TÜRKİYE iktisadının en değerli alanlarından bir tanesi kuşkusuz yıllardır üst üste yakaladığı kıymetli ihracat başarısı ile otomotiv bölümü …
TÜRKİYE iktisadının en değerli alanlarından bir tanesi kuşkusuz yıllardır üst üste yakaladığı kıymetli ihracat başarısı ile otomotiv bölümü. Yarım asrı aşkın müddettir dünyaca ünlü otomotiv üreticileri, kıymetli modellerinin üretim merkezi olarak Türkiye’yi seçerek bu ihracat muvaffakiyetinin da üste tırmanmasında değerli rol oynadı. Binek araba, hafif ticari, ağır ticari ve traktör üzere araçların üretimi konusunda yüksek kalite ve düşük maliyet kombinasyonunu bir ortada sunmayı başaran bir ülke olan Türkiye tıpkı vakitte yan sanayi konusunda da her geçen yıl yeni bir ivme yakalayarak büyüdü. Böylelikle ülkemizde üretilen araçlara sağlanan tedarik sayesinde yerlilik oranları da yükseldi. Lakin Türkiye’ye Türk bir firmanın sermaye iştiraki ile giren Mercedes, Toyota, Honda üzere firmalar teker teker sadece kendi sermayeleri ile yola devam etme kararı aldı. Listeye en son geçen hafta Hyundai de eklendi. Kibar Holding, pay periyodu yolu ile yüzde 30 hissesi bulunan Hyundai Assan idaresinden çıkacağını açıkladı. Biz de hangi üreticiler ne kadar yerli iştirake sahip bunu inceledik:
KOÇ HOLDİNG/FORD
1997 yılında Ford Otosan ismi iki kuruluşun eşit payları ile hayata geçirildi. 1966-1984 yılları ortasında Anadol araçları üreten Otosan, ilerleyen yıllarda Ford’un Taunus, Escort, Transit, Connect, Courier, Custom modellerinin üretimini yaptı. Ford Otosan bünyesinde Kocaeli Gölcük, Yeniköy, Eskişehir İnönü Fabrikaları, İstanbul Kartal Yedek Kesim Merkezi ve Sancaktepe Ar-Ge Merkezi’nde toplamda 10.500’ün üzerinde çalışan var. Koç Holding’in yüzde 41, Ford’un yüzde 41 paya sahip olduğu Ford Otosan’ın yüzde 18’lik payı ise borsada halka açık.
OYAK/RENAULT
1969 yılında Oyak ve Renault kümesinin iştiraki ile kurulan Oyak Renault Araba Fabrikaları Anonim Şirketi, Bursa’daki fabrikasında Renault araçların üretimini gerçekleştiriyor. Markanın Batı Avrupa dışında en yüksek kapasiteye sahip fabrikası olan bu tesiste araba, motor, vites kutusu, ön/arka kadro, motor beşiği ve yürüyen aksamlar üretiliyor. İstanbul merkezli şirketin sermayesinin yüzde 51’i Renault SA kümesine, yüzde 49’u da Oyak kümesine ilişkin. Şirketin pazarlama kuruluşu olan Mais’te ise yüzde 51 Oyak, yüzde 49 Renault payı bulunuyor.
KİBAR HOLDİNG/HYUNDAI
1994’te kurulan Hyundai Assan İstanbul merkezli faaliyet gösteriyor. Şirket, Hyundai ve Kibar Holding’in yüzde 50-50 paydaşlığı ile kurulmuştu. Kibar Holding, yüzde 30 kalan paylarını devrederek, Hyundai Assan idaresinden çıkacağını açıkladı. Üretim faaliyetlerini Koreli üretici kendisi devam ettirecek ve İzmit’teki fabrikasında 2021’de yeni SUV modelinin üretimine de başlayacak.
ERCANLAR/MAN
TÜRKİYE’deki birinci faaliyetleri MAN’ın 1870’li yıllarda Osmanlı İmparatorluğu’na tren ihracatıydı. Bunu takiben Galata Köprüsü’nün yenilenme faaliyeti 1912 yılında gerçekleştirildi. Man, 1966 yılında Ercanlar A.Ş. ile birlikte Batı Almanya’dan ithal edilen kesimlerle Türkiye’de kamyon üretimi için MAN Kamyon ve Otobüs Sanayi A.Ş. isimli şirketi kurdu. 1967’de kurulan Türkiye’deki kamyon üretim tesisi MAN’ın Almanya dışındaki birinci üretim tesisiydi. Ercanlar A.Ş. mali meşakkatlerle müsabakası üzerine 1995’te MAN hissesini yüzde 81’e çıkarttı. Şirketin idari ve endüstriyel idaresini, 1996’da da motor fabrikasını devraldı. Şirketin ismi MAN Türkiye A.Ş. oldu.
OTOMARSAN/ MERCEDES
1967 yılında Mengerler Ticaret Türk A.Ş. yüzde 32’lik paydaşlığı ile Otomarsan (Otobüs ve Motorlu Araçlar Sanayi A.Ş) kuruldu.1984 yılında Daimler-Benz AG’nin Türkiye’deki tüm faaliyetlerini tek bir çatı altında toplama kararı ile Mengerler’e ilişkin olan tüm Genel Temsilcilik yetkileri Otomarsan Anonim Şirketi’ne geçti. 1990 yılında ise yaklaşık 44 bin 200 otobüs, 65 bin 700 kamyon, bin midibüs ve 23 bin 700 adet hafif ticari araç ithalatı ve satışı gerçekleştiren Otomarsan A.Ş.’nin ticari unvanı Mercedes-Benz Türk A.Ş. olarak değişti. 1999 yılında da Mengerler Ticaret Türk A.Ş., Mercedes-Benz Türk A.Ş.’deki paylarını Mercedes-Benz’e satarak paydaşlıktan ayrıldı.
ANADOLU GRUBU/ HONDA
JAPON üretici Honda’nın Türkiye’deki şirketi Anadolu Honda Otomobilcilik A.Ş. idi. 1992’de Honda ve Anadolu Grubu’nun yüzde 50-50 pay dağılımına sahip 1996’da Şekerpınar’daki fabrikasının maliyeti 50 milyon dolardı. 1997 sonundan itibaren Honda’nın Civic modelinin seri üretimine geçildi. Bunun yanında, Accord, Jazz, CRV, Civic Sedan ve Civic 5 Kapı modelleri için panel yedek kesim üretimi gerçekleştirilip Avrupa ve Amerika’ya ihraç gerçekleştirdi. Anadolu Kümesi Japonlarla üretimdeki yollarını 2018 yılında 37 milyon dolara paylarını devrederek ayırdı. Bu sene ise Honda’nın Türkiye’deki üretim faaliyetlerini büsbütün durduracağı açıklandı.
KOÇ HOLDİNG/FCA
FIAT Chrysler Automobiles (FCA) ve Koç Holding’in eşit paylara sahip olduğu Türk Araba Fabrikası A.Ş. (Tofaş) 1968 yılında Koç Topluluğu’nun kurucusu Vehbi Koç tarafından kuruldu. Üretim fabrikası Bursa’da yer alan, bugün yüzde 37,8 Fiat Auto S.P.A, yüzde 37,8 Koç Holding A.Ş. ve yüzde 24,3 öbür ortaklara ilişkin (halka açık) iştirak yapısıyla faaliyetlerine devam eden Tofaş, Bursa’da yer alan fabrikasında hem binek hem de ticari araç üretimi gerçekleştiriyor. Türk otomotiv endüstrisinin büyük üreticilerinden biri olan Tofaş, yılda 450 bin araçlık üretim kapasitesine ve 1 milyon metrekarelik faaliyet alanına sahip. 7 bine yakın çalışanı ile Türkiye’nin beşinci büyük sanayi kuruluşu pozisyonunda.
YERLİLİK ORANLARINDA YAN ENDÜSTRİNİN ROLÜ
TÜRKİYE’de üretim gerçekleştiren markaların yerlilik oranlarında aslan hissesini ise firmalar kadar yan endüstrinin gücü de alıyor. Her geçen yıl güçlenen tedarik endüstrisi sayesinde Ford, Renault, Hyundai, Toyota üzere üreticiler kimi modellerinde yüzde 70-80 düzeylerine çıkan yerlilik oranlarına sahipler. Bununla birlikte Otokar, Temsa, Karsan, Türk Traktör üzere yerli üreticiler de üretim ve ihracatı başarılı halde yürütüyorlar. En yüksek yerlilik oranına sahip modellerden kimileri:
Türk Traktör/New Holland %93
Ford Kamyon 3233 %79.4
Ford TransIt %71,8
Renault ClIo Hatchback %66.3
FIat FIorIno %62,5
HyundaI I20 %62
FIat Egea Hatchback %61.1
Toyota Corolla %58
