Koronavirüsün kaynağı ile ilgili dünyayı sarsacak iddialar! Sarsıcı rapor ortaya çıkardı…

‘ÇİN GLOBAL PRESTİJİNİ KORUMAK İÇİN VİRÜSÜN KAYNAĞINI GİZLİYOR’

Çin’in Yunnan bölgesi dünya çapında 1,7 milyondan fazla insanı öldüren koronavirüsün kökenine dair ipuçları taşıyabileceği için ağır bilimsel ilgi görüyor. Ancak bölge bilim insanları ve gazeteciler için politik hassaslık ve saklılık nedeniyle bilgi içermeyen bir kara delik haline geldi.

Yakın vakitte ziyarete gelen bir yarasa araştırma takımının örnek almayı başardı. Lakin kelam konusu bilim insanlarının basınla konuşmamaları emredildi. Ayrıyeten bölgede araştırma yapmak isteyen gazetecilerin Çin polisi tarafından takip altına alındığı bilgisi paylaşıldı.

Bilinen birinci koronavirüs hadisenin ortaya çıkmasının üzerinden bir yıldan fazla bir müddet sonra, bir araştırma, Çin hükümetinin virüsün kökenlerine ait tüm araştırmaları sıkı bir biçimde denetim ettiğini, kimilerini kısıtlarken, Çin’i haklı gösterecek başka teorileri teşvik ettiğini gösteriyor.

Bölgede araştırma yapan AP (Associated Press) gazetecileri, Çin hükümetinin, virüsün güney Çin’deki kökenlerini araştıran bilim beşerlerine yüz binlerce dolar bağışta bulunduğunu tespit etti. Lakin, AP tarafından elde edilen kimi dokümanlara nazaran, Çin hükümeti bilimsel araştırmalar yürüten gruplara önemli ölçüde bağışta bulunmakla kalmıyor ayrıyeten bulguları izliyor ve rastgele bir olumsuz bilgi yahut araştırma sonucunun yayınlanmasının, önüne geçiyor.

AP’nin Hükümet içinden elde ettiği düzinelerce sayfalık yayınlanmamış bir evraka nazaran araştırma sonuçlarının manipüle edilmesine dair buyruklar şahsen Çin Devlet Lideri Xi Jinping tarafından veriliyor.

Sonuç olarak salgının dünyayı tesiri altına almasından sonra çok az şey halka açıklandı. Çinli yetkililer bilgileri önemli biçimde sınırlıyor ve memleketler arası bilim insanlarıyla iş birliğini engelliyor.

Çin’de bulaşıcı hastalıkların hayvanlardan insanlara bulaşmasını inceleyen bir laboratuvarı yöneten Duke Üniversitesi epidemiyoloğu Gregory Gray’e sordu. Bugüne kadar koronavirüsle ilgili elde edilen bilgiler kesin değil, kimi politik nedenlerden ötürü bilgileri gizlediler. Bilmiyorum fakat keşke bilseydim.’ diye konuştu.

Koronavirüsün kökenine dair araştırmaların yayınlanması ve örneklere erişim sıkı bir halde denetim edilmektedir ve bu da gelecekteki bir salgını tedbire gayretlerini potansiyel olarak engellemektedir.

Bilim insanları, Çin’in prestijine verilen ziyanı azaltmaya çalıştığını öne sürüyorlar.

AP soruşturması, Çinli ve yabancı bilim adamları ve yetkililerle yapılan düzinelerce röportajın yanı sıra kamuya açık bildirimler, sızan e-postalar, dahili datalar ve Çin kabinesinden ve Çin Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezi’nden (CDC) gelen dokümanlara dayanıyor. Salgın boyunca açıkça hissedilen bir hükümet saklılığı ve üstten aşağıya denetim modelini ortaya koyuyor.

Uzmanlar salgınla ilgili ihtarların gecikmiş olmasını bu sisteme bağlıyor. Araştırmaya nazaran Çin hükümetinin tavrı Dünya Sıhhat Örgütü ile bilgi paylaşımını engellemiş ve virüs ile ilgili önlem alınmasını geciktirmiş.

Salgın, Pekin’in global sahnedeki prestijini sekteye uğrattı ve Çin’li yetkililer, salgının yayılmasında ihmalkâr olduklarını düşündüren rastgele bir bulguya karşı temkinli. Koronavirüsün kökenine ait araştırmaları yöneten Çin Bilim ve Teknoloji Bakanlığı ve Ulusal Sıhhat Komitesi, bağımsız araştırmalar yürüten gazetecilerin sorularını cevaplamayı reddetti. Kimi Çinli bilim insanları ise, değerli hiçbir şey keşfedilmediğinden çok az şey paylaşıldığını söyledi.

Çinli ünlü virolog Zhang Yongzhen, “Virüsün kökeni ile ilgili kayda kıymet bir bilgiye ulaşamadık” dedi.

Öte yandan Çin Dışişleri Bakanlığı bir faksla, ‘Yeni koronavirüs dünyanın birçok yerinde keşfedildi’ dedi. ‘Bilim insanları, global ölçekte memleketler arası bilimsel araştırma ve iş birliği yapmalıdır.’ Diye ekledi.

Çin’li yetkililer, virüsün kökenine ait araştırmaları siyasallaştırma konusunda yalnız değiller. Nisan ayında, Lider Donald Trump, Çin ve Güneydoğu Asya’daki tehlikeli hayvan hastalıklarını tespit etmek için ABD tarafından finanse edilen bir projeyi rafa kaldırarak Çinli ve Amerikalı bilim insanları ortasındaki keserek virüsün kökenlerini araştırmayı zorlaştırdı.

Trump ayrıyeten Çin’i Vuhan laboratuvarında bir kaza sonucu salgını başlatmakla suçladı. Bu teori birtakım uzmanların göz arkası edilemeyeceğini söylediği bir teori, lakin şimdi ardında hiçbir delil yok.

Kovid-19’un kökenlerine yönelik araştırmalar, gelecekteki salgınların önlenmesi açısından kritik kıymet taşıyor. Bir Dünya Sıhhat Örgütü takımı, salgını neyin başlattığını araştırmak için ocak ayı başlarında Çin’i ziyaret etmeyi planlasa da bilimsel grubun üyelerinin ve yapacakları araştırmaların içeriğinin Çin hükumeti tarafından onaylanması gerekiyordu.

UC Davis One Sıhhat Enstitüsü’nün kurucu yönetici yöneticisi Jonna Mazet, Çinli ve ABD’li bilim adamları ortasındaki iş birliği eksikliğinin ‘bir hayal kırıklığı’ olduğunu ve Amerikalı bilim insanlarının Çin’de çalışamamasının ‘yıkıcı’ olduğunu söyledi.

Mazet, “Bu virüsün kökenleri hakkında çok fazla spekülasyon var. Geri adım atmalıyız ve bilim insanlarının virüsün kökenini ortaya çıkarmasına müsaade vermeliyiz.’ dedi.

Virüsün kökenine ait birinci araştırma, birinci koronavirüs hadiselerinin birçoklarının tespit edildiği, Vuhan’daki Huanan Deniz Eserleri pazarında başladı. Bilim insanları başlangıçta virüsün SARS’ın yayılmasında rol oynayan misk kedileri üzere piyasada satılan yabanî hayvanlardan geldiğinden şüpheleniyorlardı.

2019 yılının aralık ayı ortasında, Huanalı satıcı Jiang Dafa, insanların hastalandığını fark etmeye başladı. Bunlardan birincisi, 60’lı yaşlarında bir emekçiydi. Kısa mühlet sonra çalışanın satranç oynadığı bir arkadaşı da hastalandı. Üçüncüsü ise 40’lı yaşlarında bir deniz eserleri satıcısıydı, virüs bulaştıktan kısa mühlet sonra öldü.

25 Mayıs’ta CDC lideri Gao, Çin’in Phoenix TV’sine verdiği röportajda sessizliği bozdu. Çevresel örneklerden farklı olarak, piyasadaki hiçbir hayvan örneğinin test sonucunun olumlu olmadığını söyledi.

Duyuru, Çinli yetkililerin hayvanlardan numune aldığını bile bilmeyen bilim insanlarını şaşırttı. Açıklamanın akabinde Çin idaresi ve memleketler arası kamuoyu virüsün kaynağının Vuhan’daki deniz eserleri pazarı olmadığına ikna oldu.

Deniz eserleri Pazar ile ilgili komplo teorilerinin çıkmaza girmesiyle birlikte bilim insanları virüsün muhtemel kaynağının yarasalar olabileceğine dikkat çekti.

‘HER YERDE OLABİLİR’

Vuhan’daki pazardan binlerce kilometre uzakta, virüsün kaynağı olduğu düşünülen yarasalar Yunnan eyaletindeki yeraltı kireçtaşı mağaralarının labirentlerinde yaşıyor. Güçlü toprağı ve ağır örtüsüyle, Laos, Vietnam ve Myanmar’ı çevreleyen güney Çin’deki bu bölge, dünyadaki biyolojik olarak en çeşitli alanlardan biridir.

AP’nin ziyaret ettiği bir Yunnan mağarasında, girişte kalın kökleri asılıydı, yarasalar alacakaranlıkta çırpındı ve yakındaki küçük bir köyün çatılarının üzerinden uçtular. Mağaranın ardındaki bir sunağın yanına beyaz pislikler sıçradı ve sarkıtlardan Budist dua ipleri kırmızı ve sarı sicimden sarkıyordu. Köylüler, mağaranın Taylandlı bir Budist keşiş tarafından yönetilen kutsal bir yer olarak kullanıldığını söyledi.

Yarasalar ve mağaralarda dua eden, avlanan yahut madencilik yapan beşerler ortasındaki bu tıp temas bilim insanlarını alarma geçirdi. Bilim insanları koronavirüsün bu tıp bir temasla bulamış olabileceği ihtimali üzerinde duruyor. Koronavirüsün genetik kodu, yarasalarda bulunan koronavirüslerin kodlarına çarpıcı bir biçimde benziyor. Birden fazla bilim insanı, Kovid-19’un insanlara direkt bir yarasadan yahut bir aracı hayvan aracılığıyla geçmiş olabileceğinden şüpheleniyor.

Singapur’daki Duke-NUS Tıp Okulu’ndan Linfa Wang, ‘Koronavirüs barındıran yarasalar Çin’de ve Güneydoğu Asya’da bulunduğundan, Kovid-19 yırtıcı hayvan konağı bölgelerde ortaya çıkmış olabilir. Ayrıyeten bu bölgelerde yaşayan yarasalarda Kovid-19’a %99,9 oranında benzeyen diğer koronavirüs tiplerinin bulunduğunu biliyoruz.’ dedi.

Koronavirüs uzmanı Dr. Supaporn Wacharapluesadee’nin yarasalardan örnekler toplamak için kırsal kesitin derinliklerinde bilim takımlarına liderlik ettiği Tayland üzere ülkelerde Kovid-19 araştırması devam ediyor. Supaporn, ağustos ayında yaptığı bir keşif seyahatinde AP’ye virüsün yarasaların olduğu ‘her yerde’ bulunabileceğini söyledi.

BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN TARAFSIZLIĞI 

Çinli bilim insanları salgının birinci devirlerinde hem hayvanlara hem de insanlara test yapmaya başlamıştı. AP’nin elde ettiği evraklara nazaran, bulaşıcı hastalıklar uzmanı Xia Xueshan Yunnan’daki hayvanları Kovid-19 için taramak üzere 1,4 milyon RMB (214.000 $) hibe aldı.

Bu durum bilimsel araştırmanın bağımsızlığı konusunda akla soru işaretleri getiriyor. Çin medyası şubat ayında, Xia’nın takımının yarasalar, yılanlar, bambu fareleri ve başka hayvanlardan yüzlerce örnek topladığını ve büyük, kafesli bir kirpinin etrafına sarılmış beyaz laboratuvar önlükleri içinde maskeli bilim adamlarının bir fotoğrafını yayınladığını bildirdi.

Akabinde hükümetin kısıtlamaları devreye girdi. Örneklerle ilgili datalar hala kamuoyuna açıklanmadı ve Xia röportaj taleplerine cevap vermedi. Xia, bu yıl bir düzineden fazla makalenin ortak muharriri olmasına karşın, yalnızca iki makalesinde Kovid-19’u husus almıştı. Bu durum bilimsel araştırmaların sonuçlarının yayınlanması ile ilgili akla bir baskı olup olmadığı sorusunu getiriyor.

Bilim insanlarının bir vakitler inceledikleri mağaralar, yetkililer tarafından yakından izleniyor. Çin’li güvenlik grupları AP takımını Yunnan’da takip etti ve gazetecilerin 2017’de araştırmacıların SARS’tan sorumlu yarasa çeşitlerini belirledikleri mağarayı ziyaret etmelerini engelledi.

Bu bölgede Kovid-19 virüsünün ‘RaTG13’ ismi verilen en yakın akrabasının bulunduğu belirtildi. RaTG13, 2012’de bir salgından sonra, yarasa dolu şaftı temizleyen altı kişinin gizemli zatürre nöbetleriyle hastalanıp ölmesiyle keşfedilmişti. Vuhan Viroloji Enstitüsü ve Çin’li yetkilier bu bölgeden alınan örnekleri inceledi.

Birçok bilim insanı Kovid-19 virüsünün kökeninin tabiatta olduğuna inanmasına karşın, kimileri bunun yahut yakın bir akrabasının Vuhan’a nakledilip ezkaza laboratuvar ortamının dışına çıkmış olabileceğini söylüyor.

Vuhan Viroloji Enstitüsü yarasa uzmanı Shi Zhengli bu teoriyi tekraren yalanladı, fakat Çinli yetkililer şimdi yabancı bilim insanlarının araştırma yapmasına müsaade vermedi.

Birtakım devlet takviyeli bilim insanları, araştırmanın her zamanki üzere ilerlediğini söylüyor. Virüsün kökenini araştırmak için 1,5 milyon RMB (230.000 $) hibe alan ünlü virolog Zhang, ortak bilim insanlarının kendisine güney Çin’deki Guizhou’daki yarasalar ve yüzlerce mil kuzeydeki Henan’daki fareler de dahil olmak üzere her yerden örnekler gönderdiğini söyledi.

Zhang, virüsün genetik dizisini yetkililerin önünde yayınladıktan sonra laboratuvarının kısa bir mühlet kapatıldığına dair raporları doğrulamayı yahut yorum yapmayı reddetti. Gazetelerin koronavirüs araştırmalarının sonuçlarını yayınlanmasıyla ilgili rastgele bir özel kısıtlama olmadığını ve bilimsel makalelerinin geçirdiği tek incelemenin kurumu tarafından yapılan rutin bilimsel bir inceleme olduğunu söyledi.

Lakin devlet dayanağı olmayan bilim insanları, güney Çin’deki hayvanlardan örnek almanın artık son derece sıkıntı olduğunu söylüyor.

‘VİRÜSÜN KAYNAĞI AVRUPA’

Kayıtlara nazaran hükümet, Çin Bilimler Akademisi bilim insanı Bi Yuhai’ye 1,5 milyon RMB hibe (230.000 $) verdi. Bi’nin ortak müellifi olduğu bir makale, haziran ayında Pekin pazarındaki bir salgının Avrupa’dan kontamine dondurulmuş balık paketlerinden kaynaklanmış olabileceğini öne sürdü.

Çin’in hükümet denetimindeki medyası, Vuhan’daki birinci salgının yurtdışından ithal edilen deniz eserleriyle başlamış olabileceğini öne sürmek için teoriyi kullandı. Anca bu teoriler memleketler arası bilim insanları tarafından çürütüldü.

DSÖ, insanlara paketlenmiş besin yoluyla Kovid-19 bulaşmasının pek muhtemel olmadığını ve Kovid-19’un Çin’de başlamadığını öne sürmenin ‘oldukça spekülatif’ olduğunu söyledi. Çin Bilimler akademisi bilim insanı Bi, röportaj taleplerine karşılık vermedi.

Temmuz ayında yazılan lakin Kasım ayında yayınlanan bir DSÖ raporu, Çinli yetkililerin Aralık 2019’da Vuhan dışındaki beş olay da dahil olmak üzere toplam 124 hadise tespit ettiğini ortaya koydu.

DSÖ takımının ocak ayında gerçekleştireceği Çin ziyaretinin amaçları ortasında, Aralık ayından evvelki hastane kayıtlarının incelenmesi de yer alıyor.

DSÖ takımının bir üyesi olan koronavirüs uzmanı Peter Daszak, ‘Salgının kaynağını gizlemek bilim için yapılan büyük bir kötülüktür. Hepimiz bu salgının bir kesimiyiz, bunu anlayana kadar, bu sorundan asla kurtulamayacağız.’ dedi.