Kulis: Erdoğan, Bakan Nebati’ye neden kızgın?

Üzerinden yalnızca 20 gün geçmesine karşın, 20 Aralık’ta alınan yeni ekonomik kararların piyasada yarattığı olumlu tesir yeterlice zayıfladı. Rezervdeki büyük erimeye karşın örtülü döviz müdahalelerinin sürdüğü, buna karşın 14 TL’lik dolar kurunu savunmanın giderek zorlaştığı görülüyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve iktisat yöneticileri 20 Aralık operasyonu akabinde belli bir kur gayesi vermekten kaçındılar fakat daima olarak “köpüğün alındığını, daha da alınacağını” söylediler. Cumhurbaşkanlığı’ndan sızan kulis bilgilerine nazaran kur muhafazalı TL mevduat hesabının açıklandığı 20 Aralık’tan sonra kurların 10 TL’ye kadar inmesi moralleri düzeltmişti. Cumhurbaşkanı’na doların 10 TL’nin altında tutulabileceğinin söylendiği lakin daha sonra bunun gerçekleşmeyeceği görülünce “11,5 TL civarında bir sayının daha uygun olabileceğinin” kendisine iletildiği belirtiliyor. Cumhurbaşkanı’nın yılbaşına yanlışsız dolar kurunun 12 TL’yi geçmesi üzerine, “özel bölümün yılsonu hesapları için biraz üstte tutuluyor, sonra inecek” dediğini hatırlıyoruz.

Örtülü satışlar kuru tutabilir mi?

Erdal Sağlam

Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati de kurlar 12 TL’lerde iken yaptığı TV röportajında, “Kurda köpük alındı, biraz daha var, o da alınacak” açıklamaları yapmıştı. Buradan yola çıkarak Cumhurbaşkanı’nın, 11,5 TL olarak verilen ikinci dolar amacının bir müddet üzerinde gidilse de sonradan buraya indirileceği konusunda ikna edildiği belirtiliyor. Dolar kuru 12 TL’deyken bile “köpüğü daha da alacağız” diyen yöneticiler, bunu başaramadıkları üzere, geçtiğimiz hafta dolar kurunu 14 TL’nin altında tutabilmek için çok zorlandılar. Gelen kulis bilgilerine nazaran Cumhurbaşkanı’nın daima kurda gayenin üst gerçek değiştirilmesinden rahatsız olduğu, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati ile Merkez Bankası’na bu mevzudaki kızgınlığını belirttiği konuşuluyor.

Bankacılar, Merkez Bankası ve kamu bankalarının neredeyse her gün bu gayesi korumak için örtülü döviz satışlarına devam ettiklerini söylüyor. Buna karşın 14 TL’nin aşılabileceği, “Kur gördüğü yeri unutmaz” kelamından de yola çıkarak, dolar kurunun tekrar 18 TL’lere gitmesinin sürpriz olmayacağı görüşü hakim.

Erdoğan’ı kızdıran gelişme: İnmiyor

Sızan kulis bilgilerine nazaran, dolar kurunun 10 TL’nin altına inmesiyle birlikte Cumhurbaşkanı’na bankalardaki döviz mevduat hesaplarında 20-25 milyar dolar çözülme beklendiği de söylenmiş. Buna karşılık döviz hesaplarının hiç bozulmayıp, vatandaşların döviz hesaplarının artması Cumhurbaşkanı’nı kızdıran mevzulardan biriymiş. Bu ortada bankacılar, son haftada şirketlerin döviz hesaplarındaki görülen erimenin, özel dalın döviz kredilerini azaltmalarından kaynaklandığını, şirketlerin döviz hesaplarından vazgeçmediklerini söylüyorlar.

Bankacılar, Merkez Bankası’nın eksi 56 milyar dolara kadar inen net rezervlere karşın döviz müdahalelerini sürdürdüğünü, bunun teknik olarak mümkün olmakla birlikte, beklentileri çok bozduğunu belirtiyorlar. Kamu kuruluşlarının Merkez Bankası’ndaki hesapları da göz önüne alındığında net rezervlerin aslında eksi 66 milyar doları aştığını hatırlatan bir bankacı, “Piyasa yüklü ölçüde fonlanıyor, TL’yi alan hâlâ dolara gidiyor, bankadaki dolar hesapları arttıkça buradan Merkez Bankası’na giden döviz ölçüsü artıyor, o dövizlerle müdahale ediliyor” yorumunu yaptı. Bunun sürdürülemez olduğunu hatırlatan tıpkı bankacı, “Hep birlikte seyrediyoruz” dedi.

İhracatçıya döviz satış koşulu işe yarıyor mu?

Piyasaya döviz arzının olmadığı, buna karşılık devam eden döviz talebinin kurları üst götürmeye devam edeceği belirtiliyor. Merkez Bankası’nın ihracat dövizlerinin yüzde 25’inin kendisine satılması kaidesini getirdiğini hatırlatan bir bankacı, “İhracatçı Merkez Bankası’na satmak zorunda kaldığı dövizin en az yüzde 80-90’ını yine piyasadan almak zorunda kalıyor” diyerek bu tedbirin katiyen işe yaramadığı görüşünü savundu.

Döviz rezervlerindeki erimenin önüne geçmek için yapılan bu çeşit müdahalelerin yanı sıra, yabancı ülkelerle yapılan swapların artırılmasına çalışılıyor. Bu emelle Güney Kore ile 6 aydır süren 2 milyar dolarlık swap muahedesinin gerçekleştirilmesi için Merkez Bankası Kanunu’na “yabancı ülke swaplarına el konulamaz” çeşidi ek garanti konulması, kamuoyunda tartışmalara neden oldu. “Ülke ve Merkez Bankası açısından aşağılayıcı bir düzenleme” deniliyor.

İktisat idaresinde “yeni enstrüman” düşüncesi

Bu ortada iktisat idaresinin daima “yeni enstrümanlar gelecek, bekleyin” diyerek 20 Aralık kararlarının tesirini güçlendirmeye çalıştığı fakat bu enstrümanların bir türlü oluşturulamadığı görülüyor. Yastık altı altınların sisteme dahil edilmesi için sertifika düzenlemesi üzerinde çalışıldığı lakin uzun yıllardır denenip sonuç alınamayan bu önlemlerin sonuç vermesinin çok güç olacağı belirtiliyor. Bunun yanında “enflasyona endeksli mevduat hesabı” üzere TL hesapları cazip kılacak yeni tahlillerin tartışıldığı, mecburî karşılıkların artırılması üzere klasik tedbirlere başvurulması da konuşulanlar ortasında.

Yabancı bankacıların beklentisi birebir

Tüm bunların dolarizasyonu önleyip TL’ye tekrar cazibe kazandırmak, kurların kalıcı biçimde aşağı gelmesini sağlamak için kâfi olması ise beklenmiyor. Bilhassa turizm dönemi açılana kadar döviz arzının kısıtlı olacağı, Kasım ve Aralık ayı cari açık sayılarının beklendiği kadar düzgün gelmeyeceği, FED’in faiz artışları ve bilanço küçülmesiyle ilgili bu hafta gelecek haberlerin dolar kurunun 14 TL’de tutulmasını düzgünce zorlaştıracağı konuşuluyor.

Kurdaki artış beklentilerinin, 20 günlük bir ortanın akabinde tekrar bozulması üzerine, bilhassa yabancı bankacılar, son günlerde “Önümüzdeki 1-2 ay içinde bu türlü gitmeyeceğini görüp, Merkez Bankası’nın yüksek oranlı faiz artırımlarına gitmek zorunda kalacağını” yine lisana getirmeye başladılar.

Erdal Sağlam

© Deutsche Welle Türkçe