Obezite riskini artıran 6 çevresel etken

Dünya Sıhhat Örgütü’nün 21. yüzyılın en değerli sıhhat sorunlarından biri olarak belirttiği ‘obezite’ insan sıhhatini kısa ve uzun devirde tehlikeye atacak formda artmış olağandışı yağ birikimi olarak tanımlanıyor. Ülkemizde her 100 bireyden 20’sinin obezite sorunuyla çaba ettiği belirtiliyor. Yakın gelecekte de dünyada her 3 bireyden 2’sinin obezite sorunu yaşayacağı varsayım ediliyor. Obezitenin gelişiminde en başta ‘hatalı beslenme’ ve ‘hareketsizlik’ olmak üzere metabolik farklılıklar ve genetik özellikler üzere pek çok etken rol oynuyor. “Göz gerisi edilen başka değerli etken ise çevresel faktörlerin davranışlarımızda oluşturduğu değişimlerin obezite için itici bir güç olabileceğidir.” ihtarında bulunan Acıbadem Bakırköy Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Ezgi Hazal Çelik, şöyle devam ediyor: “Yapılan çalışmalar olağan kilolu bireylerle kıyaslandığında obezite sorunu olan bireylerin yanılgılı beslenme alışkanlıklarını tetikleyen ve fizikî aktivite seviyelerini düşüren ortamlara daha fazla maruz kalmış olduklarını ortaya koyuyor. Birtakım çevresel şartlar boş kalori, yani besin kıymeti düşük, kalori içeriği yüksek besin tüketimini arttırıyor ve hareketsizliğe yol açıyor. Bunların sonucunda yüksek güç alımına rağmen düşük güç kullanımı nedeniyle obezite gelişebiliyor. Bu nedenle beslenme alışkanlıklarının değişmesi, fizikî aktivite seviyesinin arttırılması üzere değiştirilebilir risk faktörlerine çevresel değişim de eklenmeli” diyor. Pekala hangi çevresel faktörler kilo alımında tesirli oluyor? 

Yüksek kalori içeren besinlerin kolay kolay bulunabilmesi

Fast food, işlenmiş besinler, paketli eserler ve gazlı-şekerli içecekler kilo alma sürecini destekleyen olumsuz faktörler ortasında birinci sıralarda yer alıyor. “Bugünkü şartlarda, bu eserler üzere güç yoğunluğu yüksek, fakat besin kıymeti açısından bir manası olmayan lezzetli besinlere hayli kolay erişilebiliyor ayrıyeten bu cins eserlerin fiyatları birçok sağlıklı besine kıyasla daha ucuz oluyor. Tüm bunlar kilo alımına neden olan bu besinlerin fazla tüketilmesiyle sonuçlanıyor” diyen Beslenme ve Diyet Uzmanı Ezgi Hazal Çelik, şöyle devam ediyor: “Ancak besin ögelerinden yoksul olan işlenmiş besinler ve fast food yemekler; yüksek yağ, rafine karbonhidrat ve esirgeyici içermeleri nedeniyle kısa müddette açlığa neden olarak, gün içindeki öğün sayısını ve alınan kaloriyi arttırıyor. Bunların sonucunda da yük artışı kaçınılmaz oluyor münasebetiyle bu eserlere ancak çok sık olamamak kuralıyla sağlıklı bir beslenme planında yer verebilirsiniz” diyor.

Büyük porsiyonlar

Yemek yemenin toplumsal tertiplerin bir modülü haline gelmesi, ağır iş temposu nedeniyle konutta yemek pişirmeye vakit bulamamak üzere nedenlerden ötürü çoğumuz sıkça dışarıda yemek yiyor yahut yemeği dışarıdan sipariş ediyoruz lakin son 50 yılda, bilhassa fast food satış noktalarındaki porsiyonların 5 kata kadar arttığı belirtiliyor. “Müşteri memnuniyeti için büyütülen porsiyon ölçüleri ve gösterişli sunumlar tokluk hissine karşın yemeye devam etme davranışını tetikleyerek alınan kalori ölçüsünü arttırabiliyor.” ihtarında bulunan Beslenme ve Diyet Uzmanı Ezgi Hazal Çelik, tekliflerini şöyle sıralıyor: “Dışarıda yediğiniz yahut satın aldığınız menülerde küçük porsiyonları tercih edin. Menülerde bulunan sos, patates ve kola üzere gazlı içecekleri tüketmekten kaçının. Porsiyonlarda bir değişiklik yapılamıyorsa az soslu, ızgara yahut fırında pişmiş ana yemeklerin yanında salata, yeşillik ve ayran üzere sağlıklı seçenekleri tüketin ve mümkün olduğunca hiç tuz eklemeyin” diyor.

Teknolojinin sunduğu imkanlar 

Televizyon, bilgisayar, tablet ve telefon üzere irtibat araçları, teknolojinin ilerlemesiyle birlikte hem bilgi hem iş hem de cümbüş manasında her şeye ulaşabildiğimiz araçlara dönüştü. Bu nedenle artık uzun saatler ekran başında kalabiliyoruz. Pandemi süreciyle birlikte meskenden çalışma ve uzaktan eğitim sistemine geçiş artmış olan müddetlerin de üzerine çıkmamıza yol açtı. Beslenme ve Diyet Uzmanı Ezgi Hazal Çelik lakin bu durumun hareketsizlikle bir arada atıştırmalık alışkanlığının oluşmasına da neden olduğunu belirterek, şunları söylüyor: “Obezite riskinin önüne geçmek için ekran kullanım müddetini düşürebilir, iş yahut eğitim nedeniyle ekran başında geçireceğiniz müddetlerin arttığı durumlarda 30 dakikada bir kalkıp küçük idman yahut esneme hareketleri yapabilirsiniz. Çalışırken, sinema izlerken yahut oyun oynarken bir şeyler tüketmek istiyorsanız seçiminizi şekersiz bitki çayı, şekersiz kahve, çiğ kuruyemiş yahut bir porsiyon taze meyve üzere sağlıklı alternatiflerden yana yapmanız, yüksek şekerli, yağlı besinleri yedikten sonra oluşan süratli acıkma sorununun ve yüksek kalori alımınızın önüne geçecektir” diyor.

Yetersiz yeşil alan

Günlük güç alım ölçünüzü azaltsanız dahi fizikî olarak gereğince etkin bir hayatınızın olmaması kilo alma riskinizi arttırabiliyor. Yaşadığımız etrafta yürüme alanlarının ve parkların, fizikî aktivite yapabileceğimiz alanların az olması yük artışıyla birlikte obeziteye neden oluyor. Bunun tersine bisiklet yolları, park, oyun alanı, yürüyüş yolu ve yeşil alanlarda vakit geçirmek vücut kitle indeksinin aşikâr aralıklarda tutulmasında yarar sağlıyor. Hareketsiz kalmamak için haftada en az 3-4 gün 30-45 dakika, konutunuza yakın yürüyüş alanlarında, parklarda, uygunsa yaşadığınız site yahut apartman etrafında tempolu yürüyüş yapmayı alışkanlık haline getirin. Yaşadığınız etrafta bu cins alanlar yoksa online antrenmanlardan de faydalanabilirsiniz.

Besinlerin yerleşim sistemi

Besinlerin bulundukları yer de obezite riskini artıran kıymetli çevresel etkenlerden. Örneğin susayıp mutfağa bir bardak su içmeye gittiğinizde, tezgahın üzerinde duran çikolatayı fark edip hiç aklınızda yokken kendinizi çikolata yerken bulabilirsiniz. “Bu herkes için elbette bu türlü değildir, lakin eserleri çoğunlukla bulundukları yer münasebetiyle tercih ediyoruz. Bu nedenle en sağlıklı seçeneği kolay ulaşılabilir bir noktaya koymanız çok önemli” diyen Beslenme ve Diyet Uzmanı Ezgi Hazal Çelik, sık tüketildiğinde tartı artışına yol açan rafine şekerli ve yüksek yağlı besinleri alışveriş listenizden çıkarmanın, bu mümkün değilse kolay ulaşabileceğiniz ve daima maruz kalacağınız alanlara koymamanın tartı kontrolünü olumlu tarafta etkileyeceğini söylüyor. 

Reklamlar 

Şekerli tahıllar, şeker ve şekerli içeceklerle ilgili reklamlar yalnızca televizyonlarda değil, günlük yaşantımızın her alanında karşımıza çıkıyor. Lif ve vitamin açısından yoksul olan, yüksek yağ, şeker ve tuz içeren besinlerin yanı sıra hayvansal yağ içeriği yüksek olan besinler, reklamların da tesiriyle hayatımızda gittikçe daha fazla yer edinmeye başladı. Besin tercihlerimizi daha şuurlu yapmak, sağlıklı beslenme planı içerisinde bu besinlere az sıklıkla ve belirli ölçülerde yer vermek, yük kontrolü için değerli bir adım olacaktır. 

Hibya Haber Ajansı