Kavala’dan Avrupa’ya: Kararı uygulatın

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından 11 Temmuz’da açıklanan Osman Kavala kararının akabinde gözler tekrar AİHM kararlarının uygulanışının kontrolünden sorumlu organ pozisyonundaki Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’ne çevrildi.

Osman Kavala ismine avukatları aracılığıyla Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’ne bugün iletilen bir mektupta, Türkiye’nin 10 Aralık 2019 tarihli kararı yerine getirmediğinin 17 yargıçlı AİHM Büyük Dairesi tarafından onandığına ve Mahkemenin, “Türk hükümetinin Kavala kararı konusunda güzel niyetli davranmadığı” sonucuna vardığına işaret edildi.

Büyük Daire’nin Osman Kavala hakkında İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından 25 Nisan 2022 tarihinde verilen ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası kararını dikkate aldığını belirten avukatlar, bu karara temel oluşturan Seyahat Parkı olaylarıyla ilgili suçlamaların AİHM’nin 10 Aralık 2019 kararında incelendiğini ve Kavala’nın “suç işlediğine dair makul kuşku bulunmadığı sonucuna varıldığını” hatırlattı.

Mahkemenin 10 Aralık 2019 kararında yer alan, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin (AİHS), “Haklara getirilecek kısıtlanmaların sınırlandırılması”na ait 18’inci hususunu ihlal kararının Büyük Daire kararında tekrarlandığını belirten avukatlar, Mahkeme’nin böylece Seyahat Parkı olayları ve darbe teşebbüsüne yönelik suçlamalarla ilgili her türlü önlem kararını bozduğunu bildirdi.

AİHM nadiren gündeme gelen 18’inci unsurla ilgili ihlal kararını “Mahkeme, mevcut davada şikâyet konusu olan önlemlerin, yani başvuranın (Kavala) susturulmasının, Sözleşme’nin 18. unsuruna muhalif bir biçimde zımnî bir emel taşıdığı konusunun makul kuşkunun ötesinde olduğuna kanaat getirmektedir. Ayrıyeten, başvurana isnat edilen cürümler göz önüne alındığında, itiraz konusu önlemlerin insan hakları savunucularının çalışmaları üzerinde caydırıcı bir tesire sahip olabileceğine kanaat getirilmiştir. Sonuç olarak, başvuranın özgürlüğüne getirilen kısıtlamanın Sözleşme’nin 5 § 1 (c) hususunda belirtildiği üzere kişinin kabahat işlediğine dair makul bir kuşku nedeniyle yetkili bir isimli makam önüne çıkarılma maksadından diğer bir maksat ile uygulandığı sonucuna varılmıştır” biçiminde gerekçelendirmişti.

Avukatlar, Büyük Daire kararı sonuçlarının “Kavala’nın TCK’nın 312’nci hususu temelindeki suçlamalardan beraat etmesini ve derhal özgür bırakılmasını kapsaması gerektiği” görüşünü de lisana getirdi.

Osman Kavala ise avukatları aracılığıyla Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nden, Büyük Daire kararını “Öncelikli ve en hızlı biçimde ele alarak, tam olarak uygulatılması için eldeki tüm imkanların kullanmasını” talep etti.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi – Strasbourg/FransaFotoğraf: Uta Poss/dpa/picture alliance

Eylül’de ele alınacak

Bakanlar Komitesi mevzuyu Eylül ayından itibaren ele alacak. Bu yeni süreçte Bakanlar Komitesi, Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi (AKPM) ve Avrupa Kurulu Genel Sekreteri’nden oluşan 3’lü bir düzeneğin devreye girmesi bekleniyor.

Büyük Daire kararının çabucak akabinde Avrupa Kurulu periyot başkanlığını yürüten İrlanda ismine Dışişleri Bakanı Simon Coveney, Avrupa Kurulu, Genel Sekreteri Marija Pejcinovic Buric ve AKPM Lideri Tiny Kox, Ankara’yı AİHM’nin Kavala kararına derhal uymaya çağıran ortak bir açıklama yayımlamıştı.

Ne olmuştu?

AİHM, Osman Kavala’nın 2017’de yakalanmasını ve tutuklanmasını bahis alan hak ihlali şikayetleriyle ilgili kararını 10 Aralık 2019 tarihinde açıkladı. Mahkeme, AİHS’nin özgürlük ve güvenlik hakkıyla ilgili 5’inci unsurunun 1 ve 4’üncü paragrafları ile haklara getirilecek kısıtlamaların sınırlanmasına ait 18’inci hususunun ihlal edildiği sonucuna vardı.

Kararda özetle, Kavala’nın “Bir cürüm işlediğine dair makul kuşku bulunmadığına, Türk hükümetinin bu bahiste sunduğu kanıtların yetersiz olduğuna, Anayasa Mahkemesi’nin Kavala’nın ferdi müracaatıyla ilgili çabuk yargı kontrolü gerçekleştirmediğine, Kavala’nın susturulmasının AİHS’ye alışılmamış biçimde zımnî bir hedef taşıdığına ve bu durumun insan hakları savunucuları üzerinde caydırıcı tesir yaratabileceğine” hükmedildi.

AİHM, bu tespitler temelinde Kavala’nın tutukluluğunun devam etmesi halinde AİHS’nin 5’inci hususunun 1’inci paragrafı ve 18’inci unsurunun ihlalinin süreceğini belirtip, “Bir an evvel özgür bırakılması için hükümetin tüm tedbirleri almasını” talep etti.

Bakanlar Komitesi süreci

Ankara’nın karara itirazınının kabul edilmemesi üzerine mevzu Haziran 2020’den itibaren AİHM kararlarının uygulanışının denetleyicisi olan Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi gündemine geldi. Bakanlar Komitesi, 2 Aralık 2021 tarihine kadar AİHM’nin Kavala kararının yerine getirilmesi daveti içeren 8 karar (decision), ihtar niteliğinde de bir orta karar (interim resolution) aldı. Komite, bu kararlara karşın Kavala’nın özgür bırakılmaması üzerine 2 Şubat 2022 tarihinde oy çokluğuyla aldığı yeni bir orta kararla, AİHS’nin kararların bağlayıcılığı ve infazıyla ilgili 46’ncı hususunun 4’üncü paragrafı temelinde Türkiye’ye karşı ihlal prosedürü başlattığını ilan etti ve belgeyi görüş için 22 Şubat’ta AİHM’ye gönderdi.

AİHM Büyük Dairesi 11 Temmuz’da açıkladığı kararında, 10 Aralık 2019 tarihli kararının Türkiye tarafından yerine getirilmediğini belirtip, AİHS’nin “Kararların bağlayıcılığı ve infazıyla” ilgili 46’ncı hususunun 1’inci paragrafının ihlal edildiği sonucuna vardı.