Namaz insanı hırslardan korur

Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Tasavvuf Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç.Dr. Esma Sayın’ın kaleme aldığı Hayy Yayınları ortasında çıkan Namaz Terapisi kitabı okurlarıyla buluştu. Namazın insanın hayatını nasıl değiştireceğini, insanı nasıl güçlü kılacağını manevi boyutuyla ele alan Sayın, namazın, duanın insanın hayatını, kişiliğini ve kimliğini nasıl etkilediğini inceliyor. Biz de bu kitaptaki tekliflerden yola çıkarak günümüz beşerinin hayatında duanın yerini ve ehemmiyetini konuştuk.

-Çağımız süratle buhran çağına gerçek yol alıyor. Beşerler, düne nazaran daha refah içinde ve daha uzun yaşıyorlar lakin memnunluk, huzur ve itimat hisleri da süratle aşınıyor. Sizce bunun nedenleri nelere bağlı?

Çağdaş periyot insanı, maddeyi merkeze alan materyalizmden, olumlu bilimleri merkeze alan pozitivizmden, insanı merkeze alan narsizmden, dünyayı merkeze alan sekülerizmden sıkılarak ve bunalarak kendi özüne kaçmaktadır. Çağdaş dünyada insan, maddî gereksinimlerine çok süratli ulaşırken maalesef manevî gereksinimlerini görmezden gelmektedir. Hâlbuki insan, husus ile mananın birleşimi harika bir varlıktır. Nasıl ki beşerde kalp-ruh-beden istikrarı sağlanmalıysa, husus ile mana istikrarı de sağlanmalıdır.

Çağdaş dünya, insanın bitmek tükenmek bilmeyen istek ve isteklerini, maddî gereksinimlerini kamçılarken ve artırırken, biz huzuru ve memnunluğu; Allah’la süper bir bağ kurarak duanın terapik tesiriyle; Allah’ın ilahî isim ve sıfatlarıyla bütünlük kurarak tasavvufun terapik tesiriyle bulabiliriz. Tıpkı vakitte çağdaş dünyada biz, memnunluğu ve huzuru Allah’a övgümüzü sunarak, O’nu hoş isim ve sıfatlarıyla anarak ve O’nu yücelterek namazın terapik tesirleriyle fark edebiliriz.

İşte dua, namaz, ibadet ve tasavvufî anlayış, bizim Allah Teâlâ ile yalnız ve baş başa kalmamızı sağlar. Böylelikle onların terapik tesirleri, huzuru ve memnunluğu O’nun isim ve sıfatlarıyla bütünleşerek yakalayacağımızı bize öğretir. İnsan, vakitle paha kazanır ve vaktini bedelli kılar. Bu noktada dua, namaz ve tasavvufun terapik tesirleri, dünyanın ve dünya içerisindeki yalancı hırsların esaretinden bizi kurtararak; bizim kendi özümüze kaçmamıza imkân sağlar.

MANEVİ KAYNAKLI TERAPİ

-Dünyada en çok satılan ilaçlar ruhsal ilaçlar. Ruhsal tedavi gören, bu mevzuda takviye alan insanların sayısı her geçen gün artıyor. Bununla birlikte her gün insanlara yeni bir terapi modeli öneriliyor ve bunlara ilgi de epey yüksek. Bunlar insan içinde beliren boşlukları doldurabilir mi?

İlaçlar insanın içindeki boşluğu dolduramaz, olsa olsa bu boşluğa sebep olan duygusal ve fizikî nedenleri baskılar. Ben, dua, namaz ve tasavvuf üzere manevî kaynaklı terapi modellerinin insanın içindeki boşlukları doldurabileceği niyetindeyim. Mesela İslam’ın manevî tarafı olan tasavvuf, kalbi Allah’a bağlama sanatıdır. Tasavvuf, insan-hayat ve dünyaya ait kavrayışımızın derinleşmesinde bize çok değerli imkânlar sağlar. Tasavvufî anlayış, varoluşsal ve kalıcı kıymetlerin ne olduğunu anlamanın ve kendimizi keşfetmenin son derece değerli bir yoludur. Kendini keşfeden insan, tasavvuf sayesinde ‘Kendini’ ve ‘Rabbini’ tanır. İnsanın kendine hâkim olması anlayışından doğan ‘Kendini Bilme-Rabbini Bilme’ farkındalığı, tasavvufun ruhları tedavi ve terapi edici tarafını ortaya koyar.

NAMAZ İBADETİ DE TERAPİDİR

Öteki bir terapi biçimi olan namaz ibadeti, ruhsal terapik ve karakteri geliştiren tesirleri olan bir ibadettir. İnsan, varoluş problemini kendi başına çözmek zorunda olan ve bu meseleden kaçamayan tek canlıdır. Mesela namazdaki kıyam duruşu, yalnızca ayakta ve huzurda durma hareketi değildir. Tersine kıyam duruşu, ‘kimlik bilinci’ kazanmanın bir yoludur.

Allah’ın huzuruna paha verilen özgün bir benlikle insan olmasının şuurunda çıkan birey, neden yaratıldığına dair sorularına; hayatın mana ve gayesine dair sorularına karşılık bulmaya başlar. Bu yanıt buluşlar, hayatına mana ve gaye kazandırır.

Güçlü bir terapi biçimi olan dua, özgürlüktür. Aşk üzere vazgeçilemez ve mevt üzere kaçınılamazdır. Aşk, beşerî olsa da sonucu prestijiyle Allah’la bütünleştirdiği anda özgürleştirir. Dua, bazen Allah’ın rahmet kapısını ısrarla çalma; bazen de tevazu ve nezaketle bekleme özgürlüğüdür.

Dua ederken insan, palavra söyleyemez, kendini saklayamaz, kendinden kaçamaz ve kendini yalnızlaştıramaz. Bu nedenle dua, birebir aşk ve mevt üzere vazgeçilemezdir, kaçınılmazdır. Allah ile kul ortasındaki en ‘özel’ alandır. Herkesten sakladığımız en saklı istek ve acılarımızı Allah’la paylaşma özgürlüğüdür. Dua anı, Allah’ın isim ve sıfatlarıyla bütünleşip, O’na hapsolduğumuz anda kullukta özgürleşmeyi yakaladığımız andır. Duanın bütün bu özelikleri onun terapik tesirini ortaya koyar.

MANEVİYAT HAYATİ GEREKSİNİMDİR

-Aydınlanma çağıyla birlikte Batı, dini, hayatın içinden çıkarmaya çalıştı ve bilime, ilime dayalı bir dünyanın insanları mutluluğa kavuşturacağına inanıldı. Sizce insanlık yine manevi alana nasıl yönelir? Sizce maneviyata muhtaçlık bugün besbelli hale gelmiş durumda mı?

İnsan, Allah tarafından ‘yaratılmış’ bir varlık olduğu için, Allah beşere ruhundan üfleyerek ona en büyük emaneti verdiği için; insanın gerçek ve kalıcı ve dahi ‘sonsuz’ mutluluğa kavuşması asıl sahibine rücu etmesiyle, o ‘Bir’ hakikati kavraması ve hayatını bu tarafta amellerle süslemesiyle mümkün. Bu veçheden bakıldığında maneviyat en ‘hayati’ gereksinimdir.

İslam’ın manevî istikameti olan tasavvuf, insanın en derin ve en harikulâde istikameti olan manevî ve ruhsal deneyimlerinin yaşanan halidir. Tasavvufî kavramlar ve anlayış üslubu; kâinatı, kendimizi ve Rabbimizi bütünlük ve aşk ideolojisiyle kuşatmamıza neden olur. Bizim Tasavvuf Terapisi kitabını kaleme almamızın nedeni de bu kuşatmaya yardımcı olmaktır. Bu kitapta okuyucu, tasavvuf yolcuğunun takva, istikamet, tevbe, muhasebe, murakabe, hürriyet, ibnü’l-vakt, ihlâs, sabır, dua, tevâzu, hayâ ve tevekkül duraklarıyla tanışacak. Ve bunların dikkat-odaklanma bozukluğu, melankolik kişilik yapısı, tasa bozukluğu, kaygı, depresyon, narsisizm, öğrenilmiş çaresizlik, takıntılı fikirler, akut gerilim bozukluğu, kendinden kaçma, kendine yabancılaşma, nevrotik suçluluk, his durum bozukluğu üzere psikoloji temelli alanlarda, kederlerine nasıl deva olduğuna şahit olacak.

Aidiyet hissini güçlendirir

-Din yalnızca kuru bir inanç değil. Bütün dinlerin ritüelleri var. İslamda en değerli ibadetlerden biri namaz. Namaz Yaratanla bir bağ kurma, ona secde ile yönelme hali. Siz bunun bir terapi olduğu konusu üzerinde duruyorsunuz. Namaz ile terapi ortasında nasıl bir irtibat var?

Çok istikametli bir terapi biçimi olan namaz esnasında kıyam duruşunda, Allah karşısında kendisine bedel verilen, övgü ve takdirle anılan özgün bir benlik ve şahsiyet olduğunun farkına varan insan, Şanlı Yaratıcısına ilişkin olduğunu anlar. Bu duruma ‘aidiyet bilinci’ deriz.

Namaz kılan birey, Allah’ı yaratılmışlara ilişkin bütün eksikliklerden, yanılgılardan, noksan sıfatlardan istisna eder. “Senden diğer hiçbir ilâh yoktur.” sözüyle birey, Allah’tan diğer ibadet edilecek, gerçek manada dost olunabilecek, sığınılacak, yardım dilenebilecek hiçbir varlığın olmadığının farkına varır. Daha namazın başında Rabbi’nin inanç ve sevgi kaynağı olduğunu fark eden birey, O’na karşı ‘güven duygularını’ geliştirir.

Allah’ın hesap gününün sahibi olduğunu fark eden insan, işlediği her fiilin hesabını vereceğini bilir ve ‘kendini denetim etmeyi’ öğrenir. Namaz kılan birey, “Allah’ın kendisini en yanlışsız yola istikamet üzere iletmesini” dileyerek, O’na duada bulunur. Bu âyeti kavrama ile insan, ruhsal olarak mevcut iki seçenek ortasında, en yanlışsız seçeneği seçerek, en uygun kararı verme yeteneğine sahip olma yetkinliğini elde edebilir.

Rükû esnasında Rabbini benliğini saran sonsuz şükür hisleri içerisinde anan, bunun karşılığında Rabbi tarafından hürmet ve takdir içerisinde anılan bir kişi, psikoloji biliminde ‘kişinin kendine hürmet duyması manasına gelen öz-saygı’ kıymetlerine sahip olur.

‘Alnını yere koymak, başını aşağı indirip bireyin kendini sorgulaması; yakınlık, heyecan ve aşk ile yere kapanmak’ manalarına gelen secde, yalnızca Allah için yapılan, mutlak bir teslimiyet ve mutlak bir hürmet demek olan yere kapanma halini tabir eder. Namaz kılan kişi, secde ile sıradan şuuru aşar ve Yaratıcısına yönelerek O’nun da bu yönelişe katılmasının deneyimini yaşama yoluyla ‘ilâhî bütünleşme’ noktasını deneyim eder.

-Siz, yapıtlarınızda tıpkı vakitte tasavvufun da terapi edici özelliğinin olduğunu belirtiyorsunuz. Burada tasavvuf öğretisinin literatürde yer aldığı kalıp olan mistisizmin de bireylere terapi sağlayabileceği argümanları için neler söylemek istersiniz. Mesela salt dua terapi için kâfi olabilir mi?

Ben terapiden; insanın Allah’la ihlaslı, samimi bir bağ kurarak O’na yakınlaşmasını, bu seyahatte aldığı mertebelerle kendini, varoluşunu tanımasını, tanıdıkça da güzelleşmesini anlıyorum. Hasebiyle öznesi Allah olmayan bir mistisizmin şahıslara gerçek manada terapi sağlayacağını düşünmüyorum. Tıpkı mantıkla öznesi, yakarılanı Allah olmayan bir duanın da ‘cansız’ sözcüklerden oluşan bir tirattan öteye geçemeyeceğine inanıyorum.

İnsan, dua ile kendisini Rabbine özü-sözü bir, en şeffaf, en yalın ve en samimi haliyle söz etmenin özgürlüğünü yaşar. Dua, insanın vaktini ve her anını manevî mutluluğa ve huzura dönüştürür.

İnsanın vazgeçemediği ve asla kendisini terk edemediği dua, insanın içerisindeki ilâhî isim ve sıfatların sesini ona hissettiren bir silah üzeredir. Hayat satrancında bize kazandıran bir şah taşı üzere, nefse mat ettiren ehemmiyete sahip bir can simidi üzeredir. Rabbimizin kudretini hissettiren bir can üzeredir. İnsanın da en büyük yalvarışı ve duası, Rabbinin lütuflarını kesmeden devam ettirmesidir.

Dua Terapisi kitabımda, muvaffakiyet, zihin açıklığı, heyecanı yenme, gerilim, depresyon, gelecek tasası, takıntı, gaflet, tembellik, sabırsızlık, negatif güç, güvensizlik, haset, kıskançlık, öfke, maddi-manevi şifa, ilahî aşk, sevgi, keyifli evlilik üzere mevzularda kilitleri açacak ve okuyucuyu özgürleştirirken zenginleştirecek dualarla tanıştırmayı amaçladım.