Karadeniz’deki tehlike… ‘Geri dönüşsüz bir noktaya gidebiliriz’

Türkiye’nin en değerli sulak alanlarından biri olan Samsun’un Ondokuzmayıs, Bafra ve Alaçam ilçelerinin hudutlarında yer alan 56 bin hektarlık Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti’nin bulunduğu bölgede yapılan bilimsel çalışmalarda yer altı sularına Karadeniz’in tuzlu suyunun karıştığı belirlendi. Bafra ve Alaçam Ovaları’nda tespit edilen bu durumun deltayı tehdit ettiği saptandı. Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü, Bafra Ovası’nın çıkışında deniz suyunun hareketini yavaşlatmak için mahmuz çalışması yürütüyor.

OMÜ Ziraat Fakültesi Ziraî Yapılar ve Sulama Kısmı Öğretim Üyesi Prof.Dr. Yusuf Demir, Kızılırmak Deltası’nın da bulunduğu bölgede Karadeniz’in tuzlu suyunun alttan içeri yanlışsız girerek yer altı sularına karıştığını söyledi. Prof. Dr. Demir, “Deniz kenarlarındaki aluvyal ovalarda alttan tuzlu deniz suyu teşebbüsü ile denizden itibaren ovalar tuzlanmaya başladı. Son yıllarda bu alanda Bafra Ovası’nda yapılan araştırmalarla bu doğrulanmıştır. Bilhassa son yıllarda yaşanan kuraklıkla bir arada yeraltı suyu beslenmesi ve taban suyu beslenmesinin azalması sonucunda bu tesirin arttığı belirlenmiştir. Yalnızca Kızılırmak Deltası değil, bütün deltalar açısından baktığımızda deniz suyunun tatlı suya yahut ovalara girişi kelam konusu. Deniz suyu tuzlu olduğu için tuzlu suyun ovalara alttan girerek ovaları tehdit etmektedir. Biz son bir kaç yıldır hem Bafra hem de Alaçam Ovası’nda iki tane bu bahiste doktora çalışması, bir tanede DSİ ile ortak proje çalışması yaptık. Orada da gördük ki hem deltada hem de Alaçam Ovası’nda alttan tuzlu suyun ovaya yanlışsız girişi vakit zaman yaklaşık 5- 6 kilometreyi bulduğunu görüyoruz” dedi.

‘CANLILARIN ÖMÜR ALANI RİSK HALİNE GELEBİLİR’

Prof. Dr. Yusuf Demir, bu riskin bu yıl kuraklık nedeniyle daha da arttığı lisana getirerek, “Hem taban suyu düzeyi çok düştü hem üstten gelen alttaki taban suyunu yahut yeraltı suyu hareketini besleyen yeraltı suları, dağlardan gelecek yağışlar düşmediği içinde istikrar, deniz suyunun içeri yanlışsız girişi noktasında daha da tesirli oluyor. Bu beraberinde bizim şu anda dünyada değerli hale gelen oradaki göllerimiz, sulak alanlarımız, sulak alanlarımızdaki canlı popülasyonunu düşündüğümüzde bunların yaşadığı alanın alttan tuzlu suyla beslenmesi ve bunun sonucunda da canlıların hayat alanının risk haline gelmesi kelam konusu. Bu noktada alınacak önlemler var. Yetkililerin, ilgililerin gerekli çalışmaları bir an evvel başlatması gerekiyor. Ovaların üstten beslenmesi, üstten gelecek yağış rejimi ile paralele olarak gerekli düzenlemeyi almadığı durumda deniz suyunun kıyıya girişini engelleyecek önlemler almak lazım. Dünya mirasına aday olan bölgemizdeki sulak alanımız Kızılırmak Deltası’nın bu manada risk taşımaya başladığını daima birlikte görüyoruz. Devlet Su İşleri’nin (DSİ) bu emelle değerli çalışmaları ve projeleri var, bunların güncellenerek geliştirilmesi gerekmektedir” diye konuştu.

‘SUYUN TUZ ORANI YÜKSELECEK’

DSİ’nin, Bafra Ovası’nın çıkışında deniz suyunun hareketini yavaşlatmak için mahmuz çalışmaları yaptığını söz eden Prof. Dr. Demir, “Bu global iklim, yağış rejimiyle paralel devam ettiği için de bu riskin daha da arttığını görüyoruz. Deltanın oradaki gölleri besleyen su kaynakları üstten gelen tatlı sularımızdır. Bu sular tuzlu suyla karıştığı vakit suyun tuz oranı yükselecek bu sefer oradaki tatlı su ile beslenen canlıların ömür ortamı ortadan kalkmaya başlayacak. Bu sefer canlıların hayat formu ve canlı sayısında hem bitki hem hayvan açısından onların hayat ortamlarında değişim oluşmaya başlayacak. Oradaki o hoşlukların elimizden çıkması üzere bir riskle karşı karşıya kalabiliriz” biçiminde konuştu.

‘GERİ DÖNÜŞSÜZ BİR NOKTAYA GİDEBİLİRİZ’

Prof. Dr. Demir, bugün alınacak önlemlerle bundan 10 sene sonra alınacak önlemlerin çok farklı olacağını lisana getirerek, “Hem maliyeti çok yüksek olur hem de bedeli ağır olur hepimiz için ülke, dünya, insanlık için. Onun için bugünden alınması gereken önlemler var. Bu günden tuzlu suyun girişini engelleyecek çalışmaları bilhassa DSİ’nin yaptığı çalışmaların biraz daha artırılması gerekiyor. Bölgedeki araştırmaların desteklenip ortaya konduktan sonra deltamızı kurtaracak çalışmaların ulusal bazda büyük projelerle desteklenmesi olabilir. 3- 5 yıl sonra 10 yıl sonra geri dönüşsüz bir noktaya gidebiliriz bu türlü bir riskle de karşı karşıya kalabiliriz. Bilhassa kuraklıkla birlikte son yıllarda ovada azalan kuyu suları ile sulama çalışmalarının artmasından edişe ediyoruz. Bu türlü bir uygulamanın deniz suyu teşebbüsünü artıracaktır, bu nedenle ovada kuyu suları ile sulamaya mutlaka müsaade edilmemesi gerekmektedir” dedi.

UNESCO DÜNYA MİRASI SÜREKSİZ LİSTESİ’NDE

Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti 13 Nisan 2016’da Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirası Süreksiz Listesi’ne alındı. 56 bin hektarlık Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti’nin korunması için bölge, Temmuz 2018’de araç girişine kapatıldı. 5 bin 174 hektarlık kısmı Yaban Hayatı Geliştirme Alanı olan ve Memleketler arası Ramsar Mukavelesi kapsamında muhafaza altında bulunan deltada irili ufaklı 20 göl ile büyük bataklık ve sazlık alanlar yer alıyor. Avrupa Kuş Alanları Envanteri’ndeki en kıymetli 4 kriterden 3’üne sahip olan Kızılırmak Deltası, göç sırasında Karadeniz’i direkt aşan kuş çeşitleri için yaşamsal ehemmiyet taşıyor. Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti’nin Dünya Mirası Daimi Listesi’ne alınması ile bölgenin daha aktif korunması amaçlanıyor.

‘KESİN KORUNACAK HASSAS ALAN’ İLAN EDİLDİ

Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti, son olarak geçen Mayıs alında Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle ‘kesin korunacak hassas alan’ ilan edilen 21 yerden biri oldu. Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti, dünyada kuşağı tükenme tehlikesi altındaki çeşitleri barındırıyor. Alanda, şu ana kadar tespit edilen kuş cinslerinden 18’inin kuşağı tükenme tehdidi altında olduğu, 21’inin ise jenerasyonu tehlike altına girmeye yakın cinsler ortasında yer aldığı belirtildi.