‘Ölüm Öpücüğü’, ‘Maske Aptalı’ ve Diğerleri: Koronavirüs Almanca’ya 1200’ü Aşkın Kelime Kazandırdı

Almanca’yı korumak ve geliştirmek maksadıyla 1964’te kurulan Leibniz Alman Lisanı Enstitüsü, ortalama bir yılda Almanca’ya 200 söz eklendiğini fakat salgının toplumsal ve iktisat çok boyutlu olarak etkilemesinin lisana de yansıdığını tabir etti. Buna nazaran geçen bir yıl içerisinde Almanca bin 200’den fazla yeni söz kazandı. 

Yeni sözler ortasında birçok kişinin içinde bulunduğu his durumunu söz eden overzoomed (çok fazla görüntü görüşmesi nedeniyle gerilime girmek, coronaangst (koronavirüs hakkında telaşlı olmak) ve impfneid (aşılanmış olanları kıskanmak) üzere sözcükleri de içeriyor. 

Bununla birlikte, yeni sözcükler karantinadaki hayatın tuhaf gerçekliğini ortaya koyuyor: Bunlar ortasında, yeni tanışılan şahısları için kullanılan kuschelkontakt (kucaklaşma teması) ve inançlı bir aralıkta arkadaşlarla içildiğini tabir eden abstandsbier (uzak bira) var.

Kurumdaki üç kişilik küçük takım, basında, toplumsal medyada ve internetin derinliklerindeki sözleri topladığını ve en sık kullanılanların resmi Almanca sözlüğüne gireceğini belirtti. Enstitüde çalışan ve sözleri derleyen Dr. Christine Möhrs, projenin Almanların pandemi sırasındaki hayatının direkt yansıması olduğunu söz ederek, “Dünyada yeni şeyler olduğunda onlara bir isim vermeye çalışırız. İsmi olmayan şeyler kaygı ve güvensizlik hissetmemize  neden olabilir. Lakin, bir şeyler hakkında konuşabilir ve onlara isim verebilirsek, birbirimizle bağlantı kurabiliriz. Bilhassa kriz vakitlerinde bu önemlidir” açıklamasını yaptı.

Yeni Almanca sözler ayrıyeten salgın sırasında yaşanan muhakkak anları da yakalandı. Örneğin Balkonsänger (balkon şarkıcısı), baharın kapatılması sırasında tanınan olan, insanlara balkonlarından müzik söyleyen kişi için kullanıldış Yiyecek stoklama dürtüsüne atıfta bulunan hamsterit (hamster) ise salgının başlangıcında günlük lisanda sıklıkla yer verildi. Koronavirüsün yakın temasla bulaşmasına ithafen türetilen todesküsschen (ölüm öpücüğü) ise uyarıcı bir söz olarak Almanca’da yer aldı.

Öbür taraftan, aylar geçtikçe proje, insanların kuralları çiğneyenler konusundaki hayal kırıklığı için yeni sözler kullandığını keşfetti. İngiltere’de kullanılan bir terim olan Covidiot’tan (Covid aptalı) ilham alan Almanca listesinde yer alıyor. Almanlar daha spesifik olarak maskesini burnunun altında takan bir kişi maskentrottel (maske aptalı) olarak niteliyor.

Bununla birlikte Möhrs, yeni sözlerin birebir vakitte yeni ortaya çıkan toplumsal alakaları de tanımladığını da söz etti. Örneğin, diğerlerine alışverişlerinde yardımcı olan birini tanımlamak için kullanılan Einkaufshelfer ve el tokalaşması yerine ayakla selamlaşmayı söz eden CoronaFußgruß…

Möhrs,  Almanca okuyan yahut konuşanların eldivenler için kullanılan handschuhe (el ayakkabıları). de olduğu üzere yeni sözler yapmak için sıklıkla sözlerin birleştirildiğini bildiğini  söyledi. Lakin, bu durumun lisanı yeni öğrenenler ve edebi çeviri yapanlarda zmaan vakit mana karmaşasına yol açabileceğini aktardı. Bununla birlikte, Almanca  kimi karmaşık insan hislerini kısa ve öz bir halde tanımlamayı başarıyor. Ünlü örnekler ortasında weltschmerz (dünyadan bitkinlik), zeitgeist (zamanın ruhu) ve schadenfreude (bir oburunun talihsizliğinin neşesi) sayılabilir.

Möhrs, yapılan projenin seçtiğimiz sözlerin ne kadar değerli olduğunu gösterdiğini söyleyerek. “Dilin çok kıymetli bir gücü var. Kesin olarak formüle etmenin ve hangi sözleri seçtiğimiz konusunda çok dikkatli olmanın ne kadar değerli olduğunu tekrar tekrar görüyoruz. Sözler sırf içeriği iletmekle kalmaz, birebir vakitte hisleri ve hisleri da aktarabilir” dedi.