Kandilli’den beklenen Marmara depremi için uyarı

Akademik ve idari mesleği boyunca birçok memleketler arası proje yürüten ve bir mühlet evvel Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü vazifesine getirilen Jeofizik Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Özel, projeleri ve çalışmaları hakkında bilgi verdi.

Özel, akademisyenlerin de görüşlerini alarak Kandilli Rasathanesinin temel gayelerine dair, yeni stratejik gayeler ve vizyon çalışması yapacağını söyledi.

Rasathanenin, tüm ülkedeki müşahede ve araştırma çalışmalarının yanında Marmara Bölgesi’ne özel olarak odaklanması gerektiğine dikkati çeken Özel, buradaki müşahede altyapısının güzelleştirilmesi, geliştirilmesi ve var olan fiber optik kablo altyapılarını kullanarak zelzeleleri kayıt etmeyi sağlayan DAS üzere yeni teknolojilerle çeşitlendirilmesi gerektiğini belirtti.

Özel, yapay zeka konusunda Jeofizik Mühendisliği Ana Bilim Kısmı olarak, bir TÜBİTAK davetine proje sunduklarını tabir ederek, “Yapay zeka uygulamalarını sarsıntıların süratli tahlillerinde fazların algılanmasında ve yerbilimleri araştırmalarına adaptasyonu için rasathanede geliştirilmesini istiyorum. Teknoloji geliştirmede bu türlü bir maksadım var.” dedi.

Marmara Denizi etrafında istasyonlarının bulunduğunu anımsatan Prof. Dr. Özel, “2012 yılından beri Kandilli Rasathanesi’nin bir bileşeni daha oldu. Tsunami Bölgesel ve Ulusal İhtar Merkezi olarak, 13 ülkeye hizmet veriyor. 5,5 üzerindeki zelzelelerde bu türlü bir tehlikenin olup olmadığını değerlendirip rapor ediyor. AFAD’la işbirliklerimiz çerçevesinde yeni kurulmuş 20 istasyonumuz daha var. Böylece Marmara’da 100’ü aşkın istasyonumuz var.” diye konuştu.

6 ŞUBAT SARSINTILARIYLA NARLI FAYININ SİSMİK KAVŞAK OLDUĞAU ÖĞRENİLDİ

Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat 2023’te meydana gelen zelzelelere değinen Özel, yer bilimcilerin, jeologların ve jeofizikçilerin o bölgede zelzele olma ihtimalinin yüksek olduğuna dikkati çektiğini anımsatarak, “Biz bu zelzelenin birinci başladığı Narlı fayının, Doğu Anadolu fay zonu ile nasıl etkileştiğini net bilmiyorduk. Etkin fay haritası üzerinde bölgede yalnızca kısa segmentler gözüküyordu lakin bu zelzeleden sonra Narlı fayının Doğu Anadolu fay zonu ile nasıl etkileştiğini ve DAF boyunca kırılmanın vakit içinde nasıl oluştuğunu yapmış olduğumuz simülasyonlarla anlamış olduk.” formunda konuştu.

Depremle ilgili dinamik modelleme çalışmalarına devam ettiklerini söyleyen Özel, Japonlar ve TÜBİTAK ile de Kahramanmaraş sarsıntısı ile ilgili ortak proje yürüttüklerini söz etti. Prof. Dr. Özel, ülkelerde yaşanan afetlerle ilgili Dünya Bankasının finansman sağladığını, Birleşmiş Milletlerin (BM) de afet ziyanlarının önlenmesi ve azaltılmasıyla ilgili kuruluşunun bulunduğunu, 123 ülkenin bu tertipte yer aldığını kaydetti.

“DEPREME HAZIRLIKLI OLMAK GEREKİYOR”

Özel, Marmara Bölgesi’nde beklenen sarsıntıya ait de şu değerlendirmelerde bulundu:

-Marmara’da fayın denizde olması ve tarihî zelzelelerin ne kadarlık bir segmenti, ne vakit kırdığı konusunda birtakım belirsizlikler olması münasebetiyle, bilim adamları ortasında da görüşler çeşitleniyor, farklılıklar oluşuyor, tartışmalar devam ediyor.

-Bu mevzuda benim görüşüm; ne vakit, nerede kırılacağını ve ne büyüklükte olduğunu söylemek yerine, çeşitli yerlerde olacakmış üzere senaryolar oluşturmak ve olacak zelzelenin ziyan verebilirliğini hesaplamak.

-Bunu da biz, dinamik simülasyonla yapmaktayız. Fay boyunca muhtemel zelzelenin yerini değiştirerek simülasyonlar yaptık ve temel aranan soruları sorduk.

-Örneğin; nereden başlarsa, hangi segment kırılır? 1894’te Adalar fayı şayet kırıldıysa, onu koyduğumuzda işte bir sonraki zelzele Kumburgaz segmentini kırabilir üzere.

Kandilli Rasathanesi olarak zelzeleyle ilgili ve Marmara Bölgesi’ndeki kentleri nasıl etkileyeceğine dair çalışmalar yaptıklarını anlatan Özel, “Çünkü, Marmara Denizi elbette bir zelzele bekliyor. Marmara’da bir fay var ve 150 yıl, 350 yıl ortasında bir tekrarlanma dönemi var. Hazırlıklı olmak gerekiyor. Bugünden başlanarak hazırlığın yapılması gerekiyor.” tabirini kullandı

Marmara Bölgesi’ndeki kentlerde bina güçlendirme çalışmalarına sürat verilmesi gerektiğinin altını çizen Özel, “İnsan hayatı kıymetli. Bunu Kahramanmaraş zelzelesinde çok düzgün gördük ve tıpkı vakitte Kahramanmaraş zelzelesi de gösterdi ki, bizim tabiatla ilgili hala bilmediğimiz şeyler var. Her segment her vakit birebir formda çalışmıyor.” dedi.

Özel, bölgeyle ilgili senaryolar üstüne çalıştıklarını ve zelzeleye hazırlıklı olunması gerektiğini kaydederek, “Güçlendirme değerli lakin güçlendirme bina maliyetlerinin en az yüzde 30’unu buluyor. İnsanların mali durumlarını da bildiğimiz için dünyada daha ucuz maliyetli güçlendirme metotlarının de olduğuna dikkati çekerek bina pahasının yüzde 30 yerine yüzde 5’ini ödeyerek dışardan güçlendirmeler de yapılabilir. Bu teknolojiler Türkiye’de de yaygınlaştırılabilir kısa vakitte yol alabilmek için.” açıklamasında bulundu.

Bu teknolojinin Türkiye’de yaygınlaştırılmasının ehemmiyetine vurgu yapan Özel, şunları kaydetti:

-Marmara Bölgesi’ndeki zelzele performansı düşük binaların bir an evvel hazırlıklı hale getirilmesi gerekiyor.

-Yine, İstanbul Büyükşehir Belediyesinin de yerle ilgili yaptığı çalışmalar var. Bütün bunların afet için gündemde tutulması gerekir. 
–
AFAD’ın hoş çalışmaları var. AFAD da Afet ve Acil durum şuraları oluşturuldu ve afet müdahale planı çerçevesinde tüm ilgili kurumlarla tıpkı platformda çok boyutlu olarak afete hazırlık çalışmaları yapmaktayız.

-Bütün güçleri birleştirmeyi, bilhassa Marmara Bölgesi’nde çalışan ve müşahede istasyonu olan üniversite kurum ve kuruluşların hepsiyle işbirliklerini geliştirmeyi hedefliyorum.

98 ÜLKEDE 300’DEN FAZLA İSTASYONLA ÇALIŞTI

Prof. Dr. Özel, görev sürecince yaklaşık 70 ülkeden çalışanla çalıştığını belirterek, “Hemen çabucak her işçim farklı bir ülkedendi. Bu türlü çok uluslu bir topluluğu yönetmek bana başka bir deneyim kazandırdı ve bu deneyimlerimi de inşallah Kandilli Rasathanesinde her türlü uygulamalarıma yansıtmayı hedefliyorum.” tabirlerini kullandı.

Son 8 yıldır, 183 devletin onayıyla Nükleer Testlerin Yasaklanması Mutabakatı çerçevesinde, Birleşmiş Milletler’de (BM) Milletlerarası İzleme Ağı’nı yönettiğini aktaran Özel, 98 ülkede 300’den fazla istasyon ve dört farklı teknoloji ile çalıştıklarını lisana getirdi.