Rus Başkonsolosluğu, Sovyet Büyükelçi Aralov’un Milli Mücadele’deki rolünü anlattı

Rusya’nın İstanbul Başkonsolosluğu’nun Facebook hesabından yaptığı son paylaşımda, 5 Ocak 1922–29 Nisan 1923 devrinde Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti büyükelçiliği misyonunu yürüten Semyon Aralov‘un iki ülke ortasında münasebetlerin tesisinde kıymetli rol oynadığı üzere Türkiye’nin yürüttüğü Ulusal Gayret çerçevesinde işgalcilere karşı direnci tertip sürecinde de dayanak verdiğini belirtti.

Başkonsolosluğu’nun paylaşımında, Aralov’un Türkiye’deki faaliyetleriyle ilgili şu yazıya yer verildi:

“Ukrayna SSC Heyeti’nin Lideri M. V. Frunze Türkiye’ye seyahati sırasında (1921 sonu–1922 başı) Samsun’da Büyükelçi misyonuna başlamak üzere Ankara’ya daha yeni giden S. İ. Aralov ile karşılaştı ve ondan Türk askeri idaresine Kızıl Ordu’nun Rusya’daki İç Savaş sırasında elde ettiği deneyimini aktarmasını istedi. Aralov’un kendisi de hem askerî hem de tertip bahislerinde büyük deneyim sahibiydi. Birinci Dünya Savaşı’nda Çarlık Ordusu’nda yüzbaşı olarak savaşan Aralov, ihtilalden sonra Kızıl Ordu’nun idaresinde yer aldı. Anılarında yazdığına nazaran Ankara’ya gitmeden evvel Lenin kendisine şöyle nasihatte bulunmuştur: ‘Türkler, Ulusal Çaba vermektedirler. Bundan ötürü Merkezî Komite, Sizi oraya askeri işleri uygun bilen biri olarak göndermektedir.’

28 Ocak 1922’de Aralov Ankara’ya Büyükelçi sıfatıyla geldi. Birçok defa Mustafa Kemal ile birlikte cepheye giderek askeri birlikleri ziyaret etti. Bu ziyaretlerden bilhassa Mart-Nisan 1922’de yapılanın değeri büyük. Bu tarihte Türk ordusunun karşı akına geçiş planları yapıldı. Rus deneyiminden yararlanma örneklerinden birini o tarihe kadar bağımsız hareket eden üç tümenden güçlü süvari kolordunun kurulması oluşturmaktadır.

Böylelikle 6 bin süvariden oluşan Türk süvarî ordusu ortaya çıktı. Topçu ve makineli tüfekli birlikler de bu kolorduya katıldı. Kolordunun başına Sakarya Muharebesi’nden sonra general unvanı alan deneyimli süvari subayı Fahrettin’i getirdiler. Türkler, ona ‘Bizim Budönnıyımız’ diyordu. Daha sonraki tarihlerde bu kolordu, işgalcilere karşı başarılı bir halde gayret etti.

4 Mart 1922’de Mustafa Kemal cepheye teftiş seyahatine çıktı ve Sovyet elçisi S. İ. Aralov, askeri ataşe K. K. Zvonarev ve Azerbaycan elçisi İbrahim Abilov’u da davet etti. Mart-Nisan aylarında Polatlı, Sivrihisar, Akşehir, Bolvadin, Çay üzere yerleşim yerlerinden geçerek tüm cepheyi dolaştılar, 6 piyade tümeni ziyaret ettiler, süvari kolordunun eğitimine katıldılar, Konya’daki farklı kurumlarda bulundular ve buradaki Topçu Okulu, Askeri Okulu ve askerî birlikler için nalbant yetiştiren okulu ziyaret ettiler. Yeniden burada Kuvâ-yi Milliye’nin kuruluşunun yıldönümü hasebiyle tertip edilen kutlamalar yapıldı. Rusya Yetkili Temsilciliği’nin temsilcileri mitinglerden sonra askerlere ‘Sovyet Rusya’nın Kızıl Ordusu’ndan Türk Askerine’ formunda yazının yazıldığı küçük ikramlar dağıttılar. Aralov Türk ordusuyla ilgili son derece olumlu bir izlenime kapılmış ve Türk ordusunu şöyle tasvir etmişti: ‘Türk ordusu, üniforma sorunu yaşasa da çok nizamlı, disiplinli ve âlâ organize edilmiş bir orduydu.’

Aralov, Türk idaresine Ağustos 1922’deki taarruz hazırlıklarına da dayanak verdi. Mustafa Kemal 6 Ağustos 1922’de Batı cephedeki birliklere hücum hazırlıklarına başlamayı öngören saklı buyruğu vererek kendisi düşman istihbaratını yanıltmak için Savunma Bakanı Kazım ile birlikte Ankara’ya döndü, 7 Ağustos’ta ise Genelkurmay Lideri Mustafa Fevzi de Ankara’ya hareket etti.

Taarruza şahsen komutanlık yapmak için plana nazaran cepheye gitmesi gereken Mustafa Kemal, Ankara’daki rezidansında TBMM üyeleriyle görüşme yapacağı haberini yaydı. Gazetelerde de bu haber yayınlandı. Tıpkı vakitte o, Aralov’dan 17 Ağustos’ta Sovyet Yetkili Temsilciliği’nde Türk önderinin de katılacağı ve öbür ülkelerin büyükelçilerinin davet edileceği bir kabulün verileceğini açıklamasını istedi. Temsilcilikte nitekim bir davet verildi ve konukların hepsi geldiğinde Mustafa Kemal’in kendisini berbat hissettiği ve gelemeyeceği söylendi. Bu ortada Türk birliklerinin başkomutanı gizlice cepheye gitti. 20 Ağustos’ta o, Batı cephenin karargâhı Akşehir’e geldi ve 26 Ağustos 1922’de harekete geçme buyruğu verdi.

Aralov’un özel rolünü ve Sovyet-Türk münasebetlerinin özel karakterini ebedileştiren tarihi anıt, 1928’de İstanbul’daki Taksim Meydanı’na dikildi. Ulusal Mücadele’de elde edilen zafer ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun da sembolü olan bu anıtta Ulusal Mücadele’nin kahramanlarıyla birebir safta Mustafa Kemal’in silah arkadaşı olarak Semön İvanoviç Aralov da yer almaktadır.”

Rusya-Türkiye münasebetlerinin kurulmasının 100. yıl dönümü 3 Haziran’da kutlanacak.