Roman hanelerin yüzde 65’i yoksul

Türkiye Roman Nüfus Araştırması’nın sonuçları, Roman hanelerin yüzde 65’inin fakir ya da çok fakir olduğunu, yüzde 70’inin eğitim, sıhhat, istihdam, barınma ve toplumsal yardım alanlarında ayrımcılığa uğradığını düşündüğünü, yüzde 60’ının tıpkı ya da nakdi toplumsal yardım aldığını ortaya koydu.

Hacettepe Üniversitesi (HÜ) Nüfus Etütleri Enstitüsü tarafından, TÜBİTAK 1001 Programı ile desteklenen, “Türkiye’de Roman Nüfusun Demografik Bütünleşme ve Farklılaşma Seviyeleri ve Siyaset Öncelikleri Projesi” kapsamında “Türkiye Roman Nüfus Araştırması” yapıldı.

Enstitü Müdürü ve proje yürütücüsü Prof. Dr. İsmet Koç, Konferans Salonu’nda düzenlenen toplantıda, araştırmanın sonuç bildirgesini açıkladı.

YÜZDE 65’İ YOKSUL

Araştırma kapsamında, Türkiye’deki Roman nüfusu temsil eden bir örnekleme dayalı seçilen 25 vilayetteki 86 Roman mahallesinde bin 547 hane halkındaki bin 265 Roman bayanla görüşmeler gerçekleştirildiğini anlatan Koç, şöyle devam etti:

“Araştırmanın sonuçlarına nazaran, Roman hanelerin yüzde 65’i fakir ya da çok fakir, yüzde 70’i eğitim, sıhhat, istihdam, barınma ve toplumsal yardım alanlarında ayrımcılığa uğradığını düşünüyor, yüzde 60’ı tıpkı ya da nakdi toplumsal yardım alıyor, yüzde 21’i geniş aile içinde yaşıyor ve Roman hanelerinde yatak odası başına 2,2 kişi düşüyor.

Romanların eğitim düzeyi, Türkiye geneline nazaran hayli düşük görülüyor. Türkiye genelinde erkekler için 9 yıl, bayanlar için 10 yıl olan eğitim mühleti, Roman erkekler ortasında 4 ve Roman bayanlar ortasında ise 2 yıl. Roman çocuklar ortasında okullaşma oranları, Türkiye genelindeki okullaşma oranları ile karşılaştırıldığında hayli düşük. Türkiye genelinde kız çocukları için ilkokul ve ortaokul okullaşma oranı yüzde 94, lise okullaşma oranı ise yüzde 78 iken bu oranlar Roman kız çocukları için sırasıyla yüzde 72 ve yüzde 15. Emsal formda, Türkiye genelinde erkek çocukların ilkokul ve ortaokul düzeyindeki okullaşma oranı yüzde 95, lise okullaşma oranı ise yüzde 77 iken Roman erkek çocuklar ortasında bu oranlar sırasıyla yüzde 65 ve yüzde 8.”

DÜŞÜK GELİRLİ, TOPLUMSAL GARANTİSİZ İŞ

Prof. Dr. Koç, hem Roman erkekler hem de Roman bayanlar ortasında fiyatlı bir işte çalışma oranının yüksek olduğuna dikkati çekerek, Romanların çalıştıkları işlerin ekseriyetle enformel dalda yer alan kağıt toplayıcılığı, hurdacılık, mesken ve iş yeri paklığı, çocuk bakıcılığı, seyyar satıcılık, tezgahtarlık üzere kıymetli bir vasıf gerektirmeyen, düşük gelir elde edilebilen ve toplumsal teminatsız çalışılan işler olduğunu söyledi.

Koç, çalışmanın sonuçlarının Türkiye genelinde yüzde 5 olan erkek çocuk işçiliğinin Roman erkek çocuklar ortasında neredeyse 5 kat yükselerek yüzde 24 düzeyinde, kız çocukları ortasında Türkiye ortalamasından 5 puan daha yüksek düzeyde olduğunu gösterdiğini söyledi.

Koç, “Romanlar ortasında çocuk evliliğinin hayli yüksek olduğu görülmektedir. Romanlar ortasında 15 yaşına kadar evlenen kız çocuklarının oranı yüzde 8, 18 yaşına kadar evlenen kız çocuklarının oranı ise yüzde 48’dir. Bu sonuçlar, Türkiye genelinde yüzde 8’e kadar gerilemiş olan çocuk evliliği oranının Romanlar ortasında yüzde 48 olduğunu göstermektedir” diye konuştu.

Araştırmanın sonuçlarının, Türkiye genelinde yalnızca 1,6 olan toplam doğurganlık suratının Romanlar ortasında 2,8 olduğunu ortaya koyduğunu aktaran Koç, son 20 yıl içinde bu doğurganlık düzeyinde çok tedrici bir azalma olduğunu, doğurganlık düzeyinin durağan kaldığının tespit edildiğini bildirdi.

YOKSULLUKLA UĞRAŞ ETME YOLLARI…

Romanlar ortasında okul bırakmanın, çocuk evliliğinin ve çocuk işçiliğinin yaygın olmasının, Romanların yaşadığı yoksullukla ve ayrımcılıkla gayret etme sürecinde kullandıkları baş etme stratejileri olduğuna dikkati çeken Koç, şöyle konuştu:

“Romanların kullandığı baş etme stratejilerinin ve yaşadıkları derin yoksulluğun ve ayrımcılığın getirdiği diğer riskler de bulunmaktadır. Bu risklerin en kıymetlilerinden biri, eğitim düzeyinin düşük olması nedeniyle Romanlar ortasında beşeri sermayenin gelişme fırsatı bulamaması ve bunun yarattığı kısır döngünün yoksulluğun kuşaklararası transferine neden olmasıdır.

Bunun yanı sıra, 5 yaş altı Roman çocuklar ortasında, kronik beslenme yetersizliğinden kaynaklı ortaya çıkan bodurluğun Türkiye genelinde birebir yaş kümesinde yer alan çocuklara nazaran yaklaşık 2 kat daha yaygın olduğu görülmektedir. Bu bulguyla da bağlı olarak Romanlar ortasında bebek mevt suratının Türkiye genelinden 2,2 kat daha yüksek olduğu, vefat suratlarındaki bu dezavantajlı pozisyonları nedeniyle Romanların Türkiye geneline nazaran 6 yıl daha kısa yaşadığı görülmektedir.”

ROMAN İSTİHDAMININ ARTIRILMASI ÖNERİLİYOR

Koç, araştırma sonuçlarının Romanlara yönelik dataya dayalı siyaset ve strateji geliştirme sürecinde çok kıymetli katkılar sağlayacağı değerlendirmesinde bulundu.

Bu süreçte, Roman nüfusun güçlendirilmesine yönelik ayrımcılıkla çaba edilmesi ile yoksulluğun azaltılması ve yoksulluğun kuşaklararası transferinin önlenmesinin öncelik alanları olması gerektiğini vurgulayan Koç, şunları kaydetti:

“Romanların beşeri sermayelerinin güçlendirilmesi, okul bırakma-çocuk işçiliği-çocuk evliliği üçgeninde sıkışmış olan çocukların bu sıkışmışlıktan kurtulmasının sağlanması, formel bölümdeki Roman istihdamının artırılması, Romanlara sağlıklı barınma imkanının sağlanması, sıhhat hizmetlerine erişiminin artırılması ve toplumsal yardımlardan hak temelli olarak yararlanması siyasetlerinin ve stratejilerinin öncelikli olarak hayata geçirilmesi önerilmektedir.”

Toplantıya, Hacettepe Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Sibel Aksu Yıldırım, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürü Tuncay Cevheroğlu, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Türkiye Temsilcisi Mariam A. Khan ile kamu kurumları, milletlerarası kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katıldı.