Kuyruklu yalan virüsten hızlı

Toplumsal medya ağlarınn çeşitlenip yaygınlaşmasıyla birlikte bilgiye erişim artsa da erişilen bilginin doğruluğu tartışma konusu. Bilhassa Facebook ve Twitter anlık bilgi paylaşımınn en süratli yayıldığı mecralardan. Bu sürat bilginin teyid edilmeden deverana girmesi ve saniyede binlerce, milyonlarca şahsa erişmesi bakımından kimi tehlike ve tehditleri beraberinde getiriyor. Bilhassa uydurma hesaplardan paylaşılanlar… 80 milyonu aşan Türkiye nüfusunun yüzde 64’ünün toplumsal medyayı faal formda kullandığını göz önüne aldığımızda yanlış bilgi paylaşımının getirdikleri ve götürdüklerinin ne kadar değerli olduğu aşikar.

Son bir yılda hayatımızı değiştiren ve dönüştüren pandemi salgını bu karmaşadan en çok nasibini alan bahislerden. Toplumsal medya ağlarını haber platformu olarak benimseyen ve bilgiyi yalnızca bu kanallardan edinen şahıslar için pandemi periyodu pek çok bilgi kirliliğinin yaşandığı bir yıl oldu. Facebook, Twitter, Instagram ve Whatsapp üzere uygulamalarda yayılan yanlış bilgiler kamu sıhhatini hala tehdit ediyor. Kadir Has Üniversitesi Covid-19 salgını periyodunda toplumsal ağlar üzerinden yayılan bilgi deformasyonuna ışık tutan bir çalışma hazırladı. TÜBİTAK dayanağıyla hazırlanan “Covid-19 Bağlamında Türkiye’de Yanlış Bilgi Yayılımını Medya Kullanıcılarının Gözünden Anlamak ve Önleyici Faaliyet Teklifleri Geliştirmek” araştırmasının sonuçları epey çarpıcı. Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Suncem Koçer Çamurdan, 2018’de yayımlanan Reuters Dijital Haber Raporu’na nazaran Türkiye’nin toplumsal medya kullanıcılarının yanlış bilgi ve geçersiz haber maruz kalma algısının en yüksek olduğu ülkeler ortasında birinci sırada yer aldığına dikkat çekiyor.

ALIMI DOĞRULUĞUNU DENETİM ETMİYORUZ

564 bayan ve 523 erkek olmak üzere toplam 1087 kişi ile gerçekleştirilen araştırma sonuçlarına nazaran; Covid-19 salgınıyla birlikte, medya kullanıcılarının haber ve bilgi tüketimi salgın öncesine nazaran artış gösterirken, kullanıcıların yarısından birçok koronavirüs hakkında eriştikleri bilgilerin doğruluğunu denetim etmiyor. Covid-19 ile ilgili bilgi ve haberlerin doğruluğunu en çok denetim eden kümenin 18-29 yaş aralığı olduğu gözlenirken, eğitim ve gelir düzeyi açısından üniversite düzeyi ve üst gelir kümesi bir bilginin doğruluğunu/yanlışlığını en fazla denetim ettiğini söyleyen kümeler olarak kaydedildi.

YANLIŞ BİLGİYLE EN ÇOK FACEBOOK’TA KARŞILAŞIYORUZ

Toplumsal ağlar ortasında iştirakçilerin gözünden yanlış bilgiyle en çok karşılaşılan platform Facebook, klasik medya tipleri ortasında ise tartışma programları oldu. 30 yaş altı medya kullanıcıları en sık Facebook’ta yanlış bilgi ile karşılaştığını belirtirken, 18-29 yaş kümesi kullanıcıların bu platformu kullanım sıklığı başka kümelere nazaran düşük olduğu belirlendi. Eğitim düzeyi yükseldikçe Facebook, WhatsApp, Instagram üzere platformlarda yanlış bilgi ile müsabaka sıklığının yükseldiği gözlendi. Alt gelir seviyesindeki iştirakçiler tüm platformlar ve mecralar için yanlış bilgiyle en sık karşılaşın küme oldu. Klâsik mecralarda televizyon tartışma programları yanlış bilgiye en sık rastlanılan çeşit olarak ortaya çıkarken, bunu gündüz jenerasyonu programları ve haber bültenleri takip etti.

Hasret Gürses

Gazeteciden “şırınga” skandalı

Toplumsal medyada yayılan bilgiler kimi vakit bilgiyi tekrar kullanan şahısları de yanıltıyor. Hatta bu karmaşa o derece güçlü ki haber kaynağı konusunda en hassas olması gereken gazeteciler bile bundan nasibini alıyor. Gazeteci Hasret Gürses,MHP GEnel Lideri Devlet Bahçeli’ye yapılan koronavirüs aşısına mizahi atıf yapan Twit’leri gerçek zannederek televizyon programında paylaştı. “Bahçeli’nin aşısını yapan hemşire darp edildi” başlığıyla yer alan metinde, ‘Gülnaz Şırınga isimli hemşirenin Bahçeli’nin aşısını yaparken canını acıttığı için darp edildiği’ yazıyordu. Gürses’in bu bilgiyi hakikat addedip yayınında yer vermesiyle olanlar oldu. Bu kelamların akabinde Twitter’da mevzuyla ilgili yüzlerce tweet atıldı. “Memleketin en büyük trol’ü Hasret Gürses”, “Gülnaz Şırınga’dan sonra Esra Enjektör’ün de Hasret Gürses’in arkadaşı olduğu anlaşıldı” üzere yorumlar yapılarak tiye alınan olayın akabinde Hasret Gürses özür metni yayınladı, Sıhhat Bakanlığı dahi devreye girerek “Böyle bir olay yaşanmadı, Gülnaz Şırınga isimli bir hemşire yok” açıklamasında bulundu.