İsrailli arkeologlardan çığır açan camii keşfi

Haber7.com / Erkan Talu

İsrail’deki Kudüs İbrani Üniversitesi’nde misyonlu arkeologlar, bugün ortaya çıkartılabilecek en eski mescitlerden birini gün yüzüne çıkardı. İsrail işgali altındaki tarihi Filistin topraklarında yapılan hafriyat çalışmaları, Geç Bizans Devri’ne ilişkin bir pazaryerinin bulunmasıyla 1950’li yıllarda başlatıldı. Ama ilerleyen yıllarda daha derinlere inildikçe, Erken İslam Devri’ne ilişkin sikkeler ve çeşitli seramik modüllerine rastlanıldı.

YENİ YAPI BİR ASIR DAHA ESKİ

Ülkenin kuzeyindeki Tiberya Gölü’nün (diğer ismiyle Celile Gölü) yanı başında hafriyat yapan arkeologlar, daha evvel 8. yüzyıldan kalma bir caminin kalıntılarının altında, bir asır daha eski öbür bir cami olduğunu ortaya koydu.

“660 İLA 680 YILLARI ORTASINDA İNŞA EDİLDİ”

Bölgedeki hafriyat çalışmalarına, Kudüs İbrani Üniversitesi’nde misyonlu ve İslam arkeolojisi konusunda uzmanlaşmış Katia Cytryn-Silverman başkanlık ediyor. Tarihi keşif hakkında konuşan Silverman, hafriyatın birçok taraftan kıymet taşıdığını söyledi. Yapıtın yaklaşık olarak 660 ila 680 yılları ortasında yapıldığı sonucuna vardıklarını söyleyen Silverman, binanın boyutlarını ve planını incelediklerinde, devrin öbür mescitlerine çok benzediğini kaydetti.

AKSA VE EMEVİ CAMİ’NİN CAMİİ OLARAK AÇIŞINDAN DAHA ESKİ

Keşfedilen cami, Müslümanların ikonik yapılarından olan Şam’daki Emevi Cami (715) ile Mescid-i Aksa’nın (705) camii olarak açılışından daha eski periyoda denk geliyor. Bu mevzuya atıfta bulunan Silverman, “Bu, dünyanın kazılabilecek en eski mescidi. Başka eski mescitler hala kullanımda yahut üzerine öbür mescitler inşa edilmiş. Bu da aramayı engelliyor” dedi.

BİRİNCİ MESCİTLERDEN OLDUĞU İDDİA EDİLİYOR

Müslümanların birinci mescidi, Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicret ettiği esnada konakladığı Kuba’da inşa edilmişti. Kuba Mescidi olarak bilinen bu yapı, 622 yılında yapılmıştı. Peygamber Mescidi Mescid-i Nebevi ise, 623 yılında yapılmış ve İslam dünyasında inşa edilen bütün mescitler için birinci örnek teşkil etmişti. Tiberya Gölü kenarından yapılan bu yapıtın ise, birinci inşa edilen mescitlerden olduğu varsayım ediliyor.

PEKALA CAMİYİ KİM İNŞA ETTİRDİ?

İsrail’in Suriye hududuna yakın bir pozisyonda bulunan bu bölge, 7. yüzyılda, Hazreti Ömer periyodunda Müslümanların Bizans Ordusu’nu mağlubiyete uğratmasıyla İslam beldesi oldu. Arkeolog Silverman da bölgeyi yöneten Müslüman önderlerin, burada yaşayan Hristiyanlara, Musevilere ve Samirilere çok hürmet duyduğunu söylüyor. Asırlarca Müslümanlara konut sahipliği yapan bu kadim topraklar, daha sonra İsrail tarafından işgal edildi.

Tiberya bölgesini, türbesi Türkiye sonları (Kilis) içinde bulunan Şurahbil Bin Hasene fethetmişti. Caminin de Hz. Muhammed ile Habeşistan’a göç eden, birçok savaşa katılan, Peygamber tarafından Mısır’a elçi tayin edilen, Hz. Ebubekir devrinde Şam’ı alan sahabe Şurahbil Bin Hasene tarafından inşa ettirildiği düşünülüyor. Bu mevzuya da değinen arkeolog Silverman “Bu camiyi onun yaptırdığını kesin olarak söyleyemeyiz. Lakin bizler, 635 yılında fethedilen Tiberya’da, onun bir cami inşa ettirdiğine dair tarihi kaynaklara sahibiz” tabirlerini kullandı.