Prof. Naci Görür: İstanbul depreminin eli kulağında, en az 7.2 büyüklüğünde olması bekleniyor

Naci Görür, toplumsal medya üzerinden gerçekleşen 5N1K yayınında gazeteci Kenan Taş’ın sorularını yanıtladı. Gerçekleşmesi beklenen sarsıntı hakkında açıklamalarda bulunan Görür, “Türkiye’nin makul bir tektonik yapısı var ve etkin fay jenerasyonları var. biz yer bilimciler olarak bu fay nesilleri hakkında araştırma yapıyoruz. Uzun vakit sarsıntı olmayan bölgelerde gerilim biriktiği için oralara daha çok dikkat veriyoruz. Memleketler arası araştırmalar yapan araştırmacıların da çalışmalarını takip ederek birlikte öngörülerde bulunuyoruz. Halkın anlayacağı biçimde de ihtarlarda bulunuyoruz” şeklinde çalışmalarından bahsetti.

Sarsıntı olmadan evvelki erken ihtar sistemi hakkında bilgi veren jeolog, “Deprem ikazıyla zelzele kestirimi farklı şeyler. Erken ikaz dediğimiz, halkı tahliye etmek ya da konutları terk etmeleri uyarısı seviyesine bilim şimdi gelmedi. Evvelce zelzelenin yeri ve vakti bilinemez. Fakat erken ikazdan bizim anladığımız fayların bulunduğu alanlara yerleştirilen sensörler ile stratejik ünitelere ihtar gönderiyor. İGDAŞ, İSKİ üzere kurumlar anında aksiyon alarak yangın, su baskını ihtimalini düşürüyor. Bilhassa AB kriterlerine nazaran zelzelesi evvelden bilmek ya da kestirmek demek o zelzelenin tüm bilgilerini varsayım etmek demektir. O da şimdi dünyada yapılmadı. Birtakım ülkelerde zelzelesi evvelce iddia etmek için çalışmalar yapıyor. İyonosferdeki değişim, derin tektonik gazların incelenmesi üzere çalışmalar yapılıyor. Belli bir vakit sonra bilim zelzelesi evvelden kestirebilir hale gelecekti.” dedi.

‘Bu süreç en kritik süreç’

Görür, üzerinden geçen Marmara zelzelesi hakkında beklentilerini de şu biçimde açıkladı:

“Bu süreç en kritik süreç. Türkiye’de diğer yerlerde de olabilir lakin benim iki bölge üzerinde hassasiyetim var. Biri İstanbul. İstanbul’un 1999 zelzelesi Marmara’nın altındaki kabuğa yüklenen gerilim olağanda 250 senede birikecek olan güç 45 saniyede bu kabuğa enjekte edildi. Hasebiyle bu kabuk daha fazla dayanabilecek durumda değil. Azamî 30 sene içerisinde sarsıntı olması yüzde 64 olarak verildi. Yani sarsıntının eli kulağında denebilir. 99 yılından baz alırsak 30 sene içerisinde olması olası demiştik fakat 15 sene öncesi ya da sonrasında da sarsıntı gerçekleşebilir. Bunlar jeolojik olarak çok küçük ölçeklerdir. İstanbul’u nitekim en az 7,2 civarında bir sarsıntı bekliyor. 1999-2014 yılları ortasında yapılan araştırmalarda iki fayın Marmara altında kilitlendiğini ve gerilim biriktirdiğini görüyoruz. Oradaki kayaların dayanma gücü yenildiği an zelzele olur.”

Gerilim altındaki fayın Yeşilköy açıkları ile Silivri açıklarında yaklaşık 65 km olan Kumburgaz fay kolu olduğuna değinen Görür, fayın kırıldığı takdirde asgarî 7,2’lik zelzele üreteceğini söyledi. Görür, “Diğer gergin çizgi olan Adalar’ın güneyinde olan 45 km uzunluğundaki fay kırılırsa en fazla 7.0 şiddetinde sarsıntı üretecektir” dedi.

Fayların tıpkı anda kırılabileceğine dikkat çeken ve kırılması akabinde sarsıntının büyüklüğünün 7.6’yı bulabileceğini söz eden jeolog, “İki fayın tıpkı anda kırılması 1766 yılında gerçekleşmiştir. Biri Mayıs oburu Ağustos ayında olmak üzere peş peşe kırılmıştır ve İstanbul 7’nin üzerinde 2 sarsıntıya şahit olmuştur. Bu işin latifesi yok. Başka hassasiyetle baktığım bahis Erzincan ile doğusunda Bingöl ortasında olan fay: Yedisu fayı. Burada en son zelzele 1700’lerde olmuştur. 1939’daki Erzincan sarsıntısı de buraya ağır güç yüklemiştir. Burada da yakın vakitte en az 7 büyüklüğünde zelzele olabilir. Umarım yetkililer de bizi dinliyor ve tedbir alıyorlardır” halinde ihtarda bulundu.

’Bu sarsıntı 1 milyon 800 ton şiddetinde TNT patlaması kadar güç çıkarabilir’

Görür, fay uzunlu ve zelzele şiddeti ortasında münasebet olduğuna dikkat çekti. Jeolog, “Fay uzunluğu itibariyle ne kadar fazla kırılırsa o şiddette sarsıntı gerçekleşecektir. Şiddet ve büyüklüğü ortasında fark vardır. Şiddeti sarsıntının hissedilme oranı büyüklüğü ise sarsıntı sırasında açığa çıkan güç ölçüsünü anlatır. 7 şiddetindeki zelzele 1 milyon 800 ton şiddetinde TNT patlaması kadar güç çıkarabilir” şeklinde mevzuyu özetledi.

Kentin zelzeleye hazır olmadığından bahseden Görür, kentsel dönüşümün gerçek yapılmadığını lakin yapılan kısmın yararlı olacağını belirtti.

1999 zelzelesinden bu yana birebir kararlılıkla gelinse kentin zelzeleye hazır olabileceğini söyleyen jeolog, “İSKİ ve İGDAŞ altyapısını inançlı hale getirmeye çalışıyor. AFAD çok kendini geliştirdi, görevlendirmeler yaptı. Kentsel dönüşüm biraz müteahhitlik projesi olarak algılandı. Avrupa Yakası’ndansa Anadolu Yakası’nda kimi semtlerde daha çok dönüşüm yapıldı. Asıl değerli olan can kaybının önlenmesi için çok kökten çalışmalar yapılamadı. Halk da zelzele seferberliği içerisine giremedi. Bu türlü olunca da kent ne yazık ki sarsıntıya hazır değil. Evvel halkın ve idarelerin eğitimi, afete karşı hazırlığı olması, yapı stoğunun, altyapı sisteminin sarsıntıya inançlı hale gelmesi lazım. Ekonomik olarak da ele alınması lazım. Avrupa Yakası ülkenin ekonomik can damarlarından biri. Maalesef tam manasıyla hazır değiliz. Nüfus 17 milyon olduğunu düşünürsek yüzde 60 yapının da gecekondu olduğunu varsayarsak can kaybının fazla olacağını söyleyebiliriz” dedi.