Kıbrıs’ta kapsamlı tahlile ulaşılması gayesiyle İsviçre’de düzenlenen lakin başarısızlıkla sonuçlanan müzakerelerden dört yıl sonra taraflar …
Euronews’te yer alan habere nazaran, Birleşmiş Milletler öncülüğünde 27-29 Nisan’da Kıbrıslı taraflar ve garantör ülkeler Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin de iştirakiyle düzenlenecek 5+1 formatındaki gayriresmi Kıbrıs bahisli konferans, gözleri tekrar Cenevre’ye çevirdi.
Gayriresmi Kıbrıs görüşmelerine tarafların “yaratıcı” fikirlerle gelmesini bekleyen BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, toplantılara başkanlık edecek.
BM Cenevre Ofisi, toplantıların maksadını, “Yakın gelecekte Kıbrıs meselesine kalıcı tahlil bulmak için tarafların ortak tabanının olup olmadığını belirlemek.” olarak açıkladı.
Kıbrıs problemine tahlil üretmek, Ada’da kalıcı barış ve istikrarı sağlamak emeliyle yürütülen müzakereler kapsamında taraflar 7 Kasım 2016 ila 7 Temmuz 2017’da İsviçre’nin farklı kentlerinde dördü önderler düzeyinde olmak üzere beş kere bir ortaya gelmişti.
Fakat görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanmış, taraflar birbirlerini suçlamış ve masayı devirenin karşı taraf olduğunu lisana getirmişti.
Rum ve Türk dışişleri bakanlarının görüşme öncesi açıklamaları.
Salı günü başlayacak görüşme öncesi açıklama yapan Güney Kıbrıs Dışişleri Bakanı Nikos Hristodulidis, “BM kararları, memleketler arası hukuk ve Avrupa Birliği hukukuna uygun olarak Cenevre’ye gidiyoruz. Kıbrıs’ı iki bölgeli, iki toplumlu bir federasyonda yine birleştirme müzakerelerini sürdürmeye sağlam biçimde kararlıyız.” sözünü kullandı.
“Cenevre’ye uygun niyetle, Ada’daki gerçekler yerinde bir uzlaşı arayışında var olduğumuzu söylemeye gidiyoruz.” sözünü kullanan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Tahsin Ertuğruloğlu ise “Biz, Kıbrıs Cumhuriyeti denen Rum devletinin bir toplumu değiliz, devlet sahibi hükümran bir halkız. Bu duruşumuzla Cenevre’ye gidiyoruz. Ada’daki gerçekler yerinde bir uzlaşı arayışında var olduğumuzu söylemeye gidiyoruz. Bu gerçekler göz arkası edildiği sürece rastgele bir uzlaşı modelinin asla mümkün olmayacağını vurgulamaya gidiyoruz.” halinde konuştu.
Ada birleşsin gösterisi…
Toplantıların başlamasından üç gün evvel dünyanın bölünmüş son başşehri Lefkoşa’nın her iki tarafında şovlar düzenlendi.
Binlerce kişinin katıldığı şovlarda Kıbrıslı Türkler ve Rumlar, barış ve yine birleşme taleplerini lisana getirdi.
Ellerinde pankartların yanı sıra zeytin kısımları taşıyan aksiyoncular on yıllardır devam eden sorunun artık çözülmesi davetinde bulundu.
Ada’yı ikiye bölen dikenli tellerin etrafında yarım halka oluşturan göstericiler Yunanca ve Türkçe, “Kıbrıs, Kıbrıslılara aittir” sloganları attı.
İsviçre’de masayı birinci terk eden Rumlar oldu.
İsviçre’deki müzakerelerin birinci tipi 2016’da Mont Pelerin kasabasında 7-11 ve 20-21 Kasım’da iki turlu olarak gerçekleşti.
Birinci çeşitte Rum başkan Nikos Anastasiadis, masada Türk tarafının açılımları karşısında vakte gereksinimi olduğunu söz etti ve bu cins sona erdi.
AA’nın haberine nazaran, ikinci çeşitte da Rum tarafının çok taleplerde bulunması ve uzlaşmaz tutumlarından ötürü sonuç alınamadı, Rumlar masayı terk etti.
Başkanlar, 1 Aralık 2016’da BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Danışmanı Espen Barth Eide’nin teşebbüsleriyle Ada’da bir ortaya gelerek müzakerelere devam etme ve ocak ayında Kıbrıs ile ilgili memleketler arası bir konferans gerçekleştirme kararı aldı.
Cenevre’de 2017’de 9-11 Ocak’taki ağırlaştırılmış müzakerelerin akabinde 12 Ocak’ta Kıbrıs’taki taraflar ve üç garantörün iştirakiyle Türk tarafının müzakere sürecinin başından bu yana ısrarla üzerinde durduğu Beşli Konferans düzenlendi. Konferansta bu defa de Yunanistan hazır olmadığı gerekçesiyle bir hafta mühlet talebinde bulundu, 18 Ocak 2017’ye kadar orta verildi.
Taraflar bu sefer uzmanlar ve teknik heyetlerin iştirakiyle 18 Ocak’ta yine bir ortaya geldi.
Mont Pelerin’deki Beşli Konferans’ın akabinde tarafların şubat başında dışişleri bakanları düzeyinde yine bir ortaya gelmesi ve süreci sonuca götürecek kesin kararın verilmesi öngörülüyordu.
Rum Meclisi, 10 Şubat 2017’de Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanmasını öngören Enosis referandumunun, yıl dönümünde okullarda kutlanması istikametinde karar alarak Beşli Konferans’ın yine toplanmasının önüne geçti.
Türk tarafına nazaran Rumlar, bir kere daha ‘masayı deviren taraf’ oldu.
BM, 9 Haziran 2017’de aldığı kararla Kıbrıs müzakerelerinin 28 Haziran’da tekrar başlayacağını duyurdu.
7 Temmuz 2017’de dışişleri bakanlarının iştirakiyle düzenlenen Kıbrıs Konferansı ‘aşırı talepler’ nedeniyle başarısızlıkla sonuçlandı.
Periyodun BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Danışmanı Eide’nin orta buluculuğunda Mayıs 2015’te yine başlayan ve 7 Temmuz 2017’de sonuçsuz kalan müzakereler, “Ekonomi”, “Avrupa Birliği”, “Mülkiyet”, “Yönetim-Güç Paylaşımı”, “Toprak” ile “Güvenlik ve Garantiler” olmak üzere altı temel başlıktan oluşuyordu.
‘”Paradigma değişti…’
Kıbrıslı gazeteci ve Geopolitical Cyprus isimli niyet kuruluşunun CEO’su Giannis Ioannou, “Türkiye, bilhassa Kıbrıs ve Yunanistan tarafından talep edilen sulardaki gaz yataklarını araştırarak paradigmayı değiştirdi.” diyor.
Ayrıyeten, 1974’ten bu yana çitlerle çevrili bir hayalet kente dönüşen, bir vakitlerin göz alıcı kıyı beldesi Maraş’ın yine açılması da tartışmaları beraberinde getirdi.
Ioanno, “Kıbrıs sorunu artık daha geniş jeopolitik bağlamda AB ile Türkiye’nin gelecekteki münasebetlerinin ve Doğu Akdeniz’deki gazın bir kesimi.” değerlendirmesinde bulunuyor.
Kıbrıslı Türk analist ve Unite CyprusNow aktivisti Kemal Baykallı, 27-29 Nisan’da Cenevre görüşmelerine nezaret edecek olan BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in “tüm seçenekleri denediğini” göstermek istediğini belirtiyor.
Kıbrıs’ın ‘büyük güçlerin oyununda küçük bir gemi’ olmaya devam ettiğini ve bölünmenin Ada’nın her iki tarafındaki Kıbrıslıların ziyanına olduğunu lisana getiren Baykallı, “Türkiye, Kıbrıs’ta uzlaşma karşılığında birtakım problemleri kazanmak için tartışmaları kullanabilir.” diyor.
Uzmanlara nazaran Cenevre’deki konferansa dair optimistlik epey az.
Kıbrıs Adası’nın kuzeyinde iktisadı büyük ölçüde Türkiye’ye bağlı olan, münasebetiyle Ankara’ya karşı bir siyaset yürütmesi neredeyse imkansız olan bir idare bulunuyor.
Adanın güneyinde ise “Altın Pasaport” fiyaskosu başta olmak üzere yolsuzluk skandalları ve Covid-19 salgınını çok makus yönetmekle suçlanan bir diğer idare bulunuyor.
Cenevre’deki gayenin “bir gedik açmak” olduğunu belirten Ioannou, “Bu bir orta adım. Taraflar müzakerelere devam etme konusunda anlaşabilir.” kelamlarıyla umutlu olduğunu söz ediyor.
Kemal Baykallı da, Cenevre görüşmelerinin Crans Montana sayfasını büsbütün kapatacağını tahminen de yeni bir çerçeve yaratacağını söylüyor.
En azından sıhhat alanında işbirliği konusunda ilerleme sağlanmasını ve pandemi nedeniyle geçen yıl kapatılan kuzey-güney geçiş noktalarının tekrar açılmasını umuyor.
