enflasyonemeklilikötvdövizakpchpmhp
DOLAR
32,3325
EURO
35,1176
ALTIN
2.310,95
BIST
9.079,97
Adana Adıyaman Afyon Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir K.Maraş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak
İstanbul
Açık
21°C
İstanbul
21°C
Açık
Cuma Az Bulutlu
23°C
Cumartesi Az Bulutlu
21°C
Pazar Az Bulutlu
21°C
Pazartesi Az Bulutlu
23°C

‘Pazar Postası’ ve ‘İkinci Yeni’ şiiri

Pazar Postası, Ankara’da, 1950’lerde, o yıllarda Ankara’nın Babıali’si sayılan Rüzgârlı Sokak’ta yayınlanan haftalık bir mecmuadır. Sonraki …

‘Pazar Postası’ ve ‘İkinci Yeni’ şiiri
06/12/2020 03:10
378
A+
A-

Pazar Postası, Ankara’da, 1950’lerde, o yıllarda Ankara’nın Babıali’si sayılan Rüzgârlı Sokak’ta yayınlanan haftalık bir mecmuadır. Sonraki yıllarda İstanbul’a taşınacaktır. Sahibi ve başyazarı, o yıllarda CHP Milletvekilliği ve bakanlık da yapmış olan, gazeteci Cemil Sait Barlas’tır (Mehmet Barlas’ın babası). Mecmuanın siyaseti, “ortanın solu”nu temsil ediyordu. 1950’lerde Demokrat Parti’ye muhalefet eden ve sayfalarında Bülent Ecevit’ten Emil Galip Sandalcı’ya, Doğan Avcıoğlu’ndan Çetin Altan’a, Sadun Tanju’dan Kemal Sülker’e periyodun birçok siyasetçisinin, aydınının, müellifinin yazılar yazdığı bir haftalık siyasi mecmua olan Pazar Postası’nın logosu mavidir. Mecmuanın sloganı başlangıçta “Türk genci rejimin ve inkılapların sahibi ve bekçisidir” biçimindedir. Bu slogan daha sonra, “Amacımız Toplumsal Güvenliktir” biçimini alacaktır.

Muzaffer İlhan Erdost, 1987’de, Gergedan mecmuasına yaptığı bir konuşmada, Pazar Postası’nı anlatırken, şunları söyleyecektir: “Ankara’nın Rüzgârlı Sokağı rüzgârlıdır. Tozludur da. Yani Anadolu’nun köylü yüzünün kentli yüzüne kavuştuğu kesittir. Birebir vakitte mahzenidir kentin. (…) Pazar Postası işte bu Rüzgârlı Sokak’ta, işte bu sokağın mahzeninde kurşuna dökülür, sayfaya çevrilir, kâğıda devrilir, kâğıt katlanır ve bir daha. (..) Mavidir Pazar Postası. El yazısıdır. Orta sayfasında ‘sanat’ müellif, mavi; ‘edebiyat’ müellif, mavi. Siyasal bir mecmuadır lakin okur daha çok bu orta sayfayı açar.” Zira bu orta sayfada, ilerleyen yıllarda ülkemizin entelektüel ömrünü, edebiyatını, şiir estetiğini derinden etkileyecek, yönlendirecek olan kalemler yazmaktadır: Metin Eloğlu, Talip Apaydın, İlhan Berk, Ceyhun Atuf Kansu, Cemal Süreya, Sezai Karakoç, Edip Cansever, Turgut Uyar (Başlangıçta Varlık mecmuasında şiirleri yayınlanırken, artık yayınlanmayan. ) , Ece Ayhan, Metin Eloğlu, Orhan Duru, Bilge Karasu, Erdal Öz, Cevat Çapan, Can Yücel, Ferit Edgü, Demir Özlü, Leyla Erbil, Hüseyin Cöntürk…

WhatsApp Image 2020 06 19 at 12.41.09

1956’da, “İbraniceden Çizmek” isimli şiiriyle, birinci sefer Pazar Postası’nda görünen Ece Ayhan, şunları yazacaktır: “1956… Yaz dinlencesi için İstanbul’a inmiştim (Ankara’daki öğrenciliğimden). Pazar Postası gazetesine bir şiir gönderdim, temmuz ortalarıdır. Orada (artık iki haftada bir) şiirlerim çıkmaya başladı… Üniversitenin açılışı hasebiyle (ekim ayında) İstanbul’dan Ankara’ya dönmüştüm. Pazar Postası’na uğradım. Gazeteyi yöneten Muzaffer Erdost yayınlıyormuş o şiirleri. 25 yaşındaydım…”

Cemal Süreya da birinci telif hakkını Pazar Postası’ndan aldığını söyler: “7.5 (yedi buçuk lira). O tarihte 5 lira ile Çiçek Pasajı’nda, içki dahil, güzelce bir masa donatılabilirdi.”

PAZAR POSTASI ‘SANAT-EDEBİYAT KÖŞESİ’

Pazar Postası’nı Türk basın tarihinden çok edebiyat tarihine taşıyacak olan şey, mecmuanın kendisi değil de birkaç sayfasını tutan “Sanat-Edebiyat” köşesidir. Bu sayfalar, mecmuanın ismini bilhassa Türk şiirinin çağdaşlaşma sürecinde çok değerli bir yer tutan “İkinci Yeni Şiiri” ismiyle anılan şiir tecrübesinin biçimlendiği mecmua olarak yakın tarihimize kazıyacaktır. Pazar Postası’nın Sanat-Edebiyat sayfalarının idaresine, “İkinci Yeni Şiiri” nitelemesini 19 Ağustos 1956’da, Son Havadis gazetesindeki bir yazısında birinci sefer kullanan Muzaffer Erdost’un gelmesi, dergiye bu özelliği kazandırır. Bu sayfaları 1956-1958 yılları ortasında, yalnızca iki yıl yöneten Muzaffer Erdost, sayfaları günün genç, tutkulu ve yetenekli şairlerine açmakla, edebiyat tarihimizin kimi kilometre taşlarını döşediğinin farkında değildir. Ortadan yıllar geçtikten sonra, 2019’un Ekim ayında, onunla yaptığım bir söyleşide, yakın şiir tarihimize canlı canlı tanıklık ettiğimin farkında olarak, “İkinci Yeni’nin bu kadar önemseneceğini, hâlâ tartışılacağını düşünmüş müydünüz?” diye sormuştum. “Ben bu mevzuyu çoktan bıraktım, bu türlü olacağını bilmiyordum” demişti. Nitekim de sırf iki yıl yönettiği “Pazar Postası-Sanat Edebiyat”tan ayrıldıktan sonra, İkinci Yeni konusu üzerinde durmamış, aslında edebiyat dünyasında da bu husus pek tartışılmamıştı. Ta ki 1974’de, Muzaffer İlhan Erdost cezaevinde siyasi tutuklu olduğu günlerde (adı şimdi Muzaffer Erdost’tur, 12 Eylül 1980 faşist askeri darbesinde kardeşi İlhan Erdost katledilecek ve onun ismini kendi ismine ekleyecektir), Asım Bezirci’nin İkinci Yeni Olayı isimli kitabı ile Attilâ İlhan’ın İkinci Yeni Savaşları isimli kitaplarının yayınlanmasına kadar… İşte ne olursa bu iki kitabın yayınlanmasıyla olur. İkinci Yeni, artık şiir gündeminden düşmeyen bir tartışma konusu, birçoklarının poetik fikir geliştirme sürecinde mihenk taşı olacaktır.

Ülkemizin kültürlenme sürecinde çok kıymetli bir yeri olan Muzaffer İlhan Erdost, o denli sanıyorum ki sırf benim değil, birçok aydının ve sanatkarın da hayatında çok değerli yeri olan bir insandır. Onunla konuşurken, son derece derin, beşere ve topluma dair çok geniş bir alanda lisan ve niyet ürettiğini fark ederdiniz. Şiir, edebiyat, fotoğraf, siyaset mevzularında güzel bir entelektüel olmanın ötesinde, bir bilge beşerle konuştuğunuzu hissederdiniz. Tarz, kendinden emin lakin alçakgönüllü ve inanç veren ses tonuna hafif bir gülümseme eşlik ederdi. Ankara’da yaşadığım yıllarda, ismi evvel “Onur” olan, kardeşi İlhan Erdost’un 12 Eylül Darbesi günlerinde katledilmesinden sonra, “İlhan İlhan” olan kitabevine ortada bir uğrardım. Şiir yazan biri olarak, şiir konusunda (elbette daha bir yığın konuda) konuşabileceğim en bedelli kişiliklerdendi.

İKİNCİ YENİ YAZILARI

“İkinci Yeni” şiir anlayışının isim babası ve eleştirmeni-savunucusu, Muzaffer İlhan Erdost’u kaybetmeden kısa müddet evvel ziyaret etmiştim. Pazar Postası’nda yazdığı yazılardan oluşan İkinci Yeni Yazıları isimli kitabının genişletilmiş baskısını bana imzalayıp vermişti. Bu mevzuda öteki yerlerde yazdığı yazıları da kitaba almış. O efsanevi “İlhan İlhan Kitabevi”ndeki çalışma odasında, çaylarımızı yudumlarken, Cemal Süreya, Ece Ayhan, İlhan Berk ile anılarını, tartışmalarını anlattı. Pazar Postası’nda, o yılların (1950’ler) genç şairlerinin şiirlerini yayınlarken, bu şairlerin ilerleyen yıllarda Türk şiirini temelden etkileyecekleri konusunda o kadar da emin olmadığını söylemişti. Lakin onları sonuna kadar savunmuştu. Savunduğu genç şairler ortasında İdeal Tamer, Yılmaz Gruda, Tevfik Akdağ, Bilge Karasu (demek yazarlığa şiir ile başlayanlardandı?), Cemal Süreya, Ece Ayhan, Turgut Uyar üzere şairler vardı. Muzaffer İlhan Erdost’un, İkinci Yeni şiirine bilhassa soldan gelen taarruzlara karşı yazdığı, “Anlamsıza Kadar Yolunuz Var” yazısı, tarihî kıymettedir.

İkinci Yeni şiiri, çağdaş şiirimizin gelişim sürecinde çok kıymetli bir tecrübedir. Batı o yıllarda Birinci ve İkinci Dünya Savaşlarını yaşamış, beşere ve hümanizmaya itimadı sarsılmış olan sanatkarların toplumsal, siyasal, etik pahaları de sarsılan kıymetli kısmı aklı bile reddetmiştir. Bu nedenle, örneğin Batı sürrealizminin ülkemizde filizlenen İkinci Yeni şiirinde karşılık bulmasını, doğal ve gecikmiş bir reaksiyon olarak görmek gerekir. İşte, Muzaffer İlhan Erdost’un Marksist düşünsel art planıyla, sürrealist İkinci Yeni şiir anlayışını bağdaştırması, Türk şiirine hatta estetik kanısına kıymetli katkıda bulunmasına neden olmuştur. Bu katkı daha çok şiirin gerçeklikle poetik ilgisinde ve imgenin şiirde kapladığı yoğunlukta olmuştur. Buna rağmen şiire misyoncu bir kimlik yükleyen kimi toplumcu eleştirmenler ve müellifler, İkinci Yeni şiirini, manası reddetmekle suçlayacaklardır. Örneğin pahalı eleştirmen Asım Bezirci, “Divan Şiiri üzere İkinci Yeni şiiri de halka, onun hayatına, edebiyatına ve kültürüne sırt çevirmiştir…” diye yazabilecektir. Bu tenkitlere karşı Muzaffer İlhan Erdost, bir yazısında şöyle diyecekti: “O gün de, bu gün de anlaşılması istenmeyen şey şu: İkinci Yeni, toplumsal sıkıntılardan kaçış şiiri değildi, olmadı da. Şiirin içsel yapılanmasında geçirdiği değişimdi kelam konusu olan. Bir bakıma şiir, edebiyat ile sanat ortasında kendine yeni bir yer arıyordu. Bu yapay bir arayış değil, şiirin klasik fonksiyonelliğini yitirmeye başladığı ve yeni fonksiyonlar aramaya yöneldiği bir periyodun doğal sonucuydu…”

1980’li yıllardan sonra, bilhassa 12 Eylül askeri darbesinin neden olduğu toplumsal sarsıntı, politik kıymetlerde olduğu kadar, kültürel bedellerde ve bilhassa şiirde derin sarsıntıya neden oldu. O günlere kadar belirli ölçüde hâkim olan “slogan sanat-şiir” büyük oranda terk edildi. Şiirde yeni estetik açılım ve imkanlar arayan şairler (daha sonra bu şairlerin günümüze kalanları “1980 Jenerasyonu Şairleri” olarak adlandırılacaklardı) İkinci Yeni şiir anlayışının imkanlarından da yararlandılar. Bu şiir anlayışı, en politik, en misyoncu ve angaje şairlerde bile belirli seviyelerde ilgi gördü. İkinci Yeni şiiri, giderek, ders kitaplarında bir şiir akımı olarak yerini aldı. Pazar Postası mecmuasının ismi da, basın tarihine, haftalık siyaset ve haber mecmuası olmaktan çok, bir şiir akımının doğduğu mecmua olarak geçti.

KAYNAKÇA

  • Erdost, Muzaffer İlhan, “İkinci Yeni”, Onur Yayınları, 2015, Ankara.
  • İlhan, Attila (1996); İkinci Yeni Savaşı, Bilgi Yay., 3.Basım,Ankara.
Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.