Özgün Coğrafyası ve Tarihi İle Dikkat Çeken Latin Amerika Ülkesi Şili Hakkında Birbirinden İlginç Bilgiler

www.youtube.com

Güney Amerika’da, Arjantin’in batısında, Büyük Okyanus kıyısında yer alan Şili, haritadaki ince ve uzun imajı ile biliniyor. Ülkenin en kuzeyi ile en güneyi ortasındaki uzaklık 4300 kilometre iken doğuşuyla batısı ortası yalnızca 240 kilometre uzunluğunda. Yani Şili’nin kuzeyi ile güneyi ortası, Türkiye’nin en doğusuyla en batısı ortasındaki uzaklığın üç katı. Yatay uzunluğu ise, İstanbul ile Edirne ortasındaki uzaklık kadar.

en.wikipedia.org

Özgün formundan ötürü Şili’deki kentlerin büyük bir kısmının denize kıyısı var; başşehir Santiago ise bunlardan biri değil. Santiago, 6 milyonu aşkın nüfusuyla ülkedeki en kalabalık kent.

1500’lerde, Coğrafik Keşifler devrinde İspanyollar tarafından keşfedilen Şili, kısa müddette İspanya’nın sömürgesi haline getirildi. Başta altın bulamadıkları için hayal kırıklığına uğrayan İspanyollar, ülke topraklarının tarım açısından bereketli olduğunu keşfettiler. Yaklaşık 300 yıl süren İspanyol hakimiyeti sonucunda ülkenin demografisi kökten değişti; o denli ki, bağımsızlık yılı olan 1810’da nüfusun %95’i Avrupalılardan, %3’ü ise yerlilerden oluşuyordu.

Bu tarih, ülke genelinde hala bağımsızlık günü olarak kutlanıyor. Şili bu tarihten sonra süratle demokratikleşti; 1900’lü yılların başlarında, Latin Amerika bölgesinde demokratik seçim yapan tek ülke Şili idi.

Latin Amerika’da özgür seçimle iktidara gelen birinci Marksist Devlet Lideri olan Allende, Soğuk Savaş tansiyonunun tırmandığı bir periyotta tüm işletmeleri kamulaştırmaya başladı. ABD, sosyalizmin Latin Amerika’ya sıçramasını istemiyordu. Allende’nin yabancı şirketler tarafından işletilen bakır madenlerini kamulaştırmaya başlaması ise bardağı taşıran damla oldu. 1973 yılında CIA takviyeli bir darbe ile vazifeden alındı ve öldürüldü.

Pinochet, misyona geldikten kısa müddet sonra sol görüşlü insanlara azap ettirmeye başladı. Santiago’da yer alan büyük bir futbol stadyumu, sol görüşlülerin infaz edildiği bir çeşit toplama kampına dönüştürülmüştü. Kapitalist politikayı benimseyen Pinochet, “Chicago Boys” olarak da bilinen, ABD’de eğitim görmüş ekonomistleri vazifeye getirdi.

1987 yılında farklı siyasi partilerin kurulmasına müsaade veren diktatör, 1990 yılındaki seçimden sonra misyonunu sivillere devredeceğini duyurdu. Seçimin akabinde 17 yıllık devlet başkanlığı misyonunu devretti; fakat 1998 yılına kadar Şili’nin Genelkurmay Lideri olarak misyonuna devam etti.

en.wikipedia.org

İnsan haklarına karşıt uygulamalarından ötürü tutuklanan Pinochet, bir buçuk yıllık bir konut mahpusu cezasına çarptırıldı. 2006’da öldü, gerisinden devlet merasimi düzenlenmedi. Akın ihtimaline rağmen mezarı inşa edilmedi, külleri ailesine teslim edildi.

www.reuters.com

Ülkede tam 180 milyon ton bakır rezervi bulunduğu iddia ediliyor. Dünyadaki bakır üretiminin %28’i Şili’de gerçekleştiriliyor. Bakır, birebir vakitte ülkenin açık ortayla en büyük ihraç kalemi. Elektrikli araçların çalışmasına yarayan hafif ve uzun ömürlü pillerin imalinde kullanılan Lityum elementinin dünya rezervinin %57’si de Şili’de bulunuyor.

www.youtube.com

Şili, dünya üzerinde en çok şarap ihraç eden beşinci ülke. Ülkeye ‘bağcılık’ kavramını yirminci yüzyıl sonunda göç eden Fransızların getirdiği düşünülüyor. Kışın Ant Dağları’ndan inen kar suları nedeniyle verimli topraklarda rastgele bir bağ hastalığına rastlanmıyor, üzümler ilaçlanmıyor.

chile.gob.cl

Şili’ye uçakla giderken yanınıza aldığınız bir elma yüzünden havaalanında uyuşturucu kaçakçısı muamelesi görebilirsiniz. Şili kanunları, ülke hududundan yaş meyve ve zerzevat sokulmasına müsaade vermiyor. Bu hususta belirlenen yasal hudutlar çok net, şayet yanınızda bitkisel yahut hayvansal bir besin varsa, ne olduğunu ayrıntılı bir biçimde açıklamanız için bir form doldurmanız isteniyor. Velhasıl Şili’ye giderken bagajınıza rastgele bir besin almamanız yerinde olur.

en.wikipedia.org

Zelzele tam 9.5 şiddetindeydi ve tüm ülkeyi tam 10 dakika boyunca salladı. Sarsıntının akabinde yaşanan tsunamiler Hawaii, Filipinler, Avustralya ve Yeni Zelanda’yı olumsuz etkiledi, Japonya’da 200 kişinin vefatına sebep oldu. Sarsıntı sonucunda ülkede yaşanan can kaybının 6000 kişiyi bulduğu varsayım ediliyor.

en.wikipedia.org

Ülkede 500 binden fazla Filistinlinin yaşadığı düşünülüyor. Birinci dalganın 1850’lerde yaşanan Kırım Savaşı esnasında çocuklarının Osmanlı ismine savaşmasını istemeyen Filistinli Hristiyanlardan oluştuğu biliniyor. İkinci dalga İsrail devletinin kuruluşu ile, üçüncü dalga ise İsrail’in Kudüs’ü işgal etmesiyle göç etmiş. Ülkede Filistinli göçmenlerin izlerini hayatın her alanında gözlemlemek mümkün.