İstanbul Havalimanı’nda tadil protokolü krizi

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü’nün (DHMİ), İstanbul Havalimanı’na 10 milyar euroluk yatırım yapması gereken İGA Havalimanı İşletmeleri A.Ş. lehine “tadil protokolü” hazırladığı ortaya çıktı. Şimdi taslak etabında olan protokolde, İGA’nın (Istanbul Grand Airport) 4. Master Planda yapması kararlaştırılan birtakım yatırımlardan vazgeçmesinde mutabakata varıldı. Fakat protokolün imza basamağında ise kahırlar yaşandığı öğrenildi. DHMİ Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Ateş’in bu protokolün altına imza atmayı reddettiği, Ateş’in bu nedenle rapor aldığı tabir ediliyor.

Türkiye’de muhalefet partileri, etraf ve meslek örgütlerinin karşı çıktığı İstanbul Havalimanı’nın Yap-İşlet-Devret modeli çerçevesinde yaptırılması işini Kolin-Kalyon-Cengiz-Mapa-Limak Ortak Teşebbüs Kümesi tarafından kurulanİGA Havalimanı İşletmesi Anonim Şirketi 2013 tarihinde kazanmıştı. İGA, 25 yıllık işletme müddeti karşılığında devlete 22 milyar 152 milyon euro + KDV kira ödeyecekti. Ayrıyeten İGA, ihale mukavelesine nazaran İstanbul Havalimanı’na 10 milyar 247 bin euro yatırım daha yapacaktı.

İGA lehine yatırım planı değişti

Ancak İGA Havalimanı İşletmesi A.Ş., DHMİ’den havalimanına ait daha sonra yapılması kararlaştırılan yatırımlar için hazırlanan IV. Master Planı’nda değişiklik talep etti ve bu kapsamda IV. Master Planı’na ait “tadil protokolü” hazırlandı.

DW Türkçe’nin ulaştığı tadil protokolünün altına şimdi rastgele bir imza atılmadı. İmza kademesinde DHMİ bürokratlarının protokole olumsuz baktığı belirtiliyor. Bu isimlerden DHMİ Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Ateş, 19 Eylül’e kadar rapor aldı. Lakin kulislerde, Ateş’in misyonundan istifa ettiği belirtiliyor. Kurumda emsal görüşte olan bir bürokratın daha olduğu tabir ediliyor. Bu durum CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun bürokratlara yönelik “yolsuzluk evraklarının altına imza atmayın” davetini akıllara getirdi.

Ateş’in protokole imza atmak istememesinin nedeni ise öğrenilemedi. Mehmet Ateş’e ulaşmaya çalışan DW Türkçe, bu husustaki teşebbüslerine olumlu bir karşılık alamadı.

İstanbul Havalimanı Fotoğraf: DW/U. Danisman

Protokolle ne cins değişiklikler yapılması planlanıyor?

Protokole nazaran, kontrat gereği İGA, İstanbul Havalimanı içerisinde İstanbul Airport City (İstanbul Havalimanı Şehri) yapacaktı. Bu yeni “şehrin” içerisinde oteller, ofisler, alışveriş merkezi ve toplumsal ömür alanları, hastaneler, mescitler, okullar ve lojistik alanları yer alacaktı. İGA, protokolde Airport City’yi yapamaması konusunda DHMİ’yi suçladı.

Protokolde, proje alanının “orman arazisi” kısmına denk geldiğine dikkat çekilerek Orman Genel Müdürlüğü’nün orman müsaadesi kapsamını dar yorumlaması nedeniyle Airport City dâhil pek çok projenin hayata geçirilemediği savunuldu. Protokolde, bu nedenle misyonlu şirketin kontratta kendisine tahsis edilen gelirden yoksun kaldığı argüman edildi. Yönetim’in yer teslimiyle ilgili üzerine düşen konuları yerine getirmekle yükümlü olduğu protokole yazıldı.

İGA ek terminal yapmaktan kurtuldu

Sözleşmede, 1. Etap 1. Fazda 70 milyon; 1. Etap 2. Fazda 20 milyon kapasiteli olmak üzere 2 terminal yapılması planlanıyordu. Şirketin isteği üzerine ikinci terminal yapılması planından vazgeçildi. Protokolde, mevcut terminalin 120 milyon yolcu kapasitesini karşıladığı belirtildi. Bu nedenle şirketin yaklaşık 200 milyon euroluk yatırım yapmaktan kurtulduğu belirtildi. Şirket lehine yatırımdan vazgeçilen toplam ölçünün 1,6 milyar Euro olduğu söz ediliyor.

Öte yandan master plan kapsamında İGA, İstanbul Havalimanı hudutları içerisinde yahut dışındaki tüm maniaları kaldırması gerekiyordu. Havalimanı hudutları içerisindeki maniaları kaldırdığını belirten İGA, öteki maniaların uçuş güvenliğini tehdit etmediği gerekçesiyle bu süreci yapmaktan vazgeçti.

Mânia, “hava araçlarının yer hareketleri için kullanılan yüzeylerde bulunan yahut seyir halindeki hava aracının korunması için belirlenmiş yüzeyleri aşan ya da bu yüzeylerin dışında bulunan fakat hava seyrüseferine bir tehlike oluşturduğu bedellendirilen bütün süreksiz, sabit ya da hareketli cisimleri yahut bunların bir kısmı” olarak tanımlanıyor.

Pist yatırım kriterleri değişti

Protokolde, pistlere ait yatırım başlangıç kriterleri de yine belirlendi.Buna nazaran taraflar, pist yatırımları için başlangıç kriterinin, saatlik iniş/kalkış sayısına nazaran belirlenmesi konusunda mutabık kaldı. Üretimi tamamlanmış olan bağımsız paralel pistlerin toplam iniş/kalkış kapasitesinin yüzde 90’ının üst üste 30 gün boyunca günde üst üste 6 saat boyuncu kullanılması halinde bir sonraki pistin yatırımı, takip eden takvim yılının birinci 3 ay içinde Yönetim’in şirkete yer teslimi yapmasıyla başlayacak.

İstanbul Havalimanı Fotoğraf: Agron Beqiri/NurPhoto/picture alliance

Protokolde, Yönetim’in pist meşguliyet müddetlerini asgarî seviyede tutmak ve pist kapasitelerini, benzeri havalimanlarındaki şimdiki uygulamalara uygun biçimde sağlamak için azami uğraşı göstereceği belirtildi.

Protokolde ayrıyeten kamulaştırma süreçleri şimdi gerçekleştirilemeyen Ağaçlı Köyü mevkiindeki kamulaştırmaya gereksinim kalmaması nedeniyle proje alanından çıkarılmasına karar verildi.

F pisti şiddetli rüzgar ayarı

İGA ve DHMİ, doğu-batı istikametli F pistine ait değişiklik yapma konusunda da mutabakata vardı. Protokolde, bu piste yönelik yapılan değişiklik münasebetleri şöyle sıralandı:

*F pistinin daha evvelki koordinatlarına denk gelen yere ait kamulaştırma çalışmalarının tamamlanmamış ve Yönetim’in ilgili alanın şirkete teslim edememesi.

*F pistinin iniş operasyonlarına açılması halinde, T2 terminali ve etrafındaki apron alanlarının mania teşkil etmesi.

*Arazinin yapısı münasebetiyle özgün uzunlukta ve koordinatlarda yapılması halinde, pistin milletlerarası standartlarda belirtilen eğim eşiklerini geçmesi.

*Yapılan çalışmalarda tespit edilen rüzgâr şiddetinin iniş operasyonları açısından olumsuz durumlar yaratma ihtimali.

İş sonunda ‘mahsuplaşma’

Protokolde, toplam sabit yatırım meblağı olan 10 milyar 247 milyon Avro bedelde vazifeli şirkette azalış olması halinde, ilgili azalış fiyatının tüm etapların bitimi sonrasında hesaplanacağı, bunun yönetim lehine değerlendirileceği belirtildi. Lakin protokolde “iş sonu mahsuplaşma”ya ait yolunun daha sonra belirleneceği tabir edildi.

Bakanlık açıklama yapmadı

DW Türkçe, İGA lehine yapılmak istenen bu protokolü Ulaştırma Bakanlığı ile DHMİ Genel Müdürlüğü’ne de sordu. Bakanlık yetkilileri, “Bu mevzuda bir açıklamamız olmayacak” cevabını verirken DHMİ’den ise bir dönüş olmadı.