Maliyet Giderek Artıyor: Savaşın Tüm Dünyaya Faturası Ağır Olacak!

Ukrayna savaşının ve Rusya’ya uygulanan yaptırımların başta güç ve besin olmak üzere emtia fiyatlarını yükseltmesi, yeni bir rapora nazaran Kovid-19 sonrası güzelleşmeye ziyan vererek iktisatların büyümelerini düşürecek ve global GSYH’den 2023 itibariyle 1 trilyon doların silinmesine yol açacak. İngiltere’nin Ulusal Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Enstitüsü (NIESR) tarafından evvelki gün yayımlanan rapor savaşın global enflasyona ise yüzde 3 ekleyeceğini öngörüyor.

ABD’li banka JP Morgan, Rusya’nın misilleme yapması durumunda petrol fiyatlarının 150 doları görebileceğini söylüyor. Güç ve besin fiyatlarındaki artıştan beslenen enflasyonun, bilhassa Avrupa Birliği ve İngiltere üzere Türkiye’nin kıymetli ihracat pazarlarında ve güç faturası yüksek olan Türkiye, Hindistan üzere gelişmekte olan ekonomilerde büyümeyi daha çok vurması bekleniyor. ABD ve Japonya üzere gelişmiş ekonomilerde de büyüme görünümlerinin bozulacağı varsayım ediliyor. Atlantik Kurulu de geçtiğimiz günlerde yayınladığı blog yazısında, “artan güç ve emtia fiyatlarının enflasyon oranlarını daha uzun müddet yükselteceğini ve belirsizlik artarken büyümelerin de yavaşlayacağını’ öngörüyor.

Dünya’dan Hilal Sarı haberine göre, doğalgaz, kömür, alüminyum, buğday, mısır üzere emtiada da yeni tarihi seviyeler görülüyor. Emtiadaki bu artışın da enflasyonları besleyerek ülkelerin Kovid-19 sonrası iyileşmeleri yavaşlatacağı ve büyüme görünümlerini zedeleyeceği öngörülüyor. Dünyanın en büyük besin ithalatçılarının bulunduğu Orta Doğu ve Afrika’da “gıda güvenliği” konusu tekrar hükümetlerin öncelikli gündemleri ortasına giriyor.

Brent, batılı petrol tüccarlarının boykotu, OPEC+’ın arzı daha süratli artırma konusundaki isteksizliği, İngiltere ve AB’den direkt güç dalını gaye alan yeni yaptırımlar açıklayacağı beklentileri ve Rusya’nın misilleme yapabileceği ihtimaliyle dün 120 dolara dayandı. TSİ 16:00 itibariyle Brent’in fiyatı gün içinde en son 2012 yılında gördüğü 119,84 dolar/varil’e kadar çıktı. WTI ise 116,57 dolar/varil seviyesine kadar çıkarak 2008’den bu yana en yüksek seviyesi gördü. Rystad Energy CEO’su “Muhtemelen yükseliş sürecek – 130 dolar/ varil seviyesi de muhtemelen aşılır” diyor.

Avrupa gösterge doğalgazı TTF işgalin birinci haftasında iki katına çıktı ve 199 Euro/megawatt saat ile tarihi rekorunu tazeledi.

Newcastle kömür vadelileri dünyanın 3. büyük kömür ihracatçısı Rusya’ya yönelik yaptırımlarla bu hafta 440 dolar/ton ile tarihi rekorunu gördü.

Son bir ayda yüzde 40’ın üzerinde artan buğdayda global ihracatın yüzde 30’u Rusya ve Ukrayna’dan. Bu nedenle Şikago borsasındaki en etkin buğday kontratı 11,09 dolar/bushel ile 2008’den bu yana en yüksek seviyesi gördü.

Ukrayna ve Rusya’nın global ihracatın yüzde 20’sini gerçekleştirdiği mısır, 7,39 dolar/ kile ile sekiz ayın tepesinde.

LME 3 ay vadeli alüminyum kontratı 3,699 dolar/ton ile tarihi rekorunu tazeledi.

Perşembe günü yüzde 5’in üzerinde artışla 11 yılın doruğu olan 27.390 dolar/ton’a ulaştı.

Avrupa Dokumacılık ve Hazır Giysi Konfederasyonu, 2021’de aslında yüzde 50 artan pamuk fiyatları ve güç kriziyle boğuşan Avrupa dokuma ve hazır giysi kesiminin güç – bilhassa de doğalgaz ve elektrik – fiyatlarındaki artışın devam etmesi durumunda üretimleri durdurmaya başlayabileceği konusunda uyardı. Kuruluştan yapılan açıklamada “Yaptırımları destekliyoruz lakin Avrupa Birliği’ne ve üye ülkelere bölümü bu artışlara karşı desteklemesi daveti yapıyoruz. Şirketlerin güçle makul fiyatlardan erişebilmesi gerekiyor. Bunlar teşvik yoluyla olabilir, karbon vergilerinin yahut KDV’lerin kaldırılması olabilir yahut güç fiyatlarına getirilecek üst hudut biçiminde olabilir.” Yenilenebilir ve pak güçlere geçişin hızlanması gerektiğine de dikkat çekilen açıklamada “Ancak bu uzun bir süreç ve önümüzdeki aylarda gerçekleşebilecek bir durum değil. O yüzden Avrupa emsal pazar şoklarını denetim edebilmek için ivedilikle mevcut seçenekleri değerlendirmeli” sözleri yer aldı.

Avrupa Ticaret Komiseri Valdis Dombrovskis “Bedel ödemeye hazırız” diyen AB’nin yaptırımlar nedeniyle bir bedel ödeneceğini şu Twitter paylaşımıyla teyit ediyor:

“Yaptırımlarımız işe yarıyor ve Rusya tesirlerini hissetmeye başladı. Lakin bunun AB iktisadına de bir bedeli olacak: Büyüme yavaşlayacak. Öte yandan ekonomik temeller hala güçlü”. 

Gücünün yüzde 40’ını Rusya’dan sağlayan Avrupa Birliği büyüme görünümü Rusya dışında en çok bozulan bölge. RBC Capital Markets Global Makro Stratejisti Petrr Schaffrik, krizin Avrupa’ya direkt tesirlerinin çok fazla olduğunu ve büyüme öngörüleri bozulduğu için artık Avrupa Merkez Bankası’nın bu yıl faiz artırmasını beklemediklerini söylüyor. Rus finans bölümüyle temaslı birçok bankanın gelirinin de yok olacağına dikkat çeken Schaffrik, Avrupa kredi pazarının yakından izlenmesi gerektiğini söylüyor. Alman kimya şirketi BASF’nin de ortalarında olduğu birçok Avrupalı şirket güç ve lojistik maliyetlerindeki artışlar ve global büyümedeki yavaşlama nedeniyle 2022’de satış ve kârların 2021’e nazaran düşüş kaydedeceğini öngörüyor. Kredi derecelendirme kuruluşu Scope Ratings de Doğu Avrupa başta olmak üzere Avrupa genelinde jeopolitik tansiyon nedeniyle büyüme görünümünün bozulduğunu söylüyor. ING Euro/dolar paritesinin Ukrayna’da ateşkes olmadığı sürece 1,10’a yanlışsız ilerleyeceğini öngörüyor.

Yaptırımların amacındaki Rusya iktisadına ait daralma beklentileri yayınlanmaya başladı. NIESR raporunda Rusya için bu yıl yüzde 1,5, gelecek yıl yüzde 2,5’in üzerinde bir daralma bekleniyor. ABD’li yatırım bankası Goldman Sachs da daha evvel 2022’de %2 büyüme öngördüğü Rusya GSYH’sinin yaptırımlarla %7 daralacağını iddia ediyor.

İngiltere’nin Ulusal Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Enstitüsü (NIESR) tarafından dün yayımlanan raporda savaşın 2023 itibariyle global GSYH’nin yüzde 1’ine denk gelen 1 trilyon doları silebileceği vurgulanıyor. Savaşın global enflasyona yüzde 3 ekleyeceğini öngören raporda, Rus petrol ve gazına bağımlılığı AB’ye nazaran daha az olan İngiltere için büyüme öngörüsü de 0,8 puan düşürülerek %4’e indirildi. 2023 için öngörü de 0,8 puan düşürülerek yüzde 0,5’e revize edildi. Oxford Economics de dün yaptığı açıklamada güç fiyatlarının daha uzun mühlet yüksek seyredeceğini, lakin İngiltere’de güç faturalarına getirilen üst hudutların artışın tüketicilere tesirini sınırlasa da 2023 yılında büyümeyi çok daha sert vurabileceğini öngörüyor.

ABD’de de son aylarda özel bölüm faaliyetlerinin yavaşladığına işaret eden PMI dataları, şirket gelirlerine ait 6 ay önden gelen bir gösterge olarak görülüyor ve büyüme suratının bilhassa güç maliyetlerindeki artışla yavaşlayacağı iddia ediliyor. Fitch Ratings artan enflasyonun ABD Merkez Bankası’nın daha süratli sıkılaşmaya zorlayacağını, Fed’in siyaset faizini 2022 sonu itibariyle yüzde 3’e çıkartabileceğini öngörüyor. Bu türlü bir durumda Fitch baz senaryosunda ABD için 2023’te öngördüğü yüzde 1,9’luk GSYH büyümesinin yüzde 0,5 yahut altına inebileceğini söylüyor. Fed Lideri Jerome Powell ve öbür Fed yetkilileri de büyümeye yönelik aşağı istikametli risklerin arttığını daha sıklıkla lisana getirmeye başladı.

60 milyar doların üzerinde petrol ithalatı olan Hindistan’da da büyüme görünümü sert bozuluyor. Yatırım bankası MUFG dolar/rupi kurunun yıl sonunda 77,50 ile yeni rekorlar göreceğini öngörüyor. 2022 yılında yüzde 8 ila 8,5 büyüme öngören Hindistan hükümeti, bu hesabı Brent’in 70-75 dolar seviyesindeyken yapmıştı. Hükümet 2018 tarihli bir raporunda petroldeki her 10 dolarlık artışın ekonomik büyümeden 0,2 ila 0,3 baz puan sileceğini öngörüyordu.

Mizuho Securities analistlerinin dün yayımladığı notta savaş nedeniyle artan petrol fiyatlarının Japonya GSYH’sinden 118 milyar dolar silebileceği öngörüldü. Raporda güç ve besin fiyatlarının artarak ekonomik büyümeyi, şirket karlarını ve hane halkı gelirini zedeleyebileceği vurgulanarak WTI petroldeki 50 dolarlık artışın Japonya nominal GSYH’sinin yüzde 2,5’ine denk gelen 13,7 trilyon yeni (118,4 milyar doları) silebileceği belirtiliyor. Gerçek GSYH’de ise 0,3 puanlık bir erime öngörülüyor.

Tayland’ın en büyük iş dünyası derneklerinden Tayland Kesimleri Federasyonu ve ticaret, bankacılık ve sanayi bölümlerini temsil eden JSCCIB, dün yaptıkları açıklamayla Ukrayna’daki savaşın tesirlerinin beklenenden daha ağır ve uzun olacağını vurguladı ve büyüme öngörülerini düşürdü. JSCCIB büyüme öngörüsünü yüzde 3-4,5 seviyesinden 2,5-4,5 aralığına çekti ve enflasyon beklentilerini yüzde 1,5-2,5’ten 2-3 aralığına yükseltti.