Merkez’in rezervleri neden azaldı?

İşte Ulusoy’un o yazısı;

Son günlerde; ekonomik olmanın ötesine taşınan, siyasete gereç olarak kullanılmaya çalışılan Merkez Bankası rezervlerindeki kayıplar tartışılmaktadır.

Tartışmaların odağında iktisat siyasetindeki yanlışları lisana getirmekten (sorumlu muhalefet) daha çok siyasi rant devşirmek niyeti olduğu görülmektedir.

İşin aslı, Merkez Bankası’nın pozisyonu gereği sahip olduğu özerk yapı, Hazine ve Maliye Bakanı’nın Merkez Bankası’ndaki kayıplardan (rezerv azalışı) sorumlu tutulmasını birinci bakışta tutarsız kılıyor.

**

Merkez Bankası periyodik olarak bilançolarını, rezervlerindeki değişimleri, brüt ve net rezervleri açıklamaktadır. Kayıp ya da çıkarlar açık halde izlenebilir.

Merkez Bankası 2006 yılından sonra enflasyonu hedeflemesi asıllı bir siyaset izliyor. Hasebiyle döviz kuru amacı yok. Ama döviz kurlarındaki oynaklığın direkt enflasyonla ve öteki makro göstergelerle etkileşimi istikrarlı bir kur siyaseti izlenmesini zarurî kılıyor. Bu nedenle kur istikrarı sağlamak için faizlerle ve döviz alım satımı ile piyasaya müdahale ediyor.

İşin aslı; dış ticaret fazlası-cari fazla vermeyen ülkenin rezervi olmaz. Rezerv birikimi ya da yetersizliği direkt sermaye hareketleriyle ilgili.

Merkez bankası döviz hareketlerinin ve finansal süreçlerin sağlıklı yapılabilmesi, süreçlerde minimum inanç tesis edilmesi için muhakkak seviyede rezerv tutuyor. Sermaye giriş çıkışlarına nazaran de rezervlerde artış ya da azalış kelam konusu oluyor.

**

Bakan Albayrak’ın misyona başladığı 10 Temmuz 2018 ile 10 Kasım 2020 tarihleri ortasındaki Merkez Bankası brüt rezervlerine bakıldığında; yaklaşık 20 milyar dolar civarında bir azalma görülecektir (101 milyar dolardan 82 milyar dolara gerilemiş). Bu gerilemede temel faktör cari açığın finansmanında (net yabancı sermaye girişleri olmadığından) Merkez Bankası rezervlerinin kullanılmasıdır. Yeniden, kurları tutabilmek için kamu bankaları kanalıyla piyasaya döviz verilmesi dolaylı olarak rezervleri azaltmıştır.

Burada iktisat siyaseti tercihleri (enflasyon yerine büyüme ve istihdam önceliği) tartışılabilir. Döviz talebini önlemek için piyasaya döviz satışı yanlış kıymetlendirilebilir. Ancak bir bakanın uyguladığı siyasetler sonucunda ortaya çıkan olumsuz gelişmelerin faturasının (özerk bir idareye sahip TCMB’nın rezerv kaybını) bir bakana çıkartılması en hafif tabirle insafsızlıktır (o devirdeki konjonktürü, yaşanan ekonomik türbülansı, milletlerarası finansın ekonomiyi boğma teşebbüslerini – Financial Times üzere alakasız bir kurumun Nisan 2019 tarihinde TCMB’nın rezervleri gösterildiğinden daha az çıkışını yaparak algı oluşturmasını- uygun hatırlayalım)

**

Brüt rezervlerin bir kısmının altın ve yabancı para varlıklarından, bir kısmının banka mevduat karşılıklarından ve swap mutabakatlarından geldiği açık olarak bilinmektedir. Hatta birtakım hesaplamalarla net rezervlerin negatif olduğu noktasında açıklamaları var. Bakış açısına nazaran bunun taşıdığı riskten bahsedilebilir.

Sonuçta brüt rezervler Merkez Bankası istediği anda kullanabileceği rezervlerdir. Merkez Bankası kâr gayeli ticari bir kuruluş değildir.

Merkez Bankası ekonomik istikrara, ekonomik büyümeye, genel makroekonomik maksatlara ulaşılmasına ve ekonomik faaliyetlerin –özellikle memleketler arası faaliyetler- yardımcı olmak için para siyaseti araçları ile piyasaları gözeten, gereğinde müdahale yapan bir kurumdur.

**

Eski iktisat idaresinin uyguladığı siyasetler (konjonktür farkını da dikkate almalıyız) iktisadın kırılganlığını ve bunun yansıması olarak dış piyasalarda CDS -risk primini (dolayısıyla borçlanma maliyetleri) artırmıştır. Yeni iktisat idaresinin uyguladığı siyasetlere olan itimatla CDS primlerinde 500 puanların üzerinden 300 puanlara gerilemeye neden olmuştur.

Bu güzelleşmeyle birlikte yabancı sermaye girişleri (portföy yatırımı) artmış ve döviz kurları gevşemiştir.

Söylemek istediğimiz; siyasetin, bilhassa de muhalefet yöneticilerinin daha objektif, eleştirilen hususlarla ilgili teknik ve ayrıntılı bilgilendirme yaparak tenkit getirmeleri; hem sorumlu muhalefet hem de eksikliklerin-hataların düzeltilmesi manasında gereken-doğru davranış olacağıdır.

Burada bir öteki değerli husus da bu spekülatif sürece Merkez Bankası’nın periyodik duyurular dışında yanıt vermeyi düşünmemesidir. Muhalefetin söylediği üzere 128 milyar dolar rezerv kaybı sahiden var mıdır? Varsa bu kayıp hangi emelle, hangi vakit döneminde, hangi süreçler sonucu ortaya çıkmıştır? Bu açıklamayı şeffaflık ve bilgi edinme ismine hem Merkez Bankası idareden hem de muhalefetten (iddia ettikleri 128 milyar dolara nasıl ulaşılmış) beklemekteyiz.