Karahindiba çiçeğinden hikmetler devşiren bilgeye

ARİF AY

Sevgili Aliya İzzetbegoviç,

Sizi rahmetle, minnetle, muhabbetle, hasretle yad ediyorum. Bilge kişiliğinize duyduğum hayranlık ve hürmet hiç eksilmedi ve daima arttı. Derin bir hüzünle özlüyorum sizi. Ne olurdu ömrünüz vefa etseydi de şu zıvanadan çıkmış dünyada biraz daha kalabilseydiniz; örnek olmayı sürdürseydiniz dünyayı berbat yöneten yöneticilere. Tahminen utanırlardı sizden. Gerçi, ‘utanmak imandandır’; onların utanacaklarını hiç sanmıyorum. Hepsi bilgisiz ve hepsi cehaletten güç alarak dünyayı kan gölüne çeviriyorlar. Halklarından barış ve adalet vaadiyle oy toplayıp başa geçince, adaletin yerine adaletsizlikten, barışın yerine kan dökücülükten diğer bir şey yapmıyorlar.

Bizim bir Ziya Paşa’mız var Tanzimatçı; bütün Tanzimatçılar üzere o da başı karışıklardan biri. Onun bir kelamı var; tam da bu günler için söylenmiş:

Ne günlere kaldık ey Gâzi Hünkâr;

Katır mühürdar oldu, eşek defterdar.

Sevgili Aliya,

Bilgelik en hoş size yakışıyor. Ben “Bilge Kral” demiyorum. “Kral” sözcüğünün makûs bir çağrışımı var. Evet, siz bilgesiniz; bilge insan, bilge Müslüman, bilge kumandan, bilge devlet lideri, bilge düşünür.

Evet bilgesiniz, Batı niyetini hallaç pamuğu üzere attınız. Tüm Batı felsefecilerini, müelliflerini ve sanatkarlarını İslâm’ın hassas fikir terazisinde tartarak yanılgılarını, yanlışlarını bir bir not alıp kitaplarınızla bize ulaştırdınız. Kitaplarınızı okurken kelam konusu müellifler ve düşünürler hakkında ne çok yanılgılar içinde olduğumuzu görüyoruz.

Evet bilgesiniz, Allah’ın ayetlerinden biri olan tabiatı o denli hoş okuyorsunuz ki oradan hakikatler, hikmetler devşiriyorsunuz. Gazalî’nin dediği üzere: “Tüm mucizeler doğaldır ve bütün tabiat mucizevî bir şeydir.” Tıpkı, karahindiba çiçeğine ve tohumuna bakarak yaptığınız şu yorum üzere: “Tabiat mucizelerle doludur, lakin çiçek tohumları beni sürekli başka her şeyden daha çok heyecanlandırır. Ben alışkanlık olarak yeni filizlenen bir çiçeği açar ve her keresinde içindeki ufacık tohum kümelerine hayran hayran bakarım. Kuru bir karahindiba çiçeğine dikkatle baktınız mı hiç? Fidelerin her biri -ki her çiçekte en az yüz tane vardır- kendi başına çok karmaşık bir sistemdir. Birinci tohum, bu karmaşık düzeneğin ufacık bir kesiminden ibarettir. Orada azıcık yiyecek ve ufacık bir paraşüt ya da kanatlar vardır, ki bunlar tabiatta bulunan en hoş ve gerçekte en işlevsel unsurdan yapılmışlardır. (…) Tohum düşer, yağmurlar onun toprağa girmesine sağlar, kışı burada geçirir, baharda ‘kendisini hatırlar’ ve filizlenir. Ondan da sarı bir karahindiba yetişir. Bu çiçeğin her bir yaprağı yavaş yavaş bir tohuma dönüşür ve böylelikle sürer sarfiyat. Bilimimizin, bilim adamlarımızın ve teknolojimizin tamamını tek bir yere toplamış olsalar ve ahenkli bir formda birlikte çalışabilseler de dahi, bir yüzyılda bile bunun üzere tek bir tohum üretemeyeceklerini düşündüğümde, onların bunu asla yapamayacaklarını düşündüğümde, insanların tabiatın ardındaki bu apaçık aklı nasıl olup da görmezden geldiklerini merak etmek zorundayım. Bu ne tıp bir körlüktür? İnsanın, Allah’ın böylesine açık bir ‘işaret’i (ayeti) karşısındaki kayıtsızlığı nasıl açıklanabilir? Üstelik bu, daha da garip ve daha az açıklanabilir durumda olan, hayranlık ve meraka daha layık olan birçok işaretten biridir.” (Özgürlüğe Kaçışım, s.69)

Çocukluğum köyde geçtiği için karahindiba çiçeğini âlâ bilirim. O kurumuş top top başlıkları avcumun içine alır ve güçlü bir üfürmeyle onların uçuşunu seyrederdim. Artık onları ne görebiliyorum ne de seyredebiliyorum. Dediğiniz üzere: “Şehir ne kadar büyürse onun üstündeki gök ve tabiat da o ölçüde azalır.”

İHSANLIĞIN VİCDANISINIZ

Sevgili Aliya,

Siz bilge olduğunuz kadar tıpkı vakitte bir tevazu anıtınız. Saraybosna kuşatıldığı günlerde siz Cuma namazına geç kalırsınız. Oğlunuzla birlikte dışarda karlar üstüne oturursunuz. Cemaatin sizi caminin içine, birinci safa alma ısrarlarını geri çevirir ve şunu dersiniz: ”İşte kendi elinizle bu türlü diktatör yapıyorsunuz, ben Allah’ın bana oturmamı emrettiği yerde yani safın bittiği yerde oturmak istiyorum, bana tazimde bulunmak istiyorsunuz, idarecileri böylelikle birer diktatöre çeviriyorsunuz.”

Savaş boyunca askerleriniz ne yediyse, siz de onu yediniz. Sizi meskenine davet eden bir dosttunuz, size ikram etmek için zar sıkıntı bir kilo et bulur akşam yemeği için, siz o etten bir lokma bile almazsınız, askerlerim et yemiyor diye.

Paraya pula zerre kadar bedel vermeyen, halkının en fakiri üzere yaşayan bir insan olduğunuzu da biliyoruz. Yayıncınızın “İslâm Deklarasyonu” kitabınızın telif haklarını devlet bütçesine aktardığınızı söylemesi bunun en somut örneklerinden biri. Siz aslında:” Din de, ihtilâl de acılar ve ıstıraplar içinde doğar. İkisi de refah ve konfor içinde yok olup masraf.” demez misiniz?

Sevgili Aliya,

Bilge bir öğretmensiniz aslında. İnsanlığın sizden öğreneceği çok şey var. Ne hoş demişsiniz: “Yeryüzünün öğretmeni olabilmek için gökyüzünün öğrencisi olmak lazım.” Tüm öğretmenlere duyurulur. Kulakları çınlasın!

Bilgeliğinizin bir öbür yanı, hayat, mevt, varoluş, aşk, özgürlük üzere insanoğlunun en temel sıkıntılarına İslâm’ı temel alan yorumlarda, tespitlerde bulunmanızdır. Münasebetiyle, insanlığın vicdanı oldunuz. Platon, Marx, Darwin, Engels Bergson, Kant, Spinoza, Kant, Lukas, Nietzche, Heidegger’i okuduğunuz kadar İbni Haldun’u, İbni Arabi’yi, Gazalî’yi de okudunuz. Tarihe yalnızca yazılı notlar değil, fiili notlar da düştünüz. Boşnakların özgürlük destanının ismi olduğunuz üzere çağımızın da bir kahramanısınız: “Ey teslimiyet, senin ismin İslâm’dır.” diyen bir kahraman.

Kar yağıyor lapa lapa, düşüyor; kararmış, kirlenmiş dünyamızın üstüne apak, bembeyaz. Evvelki yıllarda daima hasretini çektiğim kar, o yıl birinci sefer lapa lapa yağıyor mart ayında Ankara’ya. Saraybosna’ya yağdığı gibi… Bir farkla, o kış Bosna’ya yağan kar, Sırp kurşunlarıyla öldürülen annelerin, babaların, çocukların kefeni oluyor adeta. Çalıştığım kurumdaki ofisimin penceresinden karın yağışını seyrederken gözlerim yaşardı; Bosna’da katledilen on yedi bin çocuk, iki yüz binden fazla insan için. Duadan öbür bir şey gelmiyordu elimden. O gün “Bosna Ah Bosna” şiirimi yazmıştım:

sabah gergin bir ipti

koptu ve yıkıldı hayat

ne kalem ne kağıt ne kitap

mevtin dağındayım artık

insan dağa ne söylerse

dağ beşere onu söyler

annenin birçoklarını arayan

sütü üzere birden

Bosna ak bir ipeğe döner

acının kozasıdır bu

kar dağlardan evvel

dualara iner

Bosna

Filistinli çocukların

taşlarıdır sözcüklerim

göğünde uçan bir kuş bile değilim

kanatlarımda ısıtmak için seni

ey yirminci yüzyılın Endülüs’ü

alnındaki karayazı değil

kalplerimizin kiri pasıdır

bin vakit çeşmelere koşsak

yeridir

Bosna

ey vaktimin Endülüs’ü

İsa’yı değil

vakti çarmıha gerdi onlar

bir tufan gemisi ki tahminen ufukta bekler

ey can denizi

bulut bulut yükseliyor kanın

başsız insanlardır minarelerin

âhın ne kadar ağır ki

çığlığa dönüşen göğünden

kahrın

kara bir yağmur üzere

yağıyor üstüne dünyanın

Bosna

ey atalar ve şehitler yurdu

yıkık mescitlerinde güvercinler üzere

ıpıssız kalplerimizle

korkulukları andıran gövdelerimizle

Kur’an sayfaları üzere insanların

savrulup dururken

uykulara dalıyoruz biz

Bosna

yorgun atlar üzere akıyor Mostar ırmağı

Osmanlı köprülerinden baka baka

“Ben sussam da

Sarayova söyler şarkısını”

ey Bosna

en büyük seçimdir vefat

tekrar dirilmek için

bir daha

Sevgili Aliya,

Papa II. Jean Paul’ü karşılama konuşmanızdaki şu sözleriniz bu acıyı kat be kat artırıyordu: “Bu kentte on iki bini aşkın yeni mezar kazıldı. Mezar yerleri dolduğunda park, bahçe ve avlularımızı mezar yerine dönüştürdük. Dünyada tek istisna olarak kalmasını ümit ve istek ettiğim futbol stadyumu dahi mezarlık olarak kullanılmaktadır.”

Kar dervişçesine yol yöntem yağıyordu. Ve kar, dağlardan evvel dualara iniyordu; dualarımızı taşıyordu Aziz Makama. Sezai Karakoç’un “Kış” isimli şiirinde dediği üzere “ölüm tüccarı” kol geziyordu Saraybosna’da. “Ne çok mezar taşları taşıyarak sırtımda / Çıkıp gelmesini bildin vefat tüccarı”, “Karın saldığı o beyaz kentin bulanıklığında / Az rastlanan bir memnunluk sularında” (Sezai Karakoç, Gün Doğmadan, s.160)

O memnunluk kaynağı sizdiniz Aliya. Sizin, bilge kişiliğinizle Bosna halkını bu ateş ve mevt çemberinden iyiliğe çıkaracağınıza Bosna halkı üzere ben de gönülden inanıyordum. Barbar Batı’nın Sırplara verdiği dayanakla büyük vahşete maruz kalan Bosna halkı, büyük acılar yaşadı lakin sizin dirayetinizle, devlet adamlığınızla ve Allah’ın lütfuyla kimliğini yenileyerek Balkanlarda asil bir Müslüman toplum olarak tarihe damgasını vurdu.

Mektubu size dair bir yazdığım bir portre ile bitirirken, size, şehitlere, Saraybosna halkına ve mezarınızın başında büyük bir onurla, huşu hâlinde nöbet tutan askerlerine selam ve muhabbetlerimi sunuyorum:

BİR PORTRE: ALİYA İZZETBEGOVİÇ

Bosanski Samac’da iki ırmağa bakan bir meskende dünyaya gelir; Bosna aşkını, Sava bilgeliğini simgeler.

Büyükbaba Belgratlı, büyükanne İstanbullu: Büyük Osmanlı denklemi; İstanbul- Belgrat.

Dağlara bakıyormuş üzere bakar geçmişine: Büyüklüğü görür orda.

Saraybosna’daki çocukluk yıllarından bir fotoğraf:

Annesinin, yanağına kondurduğu sıcacık öpücükle gül üzere açılır uykusu; Belediye Binası’nı yanındaki Hadzijka Camii’ne sabah namazı için giden bu küçük çocuk Aliya’dır. Baharın bütün tazeliği içinde Rahman Suresi’ni okuyan yaşlı imam Mujezinoviç, onun çocukluğunun birinci kahramanı.

Birinci gençlik yıllarından bir fotoğraf:

II. Dünya Savaşı günleri… İngiliz bombardıman uçaklarının hava saldırısı, acı acı öten siren sesleri… Beşerler sığınaklara doluşurken, genç Aliya ve Halida parkta bir banka oturarak bu kaygı ve dehşet anına derin bir romantiklik eklerler.

Devlet lideri yıllarından bir fotoğraf:

Saraybosna’ya bombalar yağıyor. Yerde yatan bir bayan birdenbire haykırır:

-Başkanım korkmuyor musunuz?

Aliya:

-Elbette korkuyorum. Ben de olağan bir beşerim ve ben de korkarım.

Bayan:

-Başkanım, pekala neden yürüyorsunuz?

Aliya:

-Yürümek için nedenlerim var, bu uzun bir kıssa.

Hayatı daima “ Saraybosna ruleti” oynamakla geçti.

Tarihin ve coğrafyanın kavşağında yaşadı: Hakikat tarafı gösteren Kutup Yıldızı; Dünya şaşı baktığı için onun gösterdiği tarafı göremedi ne yazık.

Bosna’nın ölümcül tohumlarla kaplı toprağından, zambağın küllerinden yeni zambaklar yetiştirdi: Birinci mesleği ziraatçılık.

Yirmi dokuz yaşında hukuk fakültesine kaydoldu.

Komünist idarenin dükkânları boşaltıp hapishaneleri doldurduğu yıllar…

1946’da tutuklanır: Üç yılı zindanda geçer. Tutuklanmasaydı dava arkadaşları üzere o da kurşuna dizilecekti.

“Tarihimizde üç farklı hüzünlü 8 sayısı var. Bunlar; 1878, 1908 ve 1918” der.

1983 yılında tekrar tutuklanır. 14 yıl, yani 2075 gün mahpus yatar. Bu yıllara “çekirgelerin yediği yıllar” der. Mahpus hayatı boyunca elli bin sayfa kitap okur. 13 defter doldurur.

Ayrıyeten:

Taş kırar.

Meyyit taşır.

Ağaç keser.

Yüzüne baktığınızda imanı, bilgeliği, fazileti, direnmeyi, özgürlüğü, bir de tebessümü görürsünüz.

Hilâl üzere doğdu, dolunay üzere göçtü dünyamızdan.

Çağımızın, Müslüman düşünürü ve devlet adamı modeli.

Allah’ın rahmeti, rahmeti, onun ve dava arkadaşlarının üzerine olsun!