kıymetli ve kıymetli bir şairdir. İran devlet televizyonunda bizim irfan şairimiz Fuzuli’ye hakaret edilmesinin gerisinde Farsları üstün göstermeye yönelik bir çeşit ırkçılık yatmaktadır ki bu yaklaşım asla kabul edilemez.” dedi.

“FİRDEVSİ FARSLARI, FUZULİ TÜRKLERİ TEMSİL EDER”

İran rejiminin Fars milliyetçiliğini ön plana çıkartarak ülkede yaşayan Türkler, Araplar, Kürtler ve Lorlar üzere etnik topluluklara Firdevsi’yi dayattığını savunan Seferikeşkülli, “İran’da Firdevsi ve Fuzuli siyasi semboller haline gelmiştir. İran’da Firdevsi Farsları, Fuzuli de Türkleri temsil eder. İran idaresi, siyasi bir tavırla topluma Firdevsi’yi dayatmakta.” halinde konuştu.

İran’da Türklerin nüfus oranına nazaran yaşadığı bölgeler

İRAN’DA SON YILLARDA TÜRKLERE YÖNELİK HAKARETLER

Hükümete yakınlığıyla bilinen “İran” gazetesinde 12 Mayıs 2006’da “Türklerin hamam böceğine benzetildiği” karikatür yayınlanması üzerine birçok kentte gösterileriler düzenlendi. Polisin müdahale ettiği olaylarda onlarca kişi gözaltına alındı.

İran devlet televizyonunda 6 Kasım 2015’te “Fetile” isimli çocuk programında bir Türk çocuğun dişlerini tuvalet fırçasıyla temizlemesi ve bu nedenle etrafa berbat koku yaymasıyla ilgili bir sahnenin yayınlanması da ülkede tenkitlere neden olmuştu.

İran İrşad ve Kültür Bakanlığı tarafından 20 Temmuz 2016’da yayınlanan “Tarheno” gazetesindeki “İrani Ma” (Bizim İran’ımız) başlıklı yazıda Firdevsi’nin Şahnamesi’nde Türklere yönelik hakaretlerin yer aldığı bir metne yer verilmişti.

Tasnim Haber Ajansı’nın internet sitesinde 20 Ağustos 2018’de yayınlanan “Ferzendet Kocaest, seri sofrayi beytül mal!” (Çocuğun nerede? Beytülmal sofrasının başında)” başlıklı karikatürde de ülkedeki Kaşkay Türklerinin çocukları “dolar yiyen koyunlara” benzetilerek tahkir edilmişti.

Ulusal Eğitim Bakanlığınca basılan ve hala ilkokul 5. sınıflarda okutulan tarih kitabının 94’üncü sayfasındaki “Vezirani Kardani İrani” başlıklı yazıda geçmişteki Türk yöneticiler, ülkeyi yönetebilme kabiliyetleri olmayan “çölde gezen bedevilere” benzetiliyor.