Özbekistan’da bıçak ustalığı geleneği kuşaktan kuşağa devam ediyor

?????????????? BAHTİYAR ABDÜLKERİMOV – Özbek kültüründe değerli yer tutan bıçak ustalığı geleneği, babadan oğula geçerek yüzyıllardır devam ediyor.

Özbekistan‘da bıçakçılık geleneği jenerasyondan nesle geçerek yaşatılırken bıçaklar, ustaların elinde adeta sanat yapıtına dönüşüyor.

Bıçakçılık, Fergana Vadisi’ndeki Çust ve Şehrihan’ın yanı sıra Semerkant ve Buhara kentlerinde yaygın olsa da Çust ve Şehrihan’da üretilen el emeği bıçakların ünü ülke sonlarını aşmış durumda.

Genellikle babadan oğula geçen bıçak ustalığı, ülkenin tüm yörelerinde çok yaygın olmasa da el imali bıçaklar, her Özbek ailesinin olmazsa olmazları ortasında yer alıyor.

Özbeklerde bıçakla ilgili adetler

Özbekler, geçmişte erkekler için en gerekli iş aleti ve süs eşyası olarak görülen bıçağa, bir mutfak aleti olmasından fazla başka bir değer veriyor ve bıçaklar, hayatın çabucak her alanında bulunmasıyla dikkati çekiyor.

Özbeklerde yaygın olan adete nazaran, konutun bir odasında tek başına uyuyan çocuğun “yalnız kalmasın” diye yastığının altına konulan bıçağın, onu adeta kötülüklerden koruduğuna inanılıyor.

Ülkede yaygın olan öbür bir geleneğe nazaran de gelin olan kızın küçük erkek kardeşi, ablasını konuttan götüren eniştesinden, evvel bıçak ikram alıyor. Böylelikle Özbek aile, konutun kıymetli kızı karşılığında, Özbek kültüründe değerli yeri olan el imali bıçağı teslim almış oluyor.

Özbeklerde, genel olarak her meskende kesinlikle bir el imali bıçak bulundurulurken bu bıçağın, meskeni ve konut halkını kötülüklerden koruyacağına inanılıyor.

Özbek erkeklerde geçmişte, el imali bıçağı deri kılıfında, kemere takarak dolaşma adeti yaygınken bu adet son yıllarda unutulmaya yüz tuttu. Fakat Özbeklerin bıçağa verdiği ehemmiyet azalmadı ve daha evvel erkeklerin belini süsleyen bıçak, artık meskenlerin duvarlarını süslemeye başladı.

Özbek pazarlarında klasik süslemeli el üretimi bıçakların satıldığı özel alanlar bulunurken, bıçak satıcılığını, genelde bıçak ustalarının kendileri yapıyor ve müşterilerinin gereksinimlerine nazaran bıçak seçmelerine yardımcı oluyor.

“Okuma yazmayı öğrenmeden evvel bıçakçılığı öğrendim”

Ülkenin tarihi Semerkant kentindeki sıcak demir atölyesinde babasıyla bıçakçılık yapan Abbas Sultanov, bıçakçılıkla ilgili AA muhabirine, dedesi ve babasının bıçakçı olduğunu ve kendisinin de bu türlü bir ortamda büyüdüğünü anlattı.

“Okuma yazmayı öğrenmeden evvel bıçakçılığı öğrendim.” diyen Sultanov, sıcak demir dövülerek ve çelikle çalışarak yapılan bıçakçılığın şiddetli bir meslek olduğunu, çok küçük yaşlarda öğrendiğinden bu mesleğin kendisine güç gelmediğini söyledi.

Sultanov, çeşitli süslemelerin de yapıldığı bıçakçılığın, birebir vakitte hem kaba hem de ince personellik gerektirdiğinden farklı marifetler istediğini tabir etti.

Atölyede ürettikleri bıçakların hem kaliteli çelikten yapılmasına hem de süslemesine çok ehemmiyet verdiklerini lisana getiren Sultanov, bundan ötürü bıçaklarının Özbek halkı ve yabancı turistler tarafından büyük ilgi gördüğünü kaydetti.

Müşterilerinin hangi emelle bıçak satın almak istediklerini öğrenerek bıçak seçmelerine yardımcı olduklarını aktaran Sultanov, yabancı alıcıların daha çok süs bıçaklarını, yerli alıcıların ise meskende kullanmak üzere bıçak tercih ettiğini belirtti.

Ürettikleri bıçak sapının ve metalinin hangi materyalden yapıldığına nazaran bıçak kalitesi ve fiyatının değiştiğini söz eden Sultanov, bıçak üretiminde çelik, bıçak sapı için ise ağaç, boynuz, fiber ve plastiğin kullanıldığını kelamlarına ekledi.