‘Kıbrıs’ta düğüm Rusya ile çözülür’

Mert İnan –  Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) sonları içindeki kapalı Maraş bölgesinin bir kısmının halkın kullanıma açılması memleketler arası arenada gündeme oturmuş durumda. Bu mevzuda son günlerde yaşanan en farklı gelişme ise Maltepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Memleketler arası Bağlar Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Hasan Ünal’ın geçtiğimiz hafta Rusya’da yayın yapan “Lenta.ru” haber sitesinde Rusça yayınlanan röportajı oldu. Prof. Dr. Ünal, mülakatta birleşmiş Kıbrıs’ın evvel Avrupa Birliği, akabinde da NATO üyesi olacağını, bu durumun Rusya’nın menfaatleriyle çatıştığını belirterek, “Rusya’nın, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni (KKTC) tanıması hem Türkiye’nin, hem Rusya’nın çıkarına” görüşünü lisana getirdi. 

‘Açıklamalar manidar’

Prof. Dr. Ünal’ın bu kelamları Rus devlet ajansı tarafından da gündeme getirilirken, Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov’a soruldu. Peskov ise “Her şeyden evvel, saygın profesörü (Ünal), Ankara’nın resmi görüşünü yansıtan biri olarak kabul edebileceğimizi sanmıyorum” yanıtını verdi lakin Peskov “Tanımayız” demedi. 

Yaşanan bu gelişmelerin akabinde kapısını çaldığımız Prof. Dr. Hasan Ünal ile Kremlin’in de gündemine gelen Kıbrıs düğümü ve Rusya’nın KKTC’yi hangi kurallarda tanıyabileceğini konuştuk. Prof. Dr. Ünal kelamlarına, “Peskov’un açıklamaları bence manidar” diyerek başladı ve ekledi:

“Peskov, ‘KKTC’yi tanımak gündememizde yok’ demediği üzere, Ankara’ya ‘Yaratıcı fikirlerle gelin’ iletisi veriyor. Rusya’nın çıkarları KKTC’yi tanımaktan geçiyor. Ruslar bunu yaparken, Türkiye de, Suriye ve Kırım bahislerinde adımlar atabilir. Türk yetkililer, Kırım’ın Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün ayrılmaz bir modülü olduğu istikametindeki açıklamalarına yavaş yavaş son verebilir. THY de Kırım’a direkt seferler düzenlemeye başlar. Böylelikle iki taraf çok değerli mevzularda uzlaşırken, adanın NATO toprağına dönüşmesi engellenir. Lakin melesenin en kıymetli halkası, Suriye siyasetimizde değişikliğe gitmemiz.”

‘Sürtüşme halindeler’

Ruslar’ın KKTC siyaseti nedir? Ruslar KKTC’yi hangi kaidelerde tanıyabilir? 

Ruslar’a daima olarak Kıbrıs siyasetlerinin yanlış olduğunu aktarıyorum. Hem ABD hem Rusya, adada tek devletli modelden yana. İngiltere de tek devletli modeli isterken, bir yandan da Rusya ile düşman kardeş gibiler. İki ülke, Karadeniz ve Akdeniz’de güç savaşı, sürtüşme halindeler. Lakin buna karşın Erdoğan’ın Maraş açılımı ve iki devletli tahlil teklifinden sonra hem İngiltere hem Rusya tek devletli model için ortak hal koydular. Ben de Ruslara şunu anlatmaya çalışıyorum.

Diyelim ki, Türkiye’nin bileği büküldü, Kıbrıs’ta tek devlet oluş(turul)du. Bu durumda Kıbrıs Avrupa Birliği toprağı haline gelecek ve NATO’ya girecek. NATO’nun genişlemesine karşı gayret veren hatta Ukrayna ve Gürcistan’ın üyeliğine karşı tehditler savuran Rusya’nın Kıbrıs’ı NATO’ya taşıyacak formüle sıcak bakması, 100 kilometre aralıkta Suriye kıyılarındaki üslerine büyük tehdittir. Kıbrıs’ın NATO şemsiyesi altına girmesi, Rusya’nın Doğu Akdeniz’deki stratejilerine büyük darbe indirir.

Bu yorumunuza Ruslar’ın yansısı nedir?

Ben bunları söylediğimde Ruslar da “Biz KKTC’yi tanırsak karşılığında ne alacağız?” diye soruyorlar. Türkiye’nin bu noktada yapacağı atılım Suriye siyasetinde değişikliğe gitmektir. ABD’nin Suriye topraklarında kukla PYD-PKK devleti kurmak istediği açıklık kazandı. O halde Türkiye olarak mevcut Suriye siyasetinden vazgeçmeliyiz. Türkiye alanda PYD-PKK’yı birincil tehdit gören politikayı sürdürmeli.

Suriye ile uzlaşarak üç bahiste mutabakat yapabiliriz. Türkiye’deki sığınmacıların geri gönderilmesi, Adana Mutabakatı çerçevesinde teröre karşı ortak gayret ve Türkiye’nin denetimindeki toprakların Suriye’nin egemenliğine devredilmesi sırasında KKTC’nin Suriye tarafından tanınmasını kural koşarsak, Rusya ve Suriye bu teklifi kabul eder.

Hem Türkiye hem Suriye rejimi hem de Rusya’nın ortak halde KKTC üzerinden uzlaşması sıkıntı değil mi??

Suriye’nin egemenliğinden yana yani Rusya’nın içine sinecek siyaset değişikliği karşısında hem Suriye hükümeti hem Rusya KKTC’yi tanıyacaktır. Devletler diplomasiyi satranç üzere oynamayı bilmeli ve gerektiğinde atılımlar yapma maharetine sahip olmalıdır. İşin özeti Rusya ile Suriye üzerinde anlaşırsak, KKTC’nin bu iki ülke tarafından tanınmasını sağlamış oluruz. Birinci etapta Rusya tarafından KKTC’ye direkt uçuşlar başlatılır. Akabinde Rusya, KKTC’de diplomatik statüde ticaret ofisi açar. Rusya bir yandan da KKTC’yi tanımak isteyen devletlere baskı siyasetinden vazgeçer. Türkiye’nin Kıbrıs’ta geldiği son siyaset gerçek fakat düğüm Suriye siyasetimizin değişip değişmeyeceğinde gizli.

Prof. Dr. Ünal’ın Rus haber sitesinde yayınlanan röportajı ilgi gördü.

‘ABD’ye üs verilmesi gündeme gelir dedik’

ABD’nin Kıbrıs’ı tanıması gündeme gelemez mi??

ABD’li uzmanlarla 20 yıl evvel konuştuğumuzda İngiltere’nin Rum kısmında üssü olduğunu, KKTC’yi tanımaları halinde kuzeyde üs verilmesinin gündeme getirileceğini söyledik. ABD’liler ise bunun gereksiz yatırım olacağını lakin günün birinde Türkiye’deki üslerin ABD kullanımına kapatılması durumunda Kıbrıs’ın Türkiye’yi denetim etmek için kıymetli olacağını, o vakit da Türkiye’nin KKTC’de olmaması gerektiğini söylüyorlardı.

Türkiye, ne olursa olsun Kıbrıs’ta bulunmak zorundadır. Bu, Amerika aksiliği için değil, varlığımız için koşul. Ada ve etrafının stratejik pahası katlamalı artmışken Kıbrıs’tan çıkamayız. Strateji borsası olsa, son 10 yılda Kıbrıs’ın ve bölgenin payları Basra Körfezi’nin payları ile yarışırdı. KKTC’yi yaşatmak zorundayız. Federasyonların bu çeşit meselelere tahlil olmadığı, Rumlarla yetki paylaşımı, eşit federasyon kurulamayacağı anlaşılmıştır.

‘Ruslarla İngilizler dalaşma halinde’

İngiltere’yi ikna bahtımız var mı? ?

Rusya ile Suriye için bilinmeyen diplomasi içinde olduğumuzda bu defa İngiltere’ye dönüp, “Kardeşim şayet KKTC’yi Güvenlik Konseyi’nden birinci tanıyan Rusya olursa, Doğu Akdeniz’deki gemileri için kolaylık taleplerine hayır diyemeyiz” argümanını gündeme getiririz. Doğu Akdeniz’de Rus ve İngiliz donanması dalaşma halinde. İngiltere’ye “Gelin, siz tanıyın. Önceliğiniz olsun ya da Ruslar tanırsa öncelik onların” diyebilme talihimiz için Rusya ile diplomatik görüşmelere başlamamız gerekir. 

Prof. Dr. Hasan Ünal (solda) Mert İnan’ın sorularını cevapladı.

‘İsrail ile soğuk savaş yaşıyoruz’ 

İsrail’in Kıbrıs’a bakışı ve stratejisi nedir??

İsrail, KKTC’nin tanınması konusunda tarafsız kalsa kâfi. Fakat şimdilerde Rum ve Yunanistan tarafındalar. İsrail ile ismi konulmamış bir soğuk savaş yaşıyoruz. Bu ülke ile münasebetler normalleşirse, Yunanistan’dan uzaklaşırlar. İsrail’in şu evrede Türkiye’nin yanına gelmesi çok kolay olmayacaktır fakat tarafsız olması bile çok kıymetli.   

Rusya Kırım’ı ilhak etmedi, Kırım Rusya’ya iltihak etti. Bunlar Rusların tezleri…

Kırım konusunu da gündeme getirdiniz. Türkiye’nin bu bölge için yapacağı diplomatik atılımlar nelerdir? Kırım konusundaki halimiz ne olmalıdır??

Kırım şu anda Rusya’nın toprağı ve demografik yapıya baktığınızda nüfusun yüzde 70’i Rus kökenli insanlardan oluşuyor. Geriye kalan yüzde 30’luk kesim ise Kırım Türkleri ve Ukraynalılardan ve başka etnik kümelerden meydana geliyor. Kırım 2013’de referandum sonrası Rusya’ya bağlanma kararı aldı. Rus devleti de bu bağlanma isteğini kabul etti. Yani Rusya Kırım’ı ilhak etmedi; Kırım Rusya’ya iltihak etti.

Bunlar Rusların tezleri. Bir öbür tezleri de 1956’ya kadar Rusya Federasyonu’nun bir kesimi olan Kırım’ın, bu tarihte Rusya-Ukrayna milletlerinin birleşmesinin 300’üncü yılını taçlandırmak için haritada değişiklik yapılarak Ukrayna’ya verilmesi biçiminde. Lakin Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bu jestin artık geçerli olamayacağı deklare edildi. Ukrayna’nın tezi ise Rusya ile hiçbir vakit kardeşçe birleşmedikleri, SSCB dağıldığında oluşan sonların korunması gerektiği biçiminde. Ukraynalılar da Kırım’daki haklarından vazgeçmeyeceklerini söylüyorlar. Türkiye iki ülke ortasındaki bu tartışma ve sürtüşmeye girmemeli. Kaldı ki Kırım’ın Ukrayna’ya ilişkin olduğuna, Rusya’nın ise işgalci pozisyonda bulunduğuna dair bir BM Güvenlik Kurulu kararı yok.

Kırım’da Ukrayna yahut Rusya’dan yana bir hal sergilemeye gerek olmadığı üzere, bu sorunun barışçıl yollardan çözülmesi gerektiğini yüksek perdeden lisana getirmemiz stratejik açıdan lehimize olacaktır. Dış siyasette algı gerçeğin kendisinden değerli hale gelir. Benim tezim şu; Rusya, Türkiye’den Kırım’ın Rus toprağı olduğunu tanımasını aslında istemez. Bu türlü bir şeye muhtaçlıkları yok. Münasebetiyle Türkiye’nin yapacağı Suriye konusunda Rusya ile ulusal çıkarlarımız için uzlaşmaktır. Türkiye, Ukraynalılar ile yapılan görüşmelerde Kırım konusunu açmaz, Rusya ile sıkıntılarının barışçıl yollardan tahlilini dilek eden devlete dönüşürse gerçek hamleyi yapmış olur. THY de Kırım’a direkt uçmaya başlarsa Kırım’dan da KKTC’ye uçuşların özgür bırakılması talep edilir.

Kıbrıs da Kırım üzere Türkiye’ye iltihak edemez mi??

Şu basamakta KKTC “Türkiye’nin bir modülü olsun, iltihak etsin” dersek öbür bir tartışmaya girmiş oluruz. Mevcut konjonktürde bu türlü bir gelişme mümkün gözükmüyor. Buradaki asıl üzerinde durmamız gereken KKTC’yi Rusya’nın tanımasıyla ilgili neler yapılabilir problemidir.  

YARIN: ‘Taliban’dan kaçıyorlar söylemi inandırıcı değil”