‘Obruk’ endişesi: Facia ‘geliyorum’ diyor

‘Buğday tarlasında oluşan dev obruk ekinleri yuttu…’ ‘Pembe obruk fotoğraf severlerin gözdesi…’ ‘Tarladaki traktör bir anda ortadan kayboldu…’ Son yıllarda misal haberleri arkası arkasına duymaya başladık. Yer altı sularının çekilip, toprağın çökmesiyle meydana gelen obrukların sayısı her geçen gün artıyor. Uzmanlara nazaran ise yakın gelecekte bizi bekleyen tehlike muhtemel senaryolardan çok daha feci… İşte ziraî ve ekonomik olduğu kadar bir güvenlik sorunu haline de gelen ‘obruk’ raporu…

Konya Ovası’nda, 1950’lerde onlu sayılarla tanımlanan obruk sayısı, günümüzde binlerle tabir ediliyor. Acı olanı ise bu sayı her geçen gün artıyor.

Yer altı sularının çekilmesi ile meydana gelen obruklar, tarım yapılan alanları daraltmakla kalmayıp yerleşim yerlerini bile tehdit etmeye başladı.

Türkiye’nin obruk sayısı bakımından en ‘tehlikeli’ bölgesi Karapınar’da birçok yerleşim alanında da obruklar ya da obruk oluşumları tespit edilmeye başlandı.

KARA YOLUNDAN GEÇEN OBRUK!

Örneğin AFAD Konya vilayet Müdürlüğü öncülüğünde yapılan bir çalışmada, 630 metre çapında, üzerinden kara yolu geçen obruk oluşumu tespit edildi.

Yani yakın gelecekte muhtemel facialara yanlışsız süratle yaklaşıyoruz.

PEMBE OBRUKLAR NEDEN OLUŞUR?

Meyil Obruk Gölü’nde olduğu üzere sıcakların artması ve su düzeyinin azalmasıyla sudaki artemia salina çeşidindeki bakteriler nedeniyle obrukların içerisindeki su pembe renge bürünüyor. Yani pembe renk aslında suların azaldığının bir işareti.

Ziraî ve ekonomik faaliyetleri olduğu kadar insan hayatını da tehdit etmeye başlayan obrukları, bu mevzudaki araştırmalarıyla dünyada da sayılı otoritelerden birisi olan, Konya Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği öğretim üyesi Prof. Dr. Yaşar Eren, Hürriyet’e açıklamalar yaptı. 

YAŞAR EREN’DEN TASA VEREN TESPİTLER

Durumun vahametini Hürriyet’e anlatan Prof. Eren dikkat çeken tespitlerde bulundu.

“Obruk oluşturan birkaç neden var” diyen Eren bunları ise şu biçimde sıraladı:

*Ana obruk oluşum nedeni yeraltında bulunan eriyebilen kayaçlarda bulunan yer altı boşluklarının tavanlarının çökmesi.

*Ayrıca yer altı maden galerilerinin çökmesi, sondajlarla yeraltından su ile birlikte çok kırıntılı materyal çekimi.

*Yeraltı suyunun çok çekilmesine bağlı olarak oluşan yüzey deformasyonları vb. nedenler de obruk oluşumuna yol açabilir.

*Yeraltı suyunun çok düşmesine bağlı olarak oluşan çökmeler obruk sayısının artmasında ve obruk oluşumlarının hızlanmasında tesirli oluyor.

“Geçmişte, 20 yılda bir obruk oluşurken, günümüzde bir yılda onlarca obruk oluşuyor” diyen Prof. Yaşar Eren, global ısınmaya ek bilinçsiz ziraî sulamanın da tesiriyle obruk oluşumunun hızlandığını belirtti.

“CAN KAYIPLARI YAŞAYABİLİRİZ”

Eren, obruk oluşumunun can kaybına yol açma ihtimalinin de olabileceğini hatırlatarak şöyle devam etti:

“Şimdiye kadar yeni obruklar ekseriyetle ziraî alanlarda ve yerleşimin ağır olmadığı alanlarda oluşmuştur. Baht yapıtı bugüne kadar can kaybı yaşanmamıştır. Kişisel obruk oluşumları yersel olduğu için zelzele üzere geniş alanları etkileyecek bir can ve mal kaybına yol açmaz. Fakat hudutlu da olsa gelecekte can kayıplarına yol açabilir.”

ACİL HAREKET PLANI

Eren tahlil tekliflerini ise şu biçimde sıraladı:

*Obruk oluşumlarının gözlendiği alanlarda önemli jeolojik ve jeofizik araştırmalar yapılmalı, risk haritaları hazırlanmalı ve gerekli tedbirler alınmalı.

*Obruk oluşumlarının gözlendiği yerleşim alanlarındaki okul, hastane vb. yapıların taban kısımlarında tehlike oluşturacak karstik boşlukların olup olmadığı uygun yollarla tespit edilmeli, gerekli etütleri yapılmayan karayolu, demiryolu vb. çizgisel yapılar ile kıymetli sanayi ve üretim tesisleri detaylı jeolojik ve jeofizik çalışmaları ile süratlice gözden geçirilmeli.

*Orta ve Batı Anadolu havzalarında yaygın olarak gelişmeye başlayan yüzey faylanma ve yarıklarının oluşumunu yavaşlatmak ve engellemek için yeraltı suyu düzeyinin düşmesini engelleyecek önlemler alınmalı.

“EN KIYMETLİ ÖNLEM SU TASARRUFU”

*Tarımsal alanda kullanılan suyun her damlasının tasarruflu olarak kullanılması, yağışların en tesirli biçimde depolanması, yöreye ve su potansiyeline uygun ziraî bitkilerin yetiştirilmesi gerekiyor.

*Tarımsal faaliyetlerin yaygın olduğu havzalara ek su kaynakları sağlanarak yer altı suyu düzeyini düşmesi engellenmeli.

*Bu formda devam edersek büyük bir olasılıkla Orta ve Batı Anadolu’daki göllerin tamamı gözlerimizin önünde kuruyacak ve yok olacak. Bu bölgelerde suyun her damlasının tasarruflu kullanımı sağlanmalı.

*Acilen DSİ öncülüğünde alanında uzman bireylerden bölgesel ve ülke çapında heyetler oluşturulmalı ve hemen harekete geçilmeli.

ALTIN TEKLİFLER…

*Mevcut durum devam ettiği takdirde 10-20 sene sonra Konya ve Orta Anadolu bölgesinde birçok göl ve sulak alan yok olacak.

*Küresel ısınma ve iklim değişikliği göz arkası edildiğinde bile artan ziraî ve endüstriyel su kullanımı yer altı ve yerüstü su kaynaklarının tükenmesine yol açacaktır. Geri dönülmez bir noktaya gelmemek için kesinlikle bölgeye ek su sağlanmalıdır.

“DENİZ SUYUNU TARIM İÇİN KULLANABİLİRİZ”

*Bunun yollarından biri de deniz suyunun arıtılmasıdır. Günümüzde Suudi Arabistan, İsrail, ABD üzere ülkeler bu bahiste hayli yol almışlardır. Ülkemizde de Balıkesir Avşa adasında bu türlü bir tesis bulunmakta ve deniz suyu arıtılarak kullanılmaktadır. Denize kıyısı bulunan, ağır ziraî faaliyetin ve su geriliminin olduğu İzmir üzere öteki vilayetlerde de emsal tesisler kurulmalı ve ülkemiz bu alanda da teknoloji ve bilimsel açıdan ara alınmalıdır.

“AĞAÇLANDIRMA YAPILMALI”

*Her türlü afete tedbir olarak ülke çapında ağaçlandırma çalışmaları hızlandırılmalıdır.