Müsilaj varken balık yemek güvenli mi? Balık fiyatlarına zam gelecek mi?

Marmara Denizi’ni kaplayan müsilajın geniş alana yayılmasıyla deniz canlıları da etkilendi. Denizdeki görüntüyü gören tüketiciler de balıkalmaya korkar oldu. Yalnızca Marmara balığına değil, tüm balıklara karşı aralı olan tüketici “Yediğimiz balık sağlıklı mı?” diye düşünmeden edemiyor.

Özetle; bu sene inançla balık yiyebilecek miyiz?

Akdeniz Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Gökoğlu, İstanbul Üniversitesi İçsu Kaynakları İdaresi Ana Bilim Kısmı Başkanı Prof. Dr. Meriç Albay, Su Eserleri Kooperatifi Genel Başkanı Ramazan Özkaya ve Deniz Eserleri Avcıları Birliği Başkanı Murat Kul’a kıyılarımızı kaplayan müsilaj tehlikesinin yediğimiz balığa tesirlerini sorduk. Mevzunun uzmanları önümüzdeki yıl balık ölçüsünde değerli bir düşüş bekliyor ve tüketim konusunda taban balıklarında dikkatli olunması öneriliyor. 

Müsilaj sebebiyle tüketici balık yemeye korkuyor. Bu haklı bir endişe mu?

Prof. Dr. Meriç Albay: Müsilajın balıklara ziyanı ile ilgili bir tespit yapmadık. Başta Kuzey Adriyatik olmak üzere öbür denizlerde görülen müsilaj artışlarında da balığa ziyanı ile ilgili bir kayda rastlanmadı. Bu yüzden balık tüketimi ziyanlıdır diye yorum yapmak gerçek bir yaklaşım olmaz. Ama yapılan tahlillerde müsilajdaki bakteri sayısının olağan deniz suyuna nazaran bin ila 10 bin kat fazla bakteriye sahip olduğu belirlendi. Bakteri florasının içerisinde birtakım patojenlerinde olduğu görüldü. Ayrıyeten Marmara Denizi’nde organik unsur yükünün tabanda daha çok birikmesi ve müsilajın deniz tabanında devasa boyutlarda yığınlar oluşturması nedeniyle taban balıkları ile kabuklular üzerindeki tesiri daha bariz olacaktır. Bu yüzden müsilaj artışının olduğu süreçte bu balıkları tüketirken daha dikkatli olunması gerekir.

Deniz salyasının yediğimiz balığa bir ziyanı var mı? İnsan sıhhatini tehdit ediyor mu?

Prof. Dr. Mehmet Gökoğlu: Yapılan çalışmaların sonuçları şimdi belirtilmedi fakat müsilajın yediğimiz balığın hayat alanlarına, kesinlikle bir tesiri olacaktır. Yetişkin balıklar olumsuz ortamlardan kaçabilir fakat balık larva ve yavrularının bu türlü bir talihleri olmayabilir. Müsilaj ağır bulunduğu ortamlarda denizin hava ile temasını, dolayısı ile de deniz suyundaki oksijen çözünümünü pürüzler. Ayrıyeten bu oluşan husus deniz tabanına çöktüğü vakit çürümeye ve oksijeni azaltmaya devam edecek. Atıklar balığın beslendiği organizmaları tesirler ise dolaylı olarak balık da bundan etkilenir.

BALIK DÖNEMİNİ OLUMSUZ ETKİLEYECEK

Önümüzdeki balık dönemi müsilajdan nasıl etkilenir?

Prof. Dr. Meriç Albay: Şu anda Marmara Denizi’nde çok sayıda balık müsilajın yarattığı oksijensizlik nedeniyle öldü. Göç balıkları ise çok müsilaj artışı nedeniyle göçlerini tamamlayamadılar. Dolayısı ile önümüzdeki yıl avlanacak balık ölçüsünde değerli ölçülerde düşüşün olması beklenmeli. Müsilaj artışının birkaç ay daha sürmesi durumunda balık popülasyonları daha büyük ziyan görecek.

Prof. Dr. Mehmet Gökoğlu: Müsilaj, önümüzdeki balık dönemini olumsuz etkileyecek. Esasen yıllardır da etkileniyordu. Marmara’da birçok balık tipi ya yok oldu ya da azaldı. Balıkların ve öteki canlıların üreme periyodu çoklukla bahar aylarıdır.  Ayrıyeten balık yavruları çoklukla kıyısal alanlar yaşar ve beslenir. Yeniden yumurtadan çıkan larvalar çabucak yüzeyin altında yer alır. Larvalar belirli bir mühlet yumurta keseleriyle beslenir. Yumurta keselerinin emilimi ile birlikte yüzeyden hava yutarlar ve fizyolojik bir olayı gerçekleştirir. Şayet yüzeyde petrol vb. kaynaklı bir yağ sineması ver ise bu sineması larva kırıp hava yutamaz. Hatta larva bu sinemaya takılı kalır ayrılamaz ölür. Bu yüzden kelamı edilen fizyolojik olayı gerçekleştiremez. Müsilajın kesinlikle yetişkin balık, larva ve yavrularına bir yansıması olacak. Bu yüzden acil tedbirler alınmalı, Marmara’yı kurtarma çalışmaları başlatılmalı.

BU SENE BALIK YİYEMEYECEK MİYİZ?

Murat Kul: Müsilaj, iklimsel kaidelere nazaran kimi vakit Marmara Denizi’nde görülüyordu lakin bu yıl olağandan fazla görüldü. Avlanan balıkların yüzde 80‘i göç yapan balıklar ve sabit bir yerde durmazlar. Bu sebeple bu balıklara bir tesiri olmaz. Yalnızca kapalı koylardaki balıklar oksijensiz kalırsa düşünce olmaya başlar. Vatandaş gönül rahatlığı ile balık tüketebilir.

Avladığımız balıklar şu an Karadeniz’e göç etti ve çoğunluğu Eylül ayında dönüşe geçecek ve bu vakte kadar kesinlikle tahlil bulunmalı.

FİYATLARA ŞİMDİ TESİRİ YOK

MÜSİLAJ BALIK POPÜLASYONUNU NASIL ETKİLEDİ?

Murat Kul: Balık popülasyonunda şimdi sorun yok ancak balıkçılar ağlarını denize atamıyor. Ağır müsilajdan ötürü atılan ağları çekerken 1 saatte yapılan süreçler yaklaşık 6 saat sürüyor. Daha evvelki yıllarda olduğu üzere bizatihi yok olmasını ümit ediyoruz.

MÜSİLAJ TESİRİ BALIK FİYATLARINA DA YANSIDI MI?

Murat Kul: Marmara’yı kaplayan müsilajın şimdi fiyatlara bir tesiri yok. Esasen yasak olduğu için az balık çıkıyor ve çabucak talep görüyor. İstanbul Boğazı’nda sarıkanat ve istavrit akını var ve şimdi burada müsilaj olmadığından balıkçılar burada avlanıyor.

BALIKÇILAR DEHŞET İÇİNDE

Balıkçılık müsilajdan nasıl etkilendi?

Ramazan Özkaya: Ülkemizde son 20 yılda avlanan balıkların yüzde 11,9’u Marmara Denizi’nden çıkarıldı. Daha evvelce Marmara Denizi’nin belli kısımlarında ağır olmayan ve balık avcılığını fazla etkilemeyen müsilaj görüldü lakin 2020-2021 yıllarında Marmara’nın tamamını kaplayarak balık avcılığını yüzde 99 durdurdu. Bundan ötürü balıkçılarımız gelecek yıllarda de tıpkı durumun olması ihtimalinden ötürü bir endişe içerisinde.

Balıkçılar müsilajdan ötürü ava çıkamadığından ekonomik ziyana uğruyor, balığa çıkan da denize bıraktığı ağlara müsilajın yapışmasından ötürü ağlarını toplayamadığı için av araçlarından da oldular. Balıkçılar olarak önümüzdeki dönemin ne olacağı konusunda net bir bilgi olmaması ise başka bir kasvet olarak önümüzde durmaktadır.

BALIKÇILAR NE DİYOR?

Müsilaj denizlere verdiği zararın yanı sıra balık satıcılarını da ekonomik açıdan etkiledi. Üsküdar balık çarşısında konuştuğumuz balıkçılar, insanların değil balık almak balık tezgahının yanından geçerken bile bakmadığını söylüyor. Satışların yüzde 50’den daha fazla düştüğünü söyleyen balıkçılar, “Müsilaj balık esnafını pandemiden daha fazla vurdu. Salyadan ötürü korkan tüketiciyi kültür balığına yönlendiriyoruz, onu bile almıyorlar. Genel olarak tüm balıklara zehirli gözüyle bakmaya başladılar” diyor.

BALIKLAR ZİYAN OLUYOR

Balık çarşısındaki neredeyse tüm esnafın çalışanlarını azalttığını söyleyen balıkçılar, “Tam da artık satışlarımız uygun olmalıydı, öğleye kadar yarı yarıya indirdiğimiz tezgahları akşama kadar balık bile satamadan kapatıyoruz. Balık tezgahta durduğu sürece acilen bozulduğundan, birçok ziyan oluyor. Bu müsilaj sorunu bir an evvel çözülmeli ve vatandaş balık tüketmekten korkmamalı.” diyerek serzenişte bulunuyor.