Koronavirüs mutasyonu nasıl meydana geliyor?

Yetkililer, İngiltere’de milyonlarca kişiyi etkileyen yeni sokağa çıkma kısıtlamalarının aşı ülke genelinde uygulanmaya başlayana kadar yürürlükte olabileceğini söylüyor.

Değişime uğrayan yeni çeşit virüs birinci olarak Eylül ayında tespit edildi. Kasım ayında Londra’da tespit edilen hadiselerin dörtte birine yakını yeni çeşit virüsle irtibatlı. Bu oran, Aralık ortasında hadiselerin üçte ikisine yükseldi. Yetkililer yeni çeşidin çok daha süratli yayıldığı uyarısı yaptı.

Yetkililer ne dedi?

İngiltere hükümetinin Sıhhat Baş Danışmanı Prof. Dr. Chris Whitty yazılı açıklamasında ‘yeni çeşidin daha süratli yayılabildiğini’ söyledi.

Whitty, “Dünya Sıhhat Örgütü’ne bildirimde bulunduk ve durumu daha güzel anlamamıza yardımcı olacak olan mevcut bilgileri incelemeye devam ediyoruz. Şu anda bu yeni çeşidin daha ölümcül olduğuna ya da mevcut aşı ve tedavileri etkileyebileceğine dair şimdi bir bulgu yok. Lakin bu görüşün net bir biçimde teyit edilmesi için bahisle ilgili acil çalışmalar yürütülmesi gerekiyor” dedi.

İngiltere Başbakanı Boris Johnson da Cumartesi günkü açıklamasında yeni tıbbın eskisine kıyasla yüzde 70’e varan oranlarda daha bulaşıcı olabileceğini belirtti.

Johnson, eldeki birinci datalara nazaran, tespit edilen bu yeni tıbbın eskisine kıyasla yüzde 70’e varan oranlarda daha bulaşıcı olabileceğini tabir etti.

Johnson, bu yeni cinsin daha ağır hastalığa yol açtığı ya da daha yüksek vefat oranına sahip olduğunu gösteren rastgele bir bulgu da bulunmadığını belirtti.

Değişime uğrayan virüs neden tasa yaratıyor?

Koronavirüsün mutasyona uğrayan yeni tipiyle ilgili üç telaş verici faktör var:

• Başka virüs tiplerinin süratle yerini alıyor
• Virüsün kıymetli olan bölgelerini etkileyen mutasyonlar var
• Bu mutasyonlardan kimileri laboratuvar çalışmalarında virüsün hücreleri etkileme özelliğini artırdığı görüldü

Bütün bunlar bir ortaya geldiğinde virüsün evvelki versiyonuna kıyasla daha süratli yayılmasının önü açılıyor.

BBC’ye konuşan Genomics UK Consortium’dan Prof. Nick Loman, “Laboratuvar deneyleri gerekiyor. Lakin (yayılma suratının önüne geçmek için) sonuçların gelmesini haftalarca, aylarca beklemeli miyiz? Bu şartlar altında muhtemelen hayır” dedi.

Virüs daha evvel de değişime uğramış mıydı?

Evet. BBC’den Sıhhat ve Bilim Muhabiri James Gallagher’ın aktardığına nazaran birinci başta Çin’in Wuhan kentinde görülen virüsle artık dünyanın dört bir yanında görülen virüs birebir değil.

Koronavirüsün mutasyona uğramış hali D614G, birinci olarak Avrupa’da Şubat ayında görülmüştü. Artık global koronavirüs hadiselerinde yüklü olarak mutasyona uğrayan bu cins görülüyor.

Mutasyona uğrayan bir öteki çeşit de A222V. Bu da İspanya’da tatil yapanlarla temaslı olduğu belirtilen ve Avrupa’ya yayılan bir mutasyon.

İngiliz hükümetine bağlı Yeni ve Gelişmekte Olan Teneffüs Virüsü Tehditleri İstişare Kümesi (Nervtag) üyesi Dr. Müge Çevik, Sars-Cov-2 virüsünün şimdiye kadar 4000’den fazla mutasyonunun tespit edildiğini söyledi. Guardian gazetesinin haberine nazaran Çevik, ‘yalnızca birkaçının değerli mutasyonlar olduğunu’ söz etti.

Hükümetin baş danışmanı Whitty de, koronavirüsün yeni mutasyonunun bulaştırma katsayısı olan R pahasını 0.4 oranında artırabileceği ihtarında bulundu.

Müracaat kümesi Nervtag’in Pazar günü yayımladığı açıklamada, ‘değişime uğrayan virüsün öbür değişim gösteren çeşitlere kıyasla bulaşıcılığında artış olduğunu’ belirtti fakat bilim insanları, dataların şimdi birinci evre bulgular olduğunu ve modellemeye dayandırıldığını tabir etti.

Guardian gazetesinin haberine nazaran Dr. Çevik, bulguların, aktarılan dataların kalitesi ve ölçüsüne bağlı olduğunu söyledi ve “Şimdilik tesadüfler bir bağ kuramayız, bu yalnızca birleşimin etkisi” dedi. 

‘Yakından takip edilmeli’

King’s College London’dan virolog Prof. Stuart Neil da şimdiye kadar toplanan bilgilerin değişime uğrayan virüsün daha bulaşıcı olduğu tespitiyle tutarlılık gösterdiğini tabir etti. Guardian’a konuşan Neil, “Ama bunun laboratuvar araştırmasına dayalı bir teyidi yok. Yahut neden süratli yayıldığına dair bir teyit yok” dedi.

Neil, değişim gösteren virüsün birkaç hafta evvel birtakım bölgelerde görülen olayların %10 ila %15’inde tespit edildiğini lakin geçen hafta bu oranının Londra’daki olaylarda %60’a çıktığını söyledi.

Neil, bilim insanlarını en çok kaygılandıran bahislerden birinin, ‘başak protein’ olarak bilinen, virüsün anjiyotensin dönüştürücü enzim 2 (ACE2) ile etkileşime geçerek akciğerlerdeki, boğazdaki ve genizdeki hücrelere sızmasını sağlayan bölgedeki değişimler olduğunu belirtiyor. Neil, ‘başak protein’de yaşanan mutasyonun, virüsün ACE2 ile etkileşimini artırdığını böylelikle büyümesi için avantaj sağladığını söylüyor.

Başka yandan, bu proteinin, aşıların da antikor geliştirilmesi için hedeflenen bölge olmasından ötürü, Neil, mutasyonun aşıların tesirini azaltabileceği tasası olduğunu da lisana getiriyor ve “Bu, nitekim yakından takip edilmesi gereken bir konu” diyor.

Guardian gazetesine konuşan uzmanlardan Dr. Çevik’e nazaran, bir öteki telaş da son haftalarda virüsün bulaşmasına yol açan faktörlerle ilgili belirsizlikler. Virüsteki değişimin bulaşıcılığı etkilemiş olabileceğini belirten Dr. Çevik, sokağa çıkma kısıtlamalarının katı uygulandığı birtakım bölgelerde de bulaşıcılık oranının yüksek olduğuna dikkat çekiyor.

Çevik, “Bazen sorun, toplumsal eşitsizliklerle ilgili rahatsız edici gerçeklere dayanıyor. Sokağa çıkma kısıtlamalarının konutlarında çalışamayanlar üzerinde tesiri hudutlu oldu” diyor.

Koronavirüs mutasyonu daha bulaşıcıysa toplumsal ara kâfi olur mu?

Uzmanlar, koronavirüsün yeni mutasyonu hakkında bilinenlerin şimdi yetersiz olmasından ötürü, mevcut tedbirlerin tesirine dair de net bir bilgi bulunmadığını söz ediyor.

Leeds Üniversitesi’nden etraf mühendisliği Profesörü Catherine Noakes, “Sanıyorum artık birçok kişi toplumsal aralık konusunda fazla rahat davranıyor lakin riskin, şahıslara yaklaştıkça arttığını unutmamalıyız” diyor.

Bir evvelki virüsten daha mı tehlikeli?

University College London’dan Prof. Andrew Hayward, yeni mutasyonun ne kadar telaş verici olduğu sorusuna şu karşılığı veriyor: “Sanıyorum, virüsün değişime uğrayan bu tipinin daha büyük bir pandemiye neden olma ihtimalini bilecek kadar kâfi bilgiye sahibiyiz, daha evvel öngördüğümüzden çok daha berbat.”

Hayward’a nazaran yeni tıp virüsün bulaşıcı tesirindeki artış, mevcut can kayıpları oranı da göz önünde bulundurulduğunda “çok daha fazla mevte neden olabilir.”

Prof. Noakes de “Gelecek birkaç ay içinde, daha esnek davranabilmemiz için kâfi aşı sağlanana kadar, kısıtlamaların dengelenebileceğini düşünüyorum” diyor.

Aşılar mutasyona uğrayan yeni çeşide karşı tesirli olur mu?

BBC Sıhhat Muhabiri Gallagher’e nazaran en azından şimdilik koronavirüs aşılarının bu mutasyona karşı tesirli olacağı öngörülüyor.

Muvaffakiyet oranında başı çeken üç aşı, mevcut ‘başak proteine’ karşı bağışıklık geliştiriyor. Aşılar, virüsün farklı bölgelerini amaç alan bağışıklık sistemleri geliştiriyor. Münasebetiyle, protein yapısı mutasyona uğraya bile, aşıların hala etkisi olabilir.

Cambridge Üniversitesi’nden Prof. Ravi Gupta ise diğer mutasyonlar yaşanması durumunda virüsün de sistem içinde bir boşluktan faydalanabileceği ve tasa verici gelişmeler olabileceği ihtarında bulunuyor.

Almanya Sıhhat Bakanı Jens Spahn, Avrupa Birliği uzmanlarının mevcut koronavirüs aşılarının İngiltere’de tespit edilen koronavirüsün yeni mutasyonuna karşı tesirli olacağına inandıklarını söyledi.

Spahn, ZDF’ye verdiği demeçte bilhassa ABD ve İngiltere’de uygulanmaya başlanan Pfizer-BioNTech aşısına atıfta bulunarak, şimdiye kadar sahip olunan bilgilere nazaran, mutasyona uğramış yeni çeşidin mevcut aşılar üzerinde olumsuz bir tesirinin olmadığını söyledi.