Kısa çalışma ve işten çıkarma yasağı sona eriyor! Milyonlarca çalışan için yeni dönem yarın başlıyor

Covid-19 salgını ile birlikte 2020 yılı Nisan ayından bu yana çalışma hayatında birçok yenilik ile karşılaştık. Uzaktan çalışma, kısmi çalışma üzere kavramlar hayatımıza girdi. İş Kanunu’na getirilen süreksiz husus ile işten çıkartmak yasaklanırken patronlara tek taraflı fiyatsız müsaadeye gönderme yetkisi verildi. Burada personelin mağduriyetini önlemek için de nakdi fiyat takviyesi getirildi. Tekrar bu devirde kısa çalışma ödeneği kaideleri esnetilerek milyonlarca emekçinin maaşını devlet ödedi.

30 Haziran itibariyle kısa çalışma ödeneği fesih yasağı ve tek taraflı fiyatsız müsaade üzere uygulamalar sona eriyor. Temmuz ayı ile birlikte hem çalışanlar hem de patronlar için yeni bir devir de başlamış olacak. İşte yeni devrin ayrıntıları:

KISA ÇALIŞMA İLAÇ OLDU

Pandemi devrinde milyonlara verilen 661 milyar liralık takviyenin öne değerlilerinden birisi de kısa çalışma ödeneği oldu. Bilhassa zorda olan, üretimi kısmen ya da büsbütün durmuş bulunan işletmelerde çalışanların maaşlarını devlet ödedi. Bu sayede hem personeller maaşsız kalmadı hem de patronlar bu sıkıntı vakitlerde emekçisini kaybetmeyip kıymetli bir mali yükten de kurtulmuş oldu.

ÇALIŞANLAR OLAĞAN MESAİLERİNE DÖNECEK

Yasa gereği emekçiler brüt maaşlarının yüzde 60’ını aldılar. Burada tavan fiyat de brüt minimum fiyatın yüzde 150’si olarak uygulandı. Kısa çalışma ödeneği müddeti birkaç defa uzatılarak dayanak ölçüsü artırıldı. 30 Haziran itibariyle pandemi sebebiyle ortaya çıkan kısa çalışma periyodu bittikten sonra çalışanlar olağan mesailerine dönebilecek.

PRİMLER 30 GÜN ÜZERİNDEN ÖDENMEYE BAŞLAYACAK

Bu durumda haftalık 45 saatlik yasal çalışma mühleti uygulanacak, maaşlar patronlar tarafından tam olarak yatırılacak. Yeniden kısa çalışma devrinde yatırılmayan ya da eksik yatırılan primler de 30 gün üzerinden ödenmeye başlayacak.

FESİH YASAĞI BİTİYOR

Pandeminin birinci sefer ülkemizde görüldüğü Mart 2020 tarihinden itibaren uygulanan fesih yasağı da 30 Haziran 2021 itibariyle sona erecek. Bu tarihe kadar iş kontratları kimi istisnalar dışında sona erdirilemeyecek. İş kanunu süreksiz onuncu unsuru ile getirilen fesih yasağı pandemi devrinde istihdamın korunması ismine çok değerli bir fonksiyon görmüş ve değişik tarihlerde uzatılmıştı.

EK İSTİHDAMA GETİRİLEN KREDİ VE PRİM TEŞVİKLERİ SÜRECEK

Sabah’tan Faruk Erdem’in aktardığına nazaran, 30 Haziran 2021 sonrasında yapılacak işten çıkartmalar tekrar is kanunun ilgili kararları yeterince yapılacak sebepsiz çıkışlarda çalışanlara tazminatları 1475 sayılı yasanın 14.maddesi mucibince ödenecek. Lakin fesih yasağı kalksa bile ek istihdama getirilen kredi ve prim teşvikleri devam ediyor. Bu noktada ticari hayatın canlandığı bir devir olması sebebiyle işten çıkartmaların az olması hatta teşviklerin de tesiriyle ek istihdamın sağlanmasını bekliyoruz.

TEK TARAFLI FİYATSIZ MÜSAADE ARTIK YOK

İş Kanunu süreksiz onuncu hususuyla getirilen fesih yasağı ile birlikte fiyatsız müsaade hakkı da patronlara tanınmıştı. Fesih yasağının yani işten çıkartma yasağının olması patronlar açısından bir zorluk oluşturacağı için yasa koyucu burada patrona tek taraflı fiyatsız müsaadeye gönderme hakkı da tanımıştı. Yasa gereği fiyatsız müsaade tek taraflı olamazken burada patron ve personelin karşılıklı isteği aranıyor. Fakat bu periyotta fesih yasağı olduğu için bu hak süreksiz olarak tanındı. Bu durumda çalışanlar mağduriyet yaşayacağı için bu defa yasa koyucu nakdi fiyat takviyesini getirerek fiyatsız izinde olan çalışanlara karşılıksız maaş ödenmesine karar verdi. Bu sayede patron emekçiyi işten çıkartamadı fakat fiyatsız müsaadeye yollayabildi, personel de fiyatsız izindeyken son artışla birlikte aylık 1.500 TL fiyat alabildi.

30 HAZİRAN’IN AKABİNDE OLAĞAN NİZAMA GEÇİLİYOR

30 Haziran itibariyle fesih yasağı ve münasebetiyle tek taraflı fiyatsız müsaadeye gönderme hakkı veren süreksiz onuncu husus kararları ortadan kalkacak. Bu tarihten sonra artık olağan sisteme geçilecek.

Fiyatsız müsaade uygulaması da tekrar İş Kanunu’nda tanım edildiği üzere yapılacak. İş Kanunu’nun yirmiikinci hususu “Çalışma şartlarında temelli bir değişikliği fakat durumu emekçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu biçime uygun olarak yapılmayan ve personel tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler emekçiyi bağlamaz.

ÇALIŞANIN İSTEĞİ OLMADAN FİYATSIZ MÜSAADE UYGULAMASI YAPILAMAYACAK

Personel değişiklik teklifini bu müddet içinde kabul etmezse, patron değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını yahut fesih için öteki bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı olarak açıklamak ve bildirim müddetine uymak suretiyle iş mukavelesini feshedebilir. Personel bu durumda 17 ila 21 inci husus kararlarına nazaran dava açabilir. Taraflar ortalarında anlaşarak çalışma şartlarını her vakit değiştirebilir.” kararını getirmiştir. Fiyatsız müsaade çalışanın fiyatını almasını engelleyen bir durum olarak personel aleyhine asıllı değişiklik niteliği taşımaktadır. Bu yüzden emekçinin isteği olmadan fiyatsız müsaade uygulaması yapılamayacak, yapılırsa personele haklı fesih ile tazminat hakkı verecektir.

NE DEĞİŞECEK?

• Kısa çalışma bitiminde olağan çalışmaya ve mesai başlayacak
• Primleri 1 ay için 30 gün üzerinden yatırılır
• Maaşını patrondan ve mukavelesinde yazan ölçü üzerinden tam alır
• 30 Haziran 2021 tarihine kadar işten çıkartılamaz