Özbekistan’da Ceditler Konferansı Başladı

Özbekistan‘ın başşehri Taşkent’te “Ceditler: Ulusal Kimlik, Bağımsızlık ve Devletçilik Fikirleri” başlıklı memleketler arası konferans başladı.

Özbekistan Kitle İrtibat Araçlarını Destekleme Vakfı, Özbekistan Bilimler Akademisi ve Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) tarafından organize edilen toplantıya, Özbekistan Cumhurbaşkanı Özel Kalem Müdürü Saida Mirziyoyeva, TDT Genel Sekreteri Kubanıçbek Ömüraliyev, Yunus Emre Enstitüsü Lideri Prof. Dr. Onur Ateş’in de ortalarında bulunduğu çok sayıda yerli ve yabancı davetli katıldı.

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, konferans iştirakçilerine yolladığı iletide, “dilde, fikirde, işte birlik” gayesi ile çeşitli faaliyetlerde bulunan cedit ecdatlarının, milleti cehaletten ve geri kalmışlıktan kurtarmanın asıl yolunun ilimde ve irfanda ilerlemek olarak gördüğünü kaydederek, ceditlerin bu emelle ülkede yeni tarz okul, tiyatro, kütüphane ve yayınevleri açtığını, toplumun bakış açısını ve hayat stilini değiştirmek hedefiyle gazete ve mecmualar yayınladığını, gençleri eğitim almak üzere gelişmiş ülkelere gönderdiğini aktardı.

O devirde Sovyet rejiminin baskısına maruz bireylerin aklanmasına yönelik çalışmaların sürdüğünü belirten Mirziyoyev, “Sovyet rejiminin baskısına maruz kalan 1000’den fazla kişinin Özbekistan Yüksek Mahkemesi tarafından aklanması, tarihi adaletin tekrar tesis edilmesi yolunda yeni bir adım oldu.” tabirini kullandı.

Mirziyoyev, bildirisinde ayrıyeten Özbekistan’da her sene ağustos ayında “Baskı Kurbanlarını Anma Ayı” etkinliklerini düzenlenmesinin planlandığını kaydetti.

“Alfabe sıkıntısında son noktayı koymalıyız”

Saida Mirziyoyeva da Özbekistan’ın Latin alfabesine geçiş sürecindeki zorluklara değindi.

Alfabe ıslahatının yeni tartışmalara, uyuşmazlıklara, öngörülemeyen mali maliyetlere yol açabileceğini aktaran Saida Mirziyoyeva, “Ancak vatanın ve milletin isminin hakikat yazılması kelam konusu olduğunda bu cins tartışmaların durdurulması, alfabede birtakım değişikliklerin yapılması ve böylelikle alfabe sorununda kesin olarak son noktanın konulması gerektiğine inanıyorum.” dedi.

Halihazırda alfabe konusunda tarihte yapılan bu yanılgıları düzeltecek siyasi irade, imkan ve şartların bulunduğunu, tek yumruk halinde hareket edilmesi gerektiğini kaydeden Saida Mirziyoyeva, “Geçmişte çok yanlışlar yaptık, ülkenin kalkınmasına, milletin kalkınmasına hizmet edenleri aşağıladık, aydınları, ceditleri öldürdük, öğretmenleri köleleştirdik. Tarihte yapılan bu yanlışların tesirinin devam edeceğini düşünüyorum ancak kesin olan bir şey var ki bugün bu yanlışları düzeltecek siyasi irade, imkan ve şartlar var. Bu fırsatı kaçırırsak, ortak fikirler etrafında birleşmezsek, özcesi tek güç, tek yumruk üzere hareket etmezsek gelecek bizi affetmeyecektir.” biçiminde konuştu.

Ömüraliyev de cedit hareketinin Türkistan coğrafyasının kalkınmasına, bölgede eğitimin, irfanın ve bilimin gelişmesine büyük bir katkı sağladığını anlatarak, ceditlerin faaliyetlerinin araştırılması açısından kıymetli olan bu konferans kapsamındaki çalışmalar için muvaffakiyetler diledi.

Konferans kapsamında bilim insanları iki gün boyunca farklı oturumlarda sunumlar yapacak, akabinde da tarihi Buhara kentini ziyaret edecek.

19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında Rus İmparatorluğu tesiri altında kalan Türk kökenli Müslüman halklar ortasında ortaya çıkan sosyal-siyasi ve yenilikçi bir hareket olan cedit hareketi ve üyeleri, 20. yüzyılın başında Sovyet rejimi tarafından yok edildi.