‘Küresel Moskova İttifakı’na giden yolda önemli bir adım

Prof. Bağcı’dan ‘Kapsamlı Stratejik Ortaklık’ yorumu…

1 – Birazdan dün imzalanan muahedeye geleceğim fakat öncesinde NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Çin’in, siyasetlerini değiştirmemesi halinde, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşını desteklemesinin sonuçlarına katlanması gerektiğini söyledi. Tam olarak nasıl bir sonuç doğurur bu takviye?

Stoltenberg aslında Çin’e Rusya’ya dayanağı devam ederse ekonomik yaptırımların kelam konusu olduğunu söylüyor. Fakat Çin için değerli olan ABD Başkanlığı seçimleri ve Trump’ın tekrar idareye gelmesidir.

ODTÜ Öğretim Üyesi ve Ankara Küresel Advisory Group Kurucusu Prof. Hüseyin Bağcı. 

2 – Neden?

Çünkü Trump savaşı sona erdirecek siyasetleri Çin ile birlikte yapacak. Putin’in Kuzey Kore ziyareti gündemin ana konusu. Zira Kuzey Kore, Çin’in silahlarını Rusya’ya iletmekle sorumlu. Soğuk Savaş devrinde Sovyet tanklarının Çekoslavakya vasıtasıyla başta Mısır olmak üzere Bağlantısızlar Hareketi ülkelerine satması üzere yahut Finlandiya’nın yasak olan Batı teknolojilerini Sovyetler Birliği’ne Soğuk Savaş devrinde dolaylı olarak vermesi üzere. Stoltenberg’in misyon süres yakında dolacak ve yerine eski Hollanda Başbakanı Rutte gelecek. Onun misal açıklamaları misyona gelince yapması beklenebilir lakin, NATO’nun Çin ile Ukrayna siyasetleri nedeni ile bir gerginlik yaşaması bölgeyi daha da istikrarsızlaştırır. Bu ‘tehdit’ askeri boyut kazandığı takdirde Çin ile savaşmanın NATO için gereksiz ve anlamsız olduğu ortaya çıkar. Ukrayna ve Moldova ile AB üyeliği görüşmeleri 25 Haziran’da başlayacak. O vakit ekonomik boyut devreye girecek. Sonuçta Stoltenberg, ‘NATO tehdidi’ olarak bunu gündeme getirdi. Lakin Çin’in siyaset değişikliği güç üzere. BRİCS başta olmak üzere Çin Rusya ile işbirliğne devam edecektir.

3 – NATO Genel Sekreterine nazaran hem Rusya’yı savaşta desteklemek hem de Avrupa’yla bağlantılarını korumak sürdürülebilir değil. Katılır mısınız?

Çin resmi olarak Rusya’yı desteklemiyor. ABD siyasetlerine karşı. Çin’in AB ile ekonomik münasebetleri çok güçlü. Başta Fransa ve Almanya Çin ile ticaret yapıyor ve Çin birçok AB ve Balkan ülkesiyle sıkı bağ içinde. Stoltenberg yerine bu açıklamaları Ursula von der Leyen yapması gerekir yeni devirde. Bundan ziyanlı çıkan Avrupa ülkeleri olur. ABD ile Çin ortasındaki bir savaş kimsenin lehine olmaz. Avrupa bunu biliyor. Lakin ekonomik olarak asıl kaybeden Avrupa olur kanısındayım.

4 – Daha yeni Ukrayna Barış Tepesi Bildirisine 8 ülke onay vermedi. Bu ülkeler; Suudi Arabistan, Hindistan, Güney Afrika, Tayland, Endonezya, Meksika, Brezilya ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) . Barış tepesi konuşulurken Rusya’nın davet edilmemesi garip değil mi?

Rusya davet edilmedi değil, Rusya konferansa katılmak için Ukrayna’nın Rusya’nın denetiminde olan topraklardan çekilmesi  -Donets, Luhansk üzere bölgeler- ve Ukrayna’nın NATO üyeliğinden vazgeçmesi şartlarını getirdi.
Ukrayna da bunları kabul etmedi. O nedenle Rusya Cenevre’ye gitmedi. Şu kademede barış olmayacak, en fazla ateşkes olabilir ve bu yıllarca sürebilir.

KÜRESEL VARŞOVA PAKTI

5 – Stoltenberg ve Biden bir ortaya geldi. Orada yaptığı konuşmada NATO Genel Sekreteri temmuzda Washington’da düzenlenecek NATO tepesinde ittifakın 75. Yıldönümünü kutlayacaklarını söyledi, NATO müttefiklerinin bu yıl savunma harcamalarını yüzde 18 artıracağına dikkat çekti. Bu, son yılların en büyük artışı bize ne anlatıyor?

Dünya genelde büyük bir silahlanma süreci içine girdi. Her ülkenin tasa ve çekinceleri artıyor. Tarihçi Yuval Noah Harari 16. Yüzyıl’dan itibaren her yüzyılda o devrin ülkelerinin yahut imparatorluklarının büyül bir silahlanma sürecine girdikleri tespitini yapıyor. Bugün de benzeri bir süreç yaşanıyor. O nedenle bir büyük savaş beklentisi gündeme oturmaya başladı. Dünya genelinde bakıldığında yüzde 18’lik savunma harcaması yahut karşıtından okunursa ‘saldırı harcaması’ çok büyük bir meblağ. NATO’nun global olma argümanı bugünlerde daha çok gündemde. 20 yıl evvel bu türlü değildi. Dünya’nın süratle bir çatışma ortamına girdiği görüşleri artık daha fazla konuşuluyor. NATO 75 yıl sonra hala varlığını sürdüren dünya tarihinin gördüğü en büyük askeri ittifak niteliğini müdafaaya devam ediyor. Rusya bu manada Global Güney ülkelerini bir ortaya getirmeye çalışıyor. Rusya’nın tek başına ekonomik olarak NATO ile bir askeri silah yarışına girmesi kelam konusu değil. O nedenle ‘Küresel bir Varşova Paktı’ arayışı içinde.

6 – Başarabilir mi?

Zor gözüküyor lakin, son Cenevre konferansında 8 ülkenin Rusya’nın yanında olması ‘Küresel Varşova’ değil lakin yeni bir ‘Küresel Moskova Paktı’ için bir işaret olarak görülebilir.

KUZEY KORE ÇİN’İN EVLADI GİBİ

7 – Putin, 24 yıl sonra Kuzey Kore’ye gitti. Bu görüşme ve imzalanan mutabakatın global olarak bu kadar dikkat çekmesinin sebebi nedir?

Son olarak Kuzey Kore Devlet Başkanı Kim’in babası ölümünden evvel Rusya’yı ziyaret etmişti. Özel bir trenle Moskova’ya gitmişti. Uçak korkusu ve suikast tehlikesi var diye! İmzalanan mutabakat ‘Küresel Moskova İttifakı’na giden yolda kıymetli bir adım. Kuzey Kore zati ‘Çin’in evladı’ üzeredir. İsrail ABD için ne ise, Kuzey Kore de Çin için öyledir. Çin Kuzey Kore ile ilgili tüm BM kararlarını 1953 yılındaki ateşkesten beri veto etmektedir. ABD’nin İsrail ile ilgili kararları veto etmesi üzere. ‘Küresel Güney’ 1950’lerden sonraki Bağlantısızlar Hareketi’nin yanılgılarını yapmak istemiyor. Çin bu manada ‘lokomotif rolünde’ ve ABD’nin direkt muhatabı. Soğuk Savaş döneminde bu Sovyetler Birliği idi. Çin, Kuzey Kore ve Rusya ortasındaki askeri işbirliğiyse giderek artacak üzeredir. Bu durumun NATO’yu rahatsız etmesi de çok olağandır.

ÇİN VE RUSYA İŞBİRLİĞİNE DEVAM

8 – Bir sonraki durağı ise Vietnam. Putin neyin peşinde?

Vietnam ABD ile çok sıkı bağlar içinde lakin bir Vietnam atasözü, “Vietnam’da en düzgün siyasetçi Çin’e ağzına gelen her şeyi söyleyen lakin Çin ile çatışmaya girmeyen politikacıdır’’ der. Vietnam da Global Güney’in kıymetli ülkelerinden. Putin ABD’nin UzakDoğu’daki tesirini azaltma arayışında. Vladivostok’daki 2016 tepesinde bu bölgenin dünyanın en büyük iktisat alanı olduğunu açıklamıştı. Ekonomik olarak Çin ve Rusya bu bölgede işbirliği yapmaya devam edeceklerdir. NATO bu bölgede de aktif olmak istiyor ve Putin bunu engellemeye çalışıyor.

9 – Son analizde, deneyiminiz ne diyor, Ukrayna-Rusya tansiyonu nereye evrilecek?

Ukrayna-Rusya gerilimi ABD seçimleri muhakkak olana kadar değişmeyecek. Trump kazanırsa farklı bir siyaset takip edecek. Biden kazanırsa birebir formda devam eder ve barış mutabakatı olmaz. Tansiyon artmaya devam eder.

10 – ABD ve AB Ukrayna’ya her türlü askeri ve ekonomik takviyesi vermeye devam edecek mi?

Edeceklerdir, bir ateşkes süreci için erken üzere. Zira NATO askerlerinin Ukrayna için savaşabilmesiyle ilgili NATO’nun karar alması gerek. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Türkiye’nin Rusya ile bir çatışmaya NATO çerçevesinde de olsa girmeyeceğini söz etti. NATO içinde de kararlar oybirliğiyle alınır. Sonuçta ABD seçimlerinin sonucunu beklemek gerekecek şimdilik.

Putin, Kim Jong-Un’a Limuzin armağan etti.

PUTİN VE KİM JONG-UN İMZALADI

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 24 yıl sonra Kuzey Kore’ye gitti, görkemli bir merasimle karşılandı. Başta ABD olmak üzere Batı’nın son derece rahatsız olduğu bu görüşmede iki başkan ‘Kapsamlı Stratejik Ortaklık’ mutabakatına imza attı. Mutabakat kapsamında, iki ülkeden biri taarruza uğrarsa başka ülke yardım edecek.