Nöroloji Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Seçkin, “En sık demansa yol açan hastalık Alzheimer hastalığı olduğundan ve Alzheimer hastalığının en sık görülen belirtisi de unutkanlık olduğundan ötürü demans eşittir unutkanlık biçiminde genel bir algı kelam bahsidir. Meğer ki demansın tek belirtisi unutkanlık olmadığı üzere kimi demans hastalarında bariz unutkanlık olmaksızın bilişsel etkilenme görülebiliyor. Lisan bozuklukları yani afazi de bu belirtilerden biri” diyerek Primer Progresif Afazi (PPA) hastalığının 3 kıymetli belirtisini açıkladı:
1- Lisan ve bağlantı hünerlerinde bozulma
Demans, bilişsel işlevlerde ilerleyici bozulma ile karakterize bir hastalıktır. Bilişsel işlevler deyince kast edilen bellek, dikkat, yürütücü fonksiyonlar (hesaplama, karar verme, muhakeme vb), görsel-mekansal fonksiyonlar (obje ve yüz tanıma, istikamet bulma vb) ve lisan işlevleridir. En sık demansa yol açan hastalık Alzheimer hastalığı olduğundan ve Alzheimer hastalığının en sık görülen belirtisi de unutkanlık olduğundan ötürü ‘demans eşittir unutkanlık’ usulünde genel bir algı kelam mevzusudur. Meğer ki demansın tek belirtisi unutkanlık olmadığı üzere kimi demans hastalarında bariz unutkanlık olmaksızın bilişsel etkilenme görülebilir. Lisan bozuklukları yani “afazi” de bu belirtilerden biri olabilir. Lisan bozukluğunun ön planda olduğu demans tipine Primer Progresif Afazi (PPA) ismi verilir. PPA hastalarında lisan ve irtibat hünerlerinde bozulma ön plandadır.
2- ‘Tam da dilimin ucunda’ ve ‘şey’ sözlerini sık kullanmaya başlama
Birtakım hastalarda konuşma akıcı üzere görünse de anlamsız sözler kullandıkları için söyledikleri anlaşılmaz. Bu hastalar duydukları yahut okudukları sözleri de anlamakta zorlanırlar. Örneğin; yemekte “ekmek ister misin” diye sorulduğunda “ekmek ne?” diye cevap verebilirler. Bir küme hastada ise besbelli manaya bozukluğu olmayabilir ancak bu hastalarda konuşma akıcılığı bozulmaya başlar, hatta dilbilgisi yanılgıları görülebilir. Adeta Türkçe’yi yeni öğrenen bir yabancı üzere konuşmaya başlayabilirler. Son yıllarda tanımlanan yeni bir hasta kümesinde ise manaya da dilbilgisi de korunduğu halde kelime-bulma zahmetinin ön planda olduğu gösterilmiştir. Bu hastalar bilhassa hastalığın erken devirlerinde söyleyecekleri sözler akıllarına gelmediğinde “tam da dilimin ucunda” diyebilirler yahut “şey” sözünü eskiye oranla daha sık kullanmaya başlayabilirler.
3- Anksiyete ve duygudurum bozuklukları artıyor
PPA hastalarında en çok lisan işlevleri etkilenir lakin hastalık ilerledikçe başka bilişsel işlevleri da etkilemeye başlar. Yakın vakitte Cognitive and Behavioral Neurology Dergisi’nde yayınlanan bir çalışmamızda PPA hastalarındaki sözel bellek bozukluklarını gösterdik. Fakat tıpkı hasta kümesinde görsel bellek işlevleri korunmuştu. Bu da tipik Alzheimer hastalığı ile PPA’nın ayrıldığı mevzulardan birisi. Hastalık ilerlese de PPA hastalarında görsel bellek işlevleri geç periyoda kadar korunabiliyor. Kimi hastalarda bilhassa dikkat ve yürütücü fonksiyon bozuklukları gelişebiliyor. Bir öbür çalışmamızda ise; PPA hastalarında önemli seviyede anksiyete, ilgisizlik, kayıtsızlık ve sonluluk ile karakterize duygudurum bozuklukları olabileceğini gösterdik” diyor. Lisan ve irtibat sorunlarının yanı sıra, hastalığın neden olduğu nöropsikiyatrik bozukluklar da afazi hastasına bakımveren aile bireyleri için önemli zahmetler oluşturabiliyor.
