Kaygılı Mısın Yoksa Güvenli Mi? Bağlanma Stilleri Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Bağlanma Teorisi; 1950’li yıllarda İngiliz Psikanalist John Bowlby tarafından oluşturulan, ardından Amerikalı Psikolog Mary Ainsworth tarafından genişletilen bir kuramdır. Bu teoriye göre; kişinin birincil bakıcıları ile arasında oluşan bağ, ilerleyen hayatında kuracağı ilişkileri ve bu ilişkilerdeki tutum ve davranışlarını yakından etkiler.

Henüz bebeklik çağında kurulan bağın ilişki yaşama biçimi üzerindeki etkisini yansıtan teori, birey gelişiminin ebeveynleri izlemeyle başladığı fikrini savunur. Çevresini izleyerek büyüyen kişi, zamanla kendi ilişkilerinde istediği yakınlığı kurmak için yeni stratejiler geliştirir. Bunun sonucunda ise bağlanma stili denilen 4 ana grup ortaya çıkar.

Güvenli bağlanma, sağlıklı ve uzun süreli ilişkiler kurmaya dayalı bir yaklaşımdır ve kişinin yaşadığı ilişkide kendini rahat hissettiği, yakınlık kurmaktan çekinmediği anlamına gelir. Bu tür davranışlar ise; büyüme evresinde fiziksel ve duygusal ihtiyaçları karşılanmış, yeterli ilgiyi ve saygıyı görmüş, ebeveynleriyle rahat iletişim geliştirmiş kişilerde görülür.

Kişi duygusal ve fiziksel olarak tutarlı bir ortamda yetiştirildiğinde ortaya çıkan güvenli bağlanma biçimi ilişkideki empati yetisini pekiştirir. Bunun sonucunda karşısındakine karşı şeffaf olabilen, saygılı davranan ve yapıcı iletişim biçimleri geliştirmeye çalışan bireyler oluşur. Herhangi bir ceza almadan kendisi gibi olan çocuklar gelecekte karşısındaki insana da güvenle bağlanabilirler.

Güvenli bağlanma stilini benimsemiş bireyler, kendilerini güvende hisseder ve etraflarındaki insanlara destek olmaya çalışırlar. Uzun süreli arkadaşlık ilişkileri kuran bu kişiler, fikirlerini açıkça paylaşmaktan çekinmediklerinden dürüstlüğün ve güvenin hakim olduğu romantik ilişkilere adım atarlar. Ayrıca hem kendi özgürlüklerine hem de partnerlerinin özgürlüklerine değer verirler.

Kaçıngan bağlanma; daha çok içine dönük, ilişki kurmaktan kaçınan ve bireysel özgürlüğüne düşkün olan kişilerin yaşadığı bir durumdur. Başka insanların kendine iyi gelmeyeceğini düşünen bireylerde görülür ve duyguları ifade edememe şeklinde gelişir. Bu tür davranışların temelinde ise birincil bakıcılar ile yaşanan iletişim sorunları yer alır.

Kaçıngan bağlanma; sevgi ve ilgiden uzak bir ortamda büyüyen bireylerin, kendi benlik algılarını korumak için iletişim kurmanın önemini reddetmesi olarak da tanımlanabilir. Buna göre; kişi, duygularını ifade edebileceği özgür bir ortamda büyümediği için gelecekte kurduğu ilişkilerde de karşısındakiyle açık bir iletişim kurmak istemez.

Kaçıngan bağlanmanın en büyük belirtisi, reddedilme korkusu sebebiyle hiç ilişki kurmak istememesi ve herhangi bir konuda dışarıdan yardım beklememesidir. Kendi hakkında olumlu benlik algısına sahip olan bu bireyler, başkalarının fikrini dinlemek istemez ve kısıtlı bir sosyal çevrede yaşarlar.

Kaygılı bağlanma, eleştirileri kabullenmeme ve yaptığı en ufak yanlışta bile kendiyle ilgili şüpheye düşme şeklinde kendini gösteren bir ilişki biçimidir. Bu bağlanma biçimine, erken yaşlarında çevresinden saygı görmemiş, aksine sürekli olumsuz tepkilerle karşılaşmış kişilerde daha çok rastlanır. Çocukken ihtiyaçlarına cevap alamayan kişiler yetişkinlikte de sağlıklı ilişkiler kuramazlar.

Kaygılı bağlanan kişi; büyüme döneminde yetiştiricilerinden ilgi alaka görmemiş, sürekli stresli ve huzursuz bir ortamda bulunmuş, bunun sonucunda da tam anlamıyla özgür olamamış kişidir. Dolayısıyla kontrollü tepkiler veremez ve etrafındaki herkese şüpheyle yaklaşır.

Olumsuz benlik algısı sebebiyle kişi fikirlerinden asla emin olamaz ve kurduğu bütün ilişkilerde kendini tehdit altında hisseder. Bu durum hiçbir zaman takdir göremeyeceğinden çekinerek düşüncelerini paylaşmamasıyla sonuçlanır ve uzun arkadaşlık ilişkileri geliştirememesine neden olur. Romantik ilişkilerde ise hızlı bağlanır, en ufak olumsuz durumda bile tedirgin ve takıntılı hale gelir.

Düzensiz bağlanma; kişinin sürekli kestirilemez davranışlarda bulunduğu, yaşadığı içsel çatışmalar sebebiyle ilişkiden kendini uzaklaştırdığı bir stildir. Adeta bir iç savaşı tanımlayan bu bağlanma stilinin ana kaynağı, bebeklik döneminde alınamayan ilgiye ve tutarsız yaşam alanına kadar uzanır.

Buna göre; kişi, bir yandan ilişki kurmak isterken diğer yandan ilişkiden kaçınır. Çünkü ilişkiden ne bekleyeceğini bilemez. Bir taraftan rahatlama duygusunu arayan kişi aslında hakimiyet altına girmekten korkar ve bu da onu içinden çıkılamaz bir mücadele ile baş başa bırakır. Çevreye duyulan güvensizlik, aslında kişinin kendine karşı sahip olduğu güvensiz bakışın bir yansımasıdır.

Sıkı dostluk kurmak veya romantik ilişkideki partnerine kendini tamamen açmak, bu kişiler için imkansızdır. Güven-güvensizlik, samimiyet-uzaklaşma gibi psikolojik gelgitler ilişkideki her iki tarafı da yıpratır. Trip, kıskançlık, anlayışsızlık gibi davranışlar ise ilişkinin gidişatını kötü etkileyerek ayrılığı hızlandırır.

Her bireyin çevresiyle ilişki kurma şekli, çocukluk döneminden itibaren yaşadığı birçok faktöre bağlı olarak zaman içinde şekillenir. Bağlanma stilleri, yaşadığınız ilişkideki bazı sorunlara ışık tutarak size rehberlik etse de davranışlarınızın altında yatan esas sebebi daha detaylı şekilde öğrenmek ve ilişki kurma biçiminizi değiştirmek isterseniz, her zaman güvenilir bir psikolojik danışmanlık hizmeti alabileceğinizi unutmamalısınız.