Rus limanlarından nasıl yola çıktılar

Öncelikle şu tespiti yapalım; sigorta varsa kara, hava, deniz yolu ile ticaret yapılabiliyor, sigorta yoksa yapılamıyor. Rusya’nın, Ukrayna’yı işgali nedeniyle o bölgeler riskli olduğu gerekçesiyle sigorta teminatı bulunamıyor. Neden? Sigortada savaş kuralı devrede de ondan. Savaş hali sigorta teminatı dışında tutuluyor, bölge savaş bölgesi olduğu için de sigorta yapılamıyor. Yapılamadığından da ne o bölgeye ne de o bölgeden öteki yerlere ticaret gerçekleşemiyor.

Karadeniz ve Azak Denizi’ndeki Rus ve Ukrayna karasularının yüksek riskli bölge ilan edilmesiyle bölgedeki gemiler de hareket edemiyor. Hakikaten Rusya ve Ukrayna limanlarındaki ayçiçek yağı ve hububat yüklü gemilerin hareket edememesi nedeniyle Türkiye de bu durumdan etkilendi. Gemilerin hareket edememesinin nedenlerinden biri de sigorta teminatı bulunamaması. Şöyle de anlatabiliriz; hani son günlerde ülkede ayçiçek yağı sorunu yaşanıyor ya, onun nedenlerinden biri de gemilerin ve gemilerdeki yağ ve hububatın sigortalanamaması. İşte, Karadeniz’de bekleyen, ayçiçek yağı ve hububat yüklü o gemiler Türkiye’ye gelmek için artık yola çıktılar.

TMO’YA ÖZEL SİGORTA

Pekala, gemiler nasıl yola çıktı? İşin perde gerisini anlatayım. Birkaç gün evvel Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK), bir açıklama yaparak, Rusya ile Ukrayna ortasında yaşanan savaş durumu nedeniyle bu bölgelerde yük ve yolcu taşıması yapan sivil deniz ve hava araçlarının sigorta teminatı meselelerinin 2022 sonuna kadar Özel Riskler İdare Merkezi (ÖRYM) kapsamında yönetilmesine karar verildiğini ve bu kapsamda birinci poliçelerin ise Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tarafından ithal edilen eserler kapsamında düzenlendiğini duyurdu. Bu da şu manaya geliyor. Özel Riskler İdare Merkezi, savaş bölgesinde bekletilen ve Toprak Mahsulleri Ofisi’ne ilişkin ayçiçek yağı ve hububatı sigortaladı, böylelikle gemiler de yola çıktı.

DEVLET FON AYIRDI

Özel Riskler İdare Merkezi kimdir ve dünya savaş bölgesine sigorta teminatı bulamazken, nasıl gemiler sigortalandı? İşin kritik boyutu burası. Geçen yılın mayıs ayında çıkartılan kanunla, Özel Riskler İdare Merkezi kuruldu ve işletici olarak da Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın hissedarı olduğu Türk Reasürans belirlendi. Kanunla, Özel Riskler İdare Merkezi’ne; yurtiçinden ve memleketler arası piyasalardan sigorta ve reasürans teminatı bulunamayan riskler ile sigorta edilmesinde kamu faydası bulunan riskler için teminat sağlama misyonu verildi. Ve o kanuna bir unsur daha eklendi. Buna nazaran de, “Terör, savaş hali, doğal afetler ve gibisi inanılmaz durumlarda, yurtiçinden yahut milletlerarası piyasalardan sigorta yahut reasürans teminatı sağlanmaması ve Cumhurbaşkanlığının gerekli görmesi halinde, sivil hava ve deniz ulaşım araçları için Hazine ve Maliye Bakanlığınca sigorta yahut reasürans teminatı sağlanmasına karar vermeye Hazine ve Maliye Bakanı yetkili olacak”.

Çok âlâ hatırlıyorum, o periyot, kimi kesitler, ‘böyle yetkilere ne gerek var savaş mı çıkacak?’ diye eleştirmişlerdi. Savaş çıktı, Türkiye’ye ayçiçek yağı, hububat getirecek gemiler savaş bölgesinde kaldı ve devreye Özel Riskler İdare Merkezi girdi. Son birkaç günde yaşananları da paylaşayım. Evvel SEDDK acil bir düzenleme ile Özel Riskler İdare Merkezi’ne sigorta yapma, poliçe kesme yetkisi verdi. Akabinde Özel Riskler İdare Merkezi, TMO’nun parasını ödeyerek ithal etmeye çalıştığı ayçiçek yağı, hububatı sigortaladı ve gemiler savaş bölgesinden Türkiye’ye gelmek üzere yola çıktı. Bu sigorta süreci için de Hazine ve Maliye Bakanlığı kanunda verilen yetkiyle bir fon ayırdı. O fonun meblağının ne kadar olduğu da bende kalsın.

BUNDAN SONRA NE OLACAK?

Pekala, Özel Riskler İdare Merkezi’ne verilen bu yetki Rusya ve Ukrayna’dan savaş hali nedeniyle öbür ithal edilecek eserler için de geçerli olacak mı? Bu uygulama, öncelik besinde olduğu için şimdilik hububat ve Ayçiçek yağı getirilmesi için devreye alındı. Aldığım duyuma nazaran de devlet takviyeli sigorta uygulamasının hangi kesimlere, hangi mallara uygulanacağı konusunda çalışmalar yapılıyor. Petrol, güç üzere başka eserlerin ithalatı, tahminen de meyve-sebze ihracatı için de önümüzdeki günlerde sigorta yapılması gündeme gelebilir.

Son olarak şunu da belirteyim, bana nazaran bu olaydan çıkartılması gereken bir-iki ders var. Birincisi, sigortanın ehemmiyeti ki, olmazsa ticaret duruyor, krizler başlıyor. İkincisi, olmaz denilen olaylara karşı evvelden hazırlıklı olup, gerekli altyapıyı kurgulamış olmak. Geçen sene yasa ile Özel Riskler İdare Merkezi kurulmasaydı ve bu yetkiler verilmeseydi savaş bölgesindeki gemiler nasıl yola çıkacaktı?