Mehmet Akif’in Mevlana sevgisi

Yunus Emre’nin şiirleri üzere Mevlana Celalettin Rumi’nin Mesnevi divanı da Türk edebiyatına istikamet çizmiştir.Etkilediği isimlerden birisi de Ulusal şairimiz Mehmet Akif Ersoy’dur. Mevlana, Mehmet Akif’in hem edebi kimliğinde hem de ruh dünyasında kıymetli izler bırakmıştır. Çocukluğundan bu yana Mesnevi okumaları yapan Mehmet Akif bilhassa Mısır yıllarında bu okumasını bir disiplin içinde sürdürür. Vefatından çok kısa bir mühlet evvel İstanbul’a döndüğünde ise birinci ziyaret ettiği adreslerden birisi Galata Mevlevihanesi’nin haziresinde yatan İsmail Rüsuhi Ankaravi’dir.

Geçtiğimiz günlerde Büyüyenay Yayınları ortasında çıkan “Tutuşmuş Bir Yürek Adanmış Bir Hayat:Mehmet Akif Ersoy” kitabında muharrir Alim Kahraman, Mehmet Akif’in Mevlana sevgisine de yer veriyor. Kahraman, Mısır devrinde Mevlana’nın Mesnevi yapıtını bilhassa İsmail Rüsuhi Ankaravi’nin şerh ettiği yapıttan mukayeseli okuyan Akif’in İstanbul’a döndüğünde küçük bir kent tipi yaptığı sırada Galata Mevlevihanesi’ndeki İsmail Rüsuhi Ankaravi’nin kabrini de ziyaret ettiğine dikkat çekiyor.

ÇOCUKLUK YILLARINA UZANIR

Mehmet Akif’in Mesnevi ile tanışması aslında çocukluk yıllarına uzanıyor. Akif verdiği bir röportajında Fatih Camii’nde Hafız Divanı, Gülistan ve Mesnevi üzere eserler okutan Esed dedenin derslerine devam etiğini anlatır. Orta ara Mesnevi okumaları devam etse de Akif’in Mevlana’yı tekrar keşfi bir manada hayatına Muhammed İkbal’in girmesiyle olur. İkbal’in şiirleriyle ise Hint Müslümanlarla görüştüğü periyoda rastlar. “Muhammed İkbal çağımızın Mevlana Celaliddin Rumisidir” diyen Akif, İkbal’in şiirlerinden çok etkilenir. Bilindiği üzere İkbal ise Mevlana hayranıdır. Dünya üzerindeki İslami uyanışı yakından takip eden Akif’in Hint Müslüman öğrencilerle görüştüğü, bu vesilesiyle de iki şairin Mısır’da buluştuğu İkbal’in de kütüphanesinde Akif’in Safahat kitabı bulunduğu söylenir. İşte bu devirde Akif Mesnevi’yi baştan sona tekrar okumaya karar verir. Lakin elinin altında Mesnevi’nin kadrosu yoktur. Gördüğü bir duştan sonra sonraki gün kapısı çalınır. Kitapta Alim Kahraman bu rüyayı ve sonrasını Eşref Edip’in notlarından şöyle aktarır: Bir gece bir hayal görür, düşünde kendisine bir kadro Mesnevi ikram olunmaktadır. Sonraki günü Abbas Halim Paşa’nın eşi Prenses Hatice’den ikram olarak bir sandık kitap gelir. Akif, Hatice Hanım’a da kendi annesinden intikal eden bu sandığı açtığı vakit ne görsün; en üstte İsmail Rüsuhi’nin Mesnevi şerhi! Son derece sevinir yeni bir şevkle bir buçuk yılda Mesnevi’yi okuyup tamamlar. “

‘ÇOCUK ÜZERE SEVİNİRDİM’

Mısır’da bir yandan Kur’an çevirisiyle ilgilenen Akif’in günlerini Midhat Cemal şöyle özetler: Bu beş vakit namazlar, Bu çeviri ettiğiği Kur’an, çeviriden yoruldukça okuduğu Mesnevi…” Akif ise şöyle anlatacaktır Mesnevi okuma öyküsünü: “Yanımda Mesnevi’nin Türkçe, Farisi beş altı tane şerhi vardı. Bunlar içinde Mesnevi’yi en çok anlayanın Ankaravi’yi (İsmail Rusuhi) yakın buldum. Mesnevi’yi evvela kendim okurdum. Niyetini anlamaya çalışırdım.Sonra Şarihleri tetkik ederdim. Anlayışı konusunda Ankaravi ile birleştiğimi görünce çocuk üzere sevinirdim. O günlerim çok feyizli oluyordu. Daha büyük şevkle çalışıyordum.”

Alim Kahraman, Akif’in Mesnevi’yi iki kere okuduğunu belirtiyor kitabında. Yeniden Akif’in Mevlana’nın şair kimliğinin Divan-ı Kebir’de daha fazla öne çıktığını Mesnevi de ise mürşid kimliğinin daha tesirli olduğunu lisana getirdiğinin altını çiziyor.

İsmail Rusuhi Ankaravi kimdir?

XVI. yüzyılın ikinci yarısında Ankara’da doğdu. Tasavvuf yoluna girmeden evvel şer‘î ilimleri tahsil etti. Daha sonra Ankara ve etrafında yaygın olan Bayramiyye tarikatına intisap ederek pirlik makamına kadar yükseldi. Bu ortada Halvetiyye tarikatından da icâzet aldı. Bayramî piri olarak irşad görevine devam ederken gözlerinden rahatsızlandı. Tedavi amacıyla gittiği Konya’da Mevlevî dergâhı pirlerinden Bostan Çelebi ile tanışarak onun teşvikiyle Mevleviyye tarikatına girdi. Mevlevîliğin yöntem, âdâb ve erkânını kısa müddette öğrenip sülûkünü tamamladı. Daha sonra İstanbul’a gitti. Devranın ilim ve fikir hareketleriyle yakından ilgilenerek bilgisini genişletti. Kısa müddette ilim ve tasavvuf etraflarının hürmet duyduğu kıymetli bir şahsiyet haline geldi. 1610 yılında Galata Mevlevîhânesi piri oldu ve vefatına kadar yirmi bir yıl bu makamda kaldı. Mezarı ismi geçen mevlevîhânenin hazîresindedir. Vefatına “hitâm” ve “irtihâl-i irfân” (1041) sözleri tarih düşürülmüştür. Bilhassa Mesnevî şârihliği alanında büyük bir otorite olarak kabul edilir. Ankaravî, Mevlevîliğin asıllarına sadık, mutedil ve Ehl-i sünnet prensiplerine bağlı bir mutasavvıftır. Galata Mevlevîhânesi’nin inşa tarihini (897/1491-92) gösteren “er-Rusûh” sözünü Rusûhî formunda mahlas olarak kullanmıştır. (Kaynak: Diyanet Ansiklopedisi)