Medya tüketicilerinin ihtiyaçları neden hala karşılanmıyor?

Ulviyya Guliyeva (Azerbaycan 29.12.2020)- Hibya – O kadar çok yanlış bilgi, palavra haber ve dolandırıcılık ile karşı karşıyayız ki…Alışık olmadığımız, hiç görmediğimiz ve hiçbir şey yapamadığımız…Azeri medya tüketicileri dehşete düşüyor. Karabağ’dan aldığı bilgilere kızıyor, öfkesini dışarı atacak bir yer arıyor ve sorular ortaya çıkıyor: Medya neden gereksinimlerini eskisinden daha makûs karşılıyor?

Sıkıntı şu ki, Azerbaycan medyasında kurumsal değişimler yaşandı ve artık bu değişimi gerçekleştirmenin ve çabucak güncellemenin vakti geldi.

Muhtemelen, çağdaş medya irtibatını 27 Eylül’e kadar olan periyoda, 27 Eylül’den 10 Kasım’a kadar olan periyoda ve 10 Aralık’tan sonraki periyoda ayırabiliriz. Birincisi hakkında çok şey söylendi:çok zayıf medya eğitimi, yönetilen medya alanı, asgarî dış tesir.

Vatanseverlik Savaşı devri, Azerbaycan medya tüketicileri için büyük değişimlerin yaşandığı bir devir oldu. Ele almak istediği hususlar çok dardı: savaş ve etrafındaki olaylar. Medya bu talebi karşılama zahmetine girmedi, zira bir yandan hudutlu İnternet kullanıcılarının sayısını azalttı, yani pek çok insan bilgi istemedi. Öte yandan, çeşitli ve üst seviye resmi kaynaklar yalnızca gerekli soruları yanıtlamakla kalmamış, birebir vakitte bilgiyi kendileri yaymakla da ilgilenmişlerdir. Buna ek olarak, orduya yardım etmek için istekli ve özerk ağlar daima çalışıyor ve çeşitli gereçler için bir kaynak haline geliyordu. Beşerler aradılar, görüşmeleri paylaştılar ve para, mal ve emeği paylaşmak için bilgi aktardı.

Bu periyotta kimi yabancı medya tesirleri başladı. Fakat bir kural olarak, ana sorunun tarafları olarak göründüler: dışişleri bakanları buluştu – savaş bitti mi? Gence’den Türk kanallarının yayınlanması – mahallî medya bunu savaş sırasında neden yapamıyor? Fransa Cumhurbaşkanı’nın açıklaması vb.

Lakin birçokları için, savaşın ansızın durması birçok soruyu gündeme getirmekle kalmadı, birebir vakitte bilgi alanına sızan çeşitli güçleri de ortaya çıkardı. Rus ordusu Karabağ’da konuşlanmış ve çeşitli medya ögelerini beraberinde getirmiştir. Ayrıyeten WarGonzo ve Annanews üzere medya kanalları Karabağ’a dönmeye başladı.

İnternetin ortaya çıkışı, savaş sırasında geride kalan çok sayıda tüketiciyi de geri getirdi.

Azerbaycanlı yetkililer 27 Eylül’e kadar döndüklerini düşünerek evvelki haber kanallarını tek tek kapattılar. Mahallî gazeteciler Karabağ’a gidemediklerinden toplumsal ağlarda şikayet etmeye başladı.

Sonuç olarak talep arttı. Lakin bu talep karşılanmadı mı? Hayır. Bu asla olmaz. Boşluk her vakit diğer bilgilerle doldurulur. Azerbaycan’dan daha açık bir medya altyapısına sahip olan Ermenistan, ülkemiz medya pazarına sızmaya başladı.Azerbaycanlı yetkililerin haberlerini haftalarca bekledikten sonra, mahallî medya tıpkı bahisle ilgili bilgileri Ermenistan medyasında kolay kolay yaymaya başladı. İzleyicilerin bilgi açlığını gidermeye çalışan gazeteciler bunu bir çıkış yolu olarak görüyor. Daha faal Ermeni medyası, belediye liderinden bakanlara kadar her yetkiliye bilgi verebilir, zira bu bilgiye kolaylıkla ulaşılabilir ve Ermeni tarafının Karabağ hakkındaki bilgileri Azerbaycanlı izleyicilerin akıllı telefonlarına akar. Azerbaycan’ın rastgele bir köy yahut ilçesinin önderlerinden hiçbir görüşme yahut soru alınmadı. Tek bilgi, Şuşa’nın icra konseyi liderinin şimdi Şuşa’ya gidemediği. Gubadlı’da Ermenistan hududundaki yol hakkında neredeyse tüm bilgiler Ermenistan’dan alındı. Bu süreç diğer taraflarda de devam ediyor.

Öte yandan Rus askerlerinin Azerbaycan’a gelişi, Rus medyasını da harekete geçirdi. Özgür olmayan ancak daha çok sayıdaki Rus medyasına yeniliyoruz. Böylelikle Azerbaycanlı gazeteci olaylara bu iki kıymetli yabancı kaynağın perspektifinden bakmaya başladı. Mahallî görüş neredeyse yok denecek kadar az.

Orada bitmiyor. Rus medyası, dünyada tanınmış bir palavra haber yapımcısıdır. Azerbaycan ordusu hakkında ülkenin egemenliğine ziyan verecek yahut kuşku uyandıracak bilgiler var.

Ermenistan, Azerbaycan medyasının durumunu inceleyerek de bir enformasyon savaşı yürütüyor. Azerbaycan medyası doğrulama yahut açıklama imkânı ve kaynakları olmadığı için Ermeni medyasına ilişkin rastgele bilgileri veriyor. Son günlerin haberleri geniş çapta tartışılıyor ve pek çok palavra haber ortaya çıkıyor. Khudavang’ın düğününün 6 yıl evvel gerçekleşmesine karşın yeni bir haber olarak sunmayı başarıyorlar.Türk Hava Yolları uzun yıllardır Ermenistan üzerinden uçuyor olsa da Rus ve Ermeni medyası tarafından ülkemiz tüketicileri için “ilk kez” ve sansasyonel bir haber olarak sindiriliyor.

Azerbaycanlı gazeteci de Türk medyasından gelen her haberi sorgusuz sualsiz gerçek haber olarak yayınlıyor. Süratle büyüyen bu gidişata karşı acil adımlar atılmazsa yurt dışında hazırlanan bilgiler büsbütün gündemi işgal edecek, geciken inkârlar gündemi etkilemeyecektir. Bir müddet sonra lokal inkarlar kuşkuyla karşılanacaktır.

Yapılması gereken acil şeyler şunlardır:

1. En kıymetli şey: Azerbaycanlı bir yetkili, Karabağ ve çeşitli kaynaklar hakkında en azından halkı ve medyayı daima olarak bilgilendirmelidir. Bu çalışma, ciddiye alınmayan milletvekilleri ve eski vazifeliler aracılığıyla değil, muhakkak alanlardan sorumlu yetkililerin iştirakiyle yapılmalıdır.

2. Mahallî ve bağımsız medyanın olay yerinde bulunmasına müsaade verilmeli ve muhabirlere alandan kalıcı yahut süreksiz olarak haber verme fırsatı verilmelidir.

3. Dış kaynaklardan gelen yanlış bilgi akışını çürütmek için kümeler oluşturulmalı ve bu kümeler daima olarak bu çalışmaya dahil edilmelidir. Faaliyetleri, medyayla çalışan devlet ve kamu kuruluşları tarafından desteklenmelidir.

4. Medya eğitimi büsbütün değiştirilmeli ve çağdaş alanlar öğreten bir üniversite kurulmalıdır. Başlangıçta, üniversite tüm gazetecilere data gazeteciliği, doğruluk denetimi, görselleştirme, tahlil gazeteciliği ve daha pek çok bahiste fiyatsız çevrimiçi ve çevrimdışı kurslar sunacak ve bir yıl sonra bir öğrenciyi kabul edecek. Gelecekte Azerbaycan hakkında tarafsız bilgi sağlayabilmeleri için öğrenciler farklı ülkelerden olmalı ve burs almalıdır.

5. Çağdaş medya idare yapısı terk edilmelidir, zira bu sistem yalnızca haber yaratamaz, birebir vakitte bilgi savaşındaki mağlubiyetin bir öbür nedeni olur.

Hibya Haber Ajansı