Mars’taki Yaşam İzine Işık Tutacak Salda Gölü’ne İlişkin Proje Tamamlandı

Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) bilim insanlarınca Salda Gölü’nün mikrobiyal ekolojisinin belirlenmesine yönelik yürütülen proje tamamlandı.

Projeden elde edilen sonuçların, NASA (Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi) tarafından kızıl gezegenden getirilecek datalardan elde edilen sonuçlarla karşılaştırılması hedefleniyor.

Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca Özel Etraf Muhafaza Bölgesi ilan edilen Salda Gölü’nde doğal hoşluğun korunmasına yönelik çalışmalar devam ederken, bir yandan da bilimsel projelere de konut sahipliği yapılıyor.

NASA’nın, Burdur’daki Salda Gölü’ne ait geçen yıl resmi Instagram hesabında yapılan paylaşımda, gölün içindeki kayalar Mars gezegeninin milyarlarca yıl evvelki imgesine benzetilmişti.

Gölün Mars’a benzerliğine ait Tabiat Varlıklarını Müdafaa Genel Müdürlüğü ile İTÜ Maden Fakültesi Jeoloji Mühendisliği ile İnşaat Fakültesi Etraf Mühendisliği kısımları ortasında geçen yıl haziran ayında yapılan iş birliğiyle ‘Salda Gölü’nün Mikrobiyal Ekolojisinin İleri Moleküler Sistemlerle (Metabarkodlama) Belirlenmesi ve Jeomikrobiyolojik Karakteristiklerinin Haritalanması Araştırma ve Geliştirme Projesi’ başlatılmıştı.

Tabiat Varlıklarını Muhafaza Genel Müdür Yardımcısı Dr. Beyhan Oktar, Aralık 2021’de tamamlanan projenin detaylarını  anlattı.

Oktar, 2019 yılında NASA’nın bilim insanları ile İTÜ Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurgül Balcı’nın Salda Gölü’nde ortak çalışmalar yürüttüğünü anımsatarak, NASA’nın Salda Gölü’ne ait Mars’taki Jezero kraterine benzerliğine ait paylaşımının akabinde farkındalık oluştuğunu söyledi.

Bu kapsamda Bakanlık öncülüğünde çalışmaların yürütülmesi konusunda harekete geçtiklerini anlatan Oktar, şunları söyledi:

‘İstanbul Teknik Üniversitesindeki hocalarımızla istişarelerimiz oldu ve bir proje geliştirdik. Bu projede Salda’nın Mars’taki kayaçlarla benzerliğinin tekrardan araştırılması ve yeni tiplerin ortaya konulması hedeflendi. Bilhassa DNA bazlı tetkikler yapıldı ve burada çok değerli DNA gen dizileri ortaya konuldu. NASA tarafından gönderilen Perseverance (Azim) isimli uzay aracı döndüğünde, numuneler geldiğinde çıkan sonuçlara nazaran eşleştirme yapılması planlanıyor.’

Oktar, proje kapsamında yürütülen DNA bazlı çalışmaların ITU-BOUN Mikrobiyal Ekoloji Küme Lideri (MEG) Prof. Dr. Orhan İnce ve takımı tarafından yapıldığını bildirdi.

Proje kapsamında gölün tamamında hem suyun içerisinde hem de civarındaki değerli hassas noktalardan numuneler alındığını anlatan Oktar, şöyle devam etti:

‘Bunu bilhassa dalgıçlarımız da çalıştı, hocalarımız da tek tek gruplarıyla numune alma çalışmalarında yer aldı. NASA aslında tüm dünyanın merak ettiği ‘Mars’ta hayat var mı?’ sorusunun yanıtını araştırıyor. Bizim yaptığımız çalışma, Salda’nın Mars’la benzerliğinden ötürü Mars’taki hayat izlerine dair değerli bir bilgi bankası sağlamış olacak. Sonrasında da gelen örneklerin NASA tarafından tahlili ve açıklanmasıyla bizim örneklerimizin sonuçlarının karşılaştırılması hedefleniyor.’

Çalışmayla Salda Gölü’nde mikrobiyalit hassasiyet haritalarının çıkarıldığını bildiren Oktar, bu kapsamda haritalamanın Salda’nın muhafaza önlemlerine rehber olarak kullanılmasının da planlandığını söyledi.

Oktar, proje sonuçlarına ait ayrıntıların bir çalıştay ile yakın vakitte memleketler arası akademik toplulukla paylaşılması tarafında hazırlıkları olduğunu da kaydetti.

Proje, Salda Gölü’nde Jeomikrobiyoloji, Jeokimya, Stromatolit oluşumuna ve Mars’ta hayatın izlerini taşıyacak biyoiz potansiyeline yönelik çalışmalar İTÜ Maden Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Jeomikrobiyoloji Lideri Prof. Dr. Nurgül Balcı; Mikrobiyal Ekolojisinin İleri Moleküler Metotlarla belirlenmesiyle ilgili çalışmalar ise ITU-BOUN Mikrobiyal Ekoloji Küme Lideri Prof. Dr. Orhan İnce yürütücülüğünde tamamlandı.

Projeyle, Salda Gölü’ne ilişkin tıp çalışmaları birinci kere ileri moleküler yollarla detaylandırılıp, patentlenmesine imkan sağlayacak bilgiler üretildi.

Öte yandan, gölün mikrobiyolojik yapısının çok güçlü olduğu ve mikrobiyel olarak çok değerli ipuçlarını barındıran mikroorganizmaların yaşadığı Salda Gölü’nün mutlak korunması gerektiği de bu proje ile teyit ediliyor.