Mutfağa dikkat! Neden uçtu bu besin fiyatları?

Son devirlerde gündemin ana gündem unsuru birçok eserde yaşanan fiyat artışları oldu. Besinden sanayi hammaddelerine kadar neredeyse her eserde yüzde 100’e varan fiyat artışları oldu. Besinde; ayçiçek yağı, süt eserleri ve sebze-meyveye, sanayi tarafında ise alüminyum, çelik, plastik ve porselen hammaddelerinde yaşanan artırımlar dikkat çekti. Bu fiyat yükselişleri sebebiyle tüketiciler, mutfak alışverişleri için artık daha yüksek fiyatlar ödüyor. Vatandaşın direkt olarak cebine dokunan artırımların, iktisat idaresinin de düşürmek için gayret gösterdiği enflasyona büyük tesiri oluyor. Ticaret Bakanlığı fiyat kontrolleriyle durumu denetim altına almaya çalışırken, Tarım ve Orman Bakanlığı da bilhassa tarım eserlerinin üretimi noktasında badire yaşanmaması ismine planlamalar yapıyor.

Yaşanan fiyat artışları sonrası hem besin üreticileri hem endüstriciler gerisi arkasına açıklamalar yaparak süreç hakkında değerlendirmelerde bulundu. Besin üreticileri ve sanayicilerin ortak noktası ise hammadde fiyatlarındaki artış ve yükselen maliyetler oldu. Biz de hususun muhataplarına ulaşarak yükselen fiyatların nedenlerini araştırdık. Fiyat artışlarının nasıl engelleneceğini, neler yapılmasını gerektiğini konuştuk. Tahlil tekliflerini dinledik.

5 UNSURDA ‘FİYATLAR NEDEN YÜKSELDİ?’

1- Pandemi nedeniyle ülkeler ürettiğini stoklama yoluna gitti.
2- Pandemi tesirlerini azaltmak için uygulanan ‘bol para’ siyaseti nedeniyle hammadde fiyatlarında yükseliş yaşandı.
3- Döviz kurlarında-ki artış fiyat yükselişinde tesirli oldu.
4- Üreticinin artan girdi maliyetleri, son eserlere artırım olarak yansıdı.
5- Spekülatif hareketler ve stokçuluk.

FİYAT ARTIŞINI ÖNLEYECEK 5 TEKLİF

1- Bilhassa üretim konusunda çok kapsamlı plan hayata geçirilmeli.
2- Süt ve et fiyatlarını direkt olarak etkileyen yemde, dışa bağımlılık azaltılmalı.
3- Temel besin maddele-rinde KDV oranları gözden geçirilmeli gerekirse düşürülmeli.
4- Spekülatif hareketlere karşı kontroller arttırılmalı, haksız rekabetin önüne geçilmeli.
5- Çiftçi desteklen-meli, daha çok üretime teşvik edilmeli.

‘BOL PARA’ SPEKÜLATİF HAREKET GETİRDİ

Birinci olarak geçtiğimiz günlerde endüstride kullanılan hammadde fiyatlarında yaşanan artışlar ilgili olarak “anlamlandıramadığımız fiyat artışları yaşanıyor” açıklmasını yapan İstanbul Sanayi Odası Lideri Erdal Bahçıvan ile konuştuk. Hürriyet’e özel açıklamalarda bulunan Bahçıvan, “Özellikle son 2 aydır farklı kesimlerden, endüstricilerden talepler geliyor. Tarımdan dokumaya, demir-çelikte orman eserlerine kadar hammaddelerde dolar bazında yüzde 30 ile yüzde 100 ortasında artırımlar yaşandığı belirtiliyor. Bu durum endüstrici olusuz etkiliyor. Piyasalarda müspet manada bir hareketlilik var, verimlilik yüksek fakat hammadde tedarikinde büyük sıkıntyı yaşanıyor. Tedarik derdinin yanında yüksek fiyat da olumsuz etkiliyor. İthalat ve ihracatlarda kullanılan konteyner konusunda da büyük propblem yaşanıyor. Fiyatlar konsunda küresel bir sorun var aslında. Arz ve taleple açıklanmayacak bu fiyat yükselişinin en büyük nedenlerinde biri ise ekonomiler canlansın diye ortaya dökülen bol ve ucuz para. İşte bu noktada bollaşan para sayesinde spekülatif hareketler oldu. Hammaddelere, emtialara, madenlere, tarım eserlerine ilgi arttı. Çok formda bir fon ve finans hareketi yaşanmaya başladı. Bu durum herkesi etkiledi. Yaşanan fiyat yükselişleri enflasyonla gayret verirken, enflasyonun düşmesine de pürüz oluyor” tabirlerini kullandı.

KDV İNDİRİMİ VATANDAŞA YANSIR

Tekrar geçtiğimiz günlerde, “Et ve sütte KDV oranları gözden geçirilsin” daveti yapan SETBİR Lideri Tarık Tezel’den görüş ve tekliflerini aldık. Tezel, şunları söyledi: “Bizim kesimimizde kayıtdışılık kelam konusu. Dalda kayıtlı sanayi işletmelerinde işlenen süt ortanı yüzde 45 düzeylerinde. Kayıtdışı çalışanlar sebebiyle dalda haksız rekabet yaşanıyor. Bu izlenebilirliğin önün geçiyor. Şu anda sütte yüzde 8 KDV uygulanıyor. Temel besin hususları için yüzde 8 KDV’nin çok olduğunu düşünüyoruz. Şayet bu oran düşürülürse daldaki kayıtdışı çalışan işletme sayısı düşerken, KDV indirimi kaynaklı son eserlerde de fiyat düşüşü olacaktır. Lakin bunun dışında orta vadade hayvancılığın en büyük girdileri ortasında yer alan yem konusunda tahliller üretilmeli. Yem hammaddesinin neredeyse yüzde 50’si dövize endeksli. Şayet yem üretimi konusunda yapılan planlamalar hayat geçirilirse, en büyük meselelerden biri olan yem maliyetleri orta vadede tahlile kavuşacaktır.”

YEM FİYATLARI ARTTI ET VE SÜTÜ ETKİLEDİ

2020 yılının olağan bir yıl olmadığını söz eden Yem Sanayicileri Birliği Lideri İdeal Karakuş, “Pandemi yılında Türkiye olarak hiç bir besin eserinde yok demedik. Hem bitkisel hem hayvansal eserlerde tüketicinin muhtaçlığına yanıt verildi. Zira Türkiye’nin üretim altyapısı müsaitti. Bu, özel dalın dinamizmi ile başarıldı. Türkiye’de mamül unsur kasveti yoktur, hammadde ıstırabı vardı. Dünyada pandemi nedeniyle belirsizlik yaşandı. Ülkeler hammadde stoklama yoluna gitti. Üretimde dünyada aslında bir dert olmadı 2020’de. Tahıl ve yağlı tohum üretiminde sorun yaşanmadı. 2020’de evre stokları tarihi rekorlardaydı. Bilhassa Çin başta olmak üzere, spekülatif hareketler oldu. Yem, yumurta ve öteki birçok eserde fiyat artışları yaşandı. Hammadde de inanılmaz fiyat yükselişleri oldu. Şu anda da fiyatlar düşmüş değil. Bu da kadar herkesi etkiledi. Dövizde de artış olunca yem fiyat artışları kaçınılmaz oldu. Bu durum çiftçinin maliyetini yükseltti. Şayet yem üretimi konusunda kapsamlı bir plan yapılırsa ve üretim artarsa fiyatların düşmesine yardımcı olacaktır” diye konuştu.

TİCARET BAKANLIĞI’NDAN BESİN FİYATI KONTROLÜ

Ticaret Bakanlığı bilhassa bebek maması, ayçiçek yağı, yumurta, beyaz et, peynir üzere temel besinler başta olmak üzere besinde hem üretim hem de toptancı ve market satışlarını mercek altına aldı. Tüketicilerden gelen fiyatlardaki fahiş artış şikâyetleri üzerine harekete geçen bakanlık, Türkiye genelinde fiyat ve stokçu kontrollerini arttırdı. Bakanlıktan yapılan açıklamada arz-talep istikrarıyla uyuşmayan fiyat artışlarının tespiti emeliyle 19-20 Ocak 2021 tarihlerinde Türkiye genelinde temel gereksinim eserlerine yönelik fiyat kontrolleri yapıldığı ve yapılmaya devam edildiği bildirildi. Bakanlık açıklamasında, “Denetimler sonucunda 562 işletme bazında 9 bin 870 eser incelenmiştir. İnceleme sonucu elde edilen bilgiler Haksız Fiyat Kıymetlendirme Konseyi tarafından pahalandırılacak ve firmaların savunmalarının alınmasının akabinde haksız fiyat artışında bulunduğu tespit edilenler hakkında 10 bin liradan 100 bin liraya, stokçuluk faaliyetinde bulunduğu tespit edilenlere ise 50 bin liradan 500 bin liraya varan idari para cezası yaptırımı uygulanacaktır” denildi. Haksız Fiyat Kıymetlendirme Şurası, bugüne kadar 3 bin 208 belgeyi karara bağlayarak, besin, paklık, hijyen eserleri üzere temel muhtaçlık hususlarında fahiş fiyat artışı yaptığı bedellendirilen 375 firmaya toplam 11 milyon 885 bin lira para cezası kesti. 

BİTKİSEL ÜRETİM YÜKSELDİ

Türkiye’de besin arzında ise bir sorun yaşanmıyor. Dünya piyasalarında pandemi ve Çin’in alım siyaseti kaynaklı bir fiyat artışı yaşanıyor. Türkiye kendi gereksinimini karşılayacak besine sahip, bu da 2020 yılında bitkisel üretim sayılarından görülüyor. Üretim 117 milyon tondan 124 milyon tona yükselirken, geçtiğimiz günler bir açıklama yapan Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, ilkbaharla birlikte üretimin artmasıyla, fiyatlarda düşüş yaşanacağını tabir etmişti.