Rusya’nın Ekonomik Direnci: Dondurulan Malvarlığı Kullanılabilir mi?

2022 yılının Mart ayında Rus rublesi çöktü. Gazprom ve Sberbank üzere dev şirketlerin Londra’daki pahası yüzde 97 düştü. Moskova’daki bankamatiklerde kuyruklar oluşmaya başladı. Oligarkların yatlarına, futbol ekiplerine, malikanelerine ve hatta kredi kartlarına el konuldu.

Rusya büyük bir resesyona girdi.

Bu, Rusya‘nın Ukrayna‘yı işgalinden sonra Batı’nın bu ülkeyi mali olarak denetim altına alma teşebbüsünün sonucuydu.

Bu teşebbüsünün merkezinde Rus devletinin resmi döviz varlıklarına el konulması ve bilhassa de merkez bankasının 300 milyar dolarlık rezervinin dondurulması vardı.

Batılı hükümetler “ekonomik savaş” üzere tabirler kullanmaktan itinayla kaçındılar, fakat Kremlin’le finansal bir savaş ortamı olduğu görünüyordu. Bu, nükleer silahlara sahip devletler ortasında direkt çatışma alternatifinden daha uygundu.

Aradan yaklaşık iki yıl geçti ve bu ekonomik art planda büyük bir değişiklik var.

Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin geçen hafta verdiği röportajda Rusya‘nın Avrupa’nın en süratli büyüyen iktisadı olduğunu sevinçle lisana getirdi.

Geçtiğimiz hafta Milletlerarası Para Fonu (IMF) 2024 büyüme iddiasını %1,1’den %2,6’ya yükselterek Rus iktisadının dayanıklılığının altını çizdi.

IMF sayılarına nazaran Rus iktisadı geçen yıl G7 ülkelerinin hepsinden daha süratli büyüdü ve 2024’te de bu türlü devam edecek.

Bu yalnızca sayılardan ibaret de değil. Geçen yıl Ukrayna savaşındaki üstünlük kuramama hali bu yıl boyunca da devam edecek görünüyor.

Rusya, iktisadını, ordu için üretime, bilhassa de Ukrayna’nın doğu ve güneyindeki savunma çizgilerinin inşasına yöneltiyor.

Batılı önderler bu modelin orta vadede sürdürülemez olduğunu savunuyor. Fakat asıl soru şu: Bu model ne kadar mühlet devam edebilir?

Rusya, iktisadını mobilize bir savaş iktisadına dönüştürdü. Devlet, Sovyet sonrası devirde rekor seviyede harcama yapıyor.

Bütçenin %40’ına varan askeri ve güvenlik harcamaları, Sovyetler Birliği’nin son devrindeki düzeylere karşılık geliyor.

Tank, füze sistemleri ve Ukrayna’da işgal edilen bölgelerin savunması için yapılan harcamaları finanse edebilmek için kamu hizmetleri daraltıldı.

Ayrıca Batı’nın Rus petrol ve doğalgazına getirdiği kısıtlamalara karşın, hidrokarbon gelirleri devlet kasasına girmeye devam etti.

Tankerler artık Hindistan ve Çin’e gidiyor ve ödemelerin birden fazla ABD Doları yerine Çin Yuanı ile yapılıyor.

Rusya‘nın petrol üretimi günde 9,5 milyon varil ile neredeyse savaş öncesi seviyeye yakın seyrediyor.

Rus devleti, yüzlerce tankerden oluşan bir “gölge filo” satın alıp konuşlandırarak yaptırımlardan kaçındı.

Geçtiğimiz hafta maliye bakanlığı Ocak ayında hidrokarbon vergilerinin Ocak 2022 düzeyini aştığını bildirdi.

Rus petrol, gaz ve elmasları ile devam eden döviz akışı da rublenin pahası üzerindeki baskının hafiflemesine yardımcı oldu.

Batılı başkanlar bu durumun uzun sürmeyeceği kanısında fakat tesirinin de farkındalar.

Bir dünya başkanı yakın vakitte özel bir konuşmada şunları söyledi: “2024 Putin için düşündüğümüzden çok daha olumlu olacak. Kendi sanayisini düşündüğümüzden daha verimli bir halde yine organize etmeyi başardı.”

Rusya‘nın dondurulan malvarlığı kullanılabilir mi?

Ancak bu ekonomik büyüme biçimi Moskova’nın petrol gelirlerine, Çin’e ve üretken olmayan savaş harcamalarına olan bağımlılığını büyük ölçüde arttırdı.

Petrol ve doğalgaza olan talep tepe yaparken, önümüzdeki yıl Körfez’deki rakip üretimin devreye girmesi Rusya‘yı açığa düşürebilir.

Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’ta havaya uçurulan tank ve mermilerin üretiminden elde edilen gayrisafi yurtiçi hasıladaki (GSYH) istatistiki artışlar da üretkenlikten uzak.

Bu ortada Rusya‘dan değerli bir beyin göçü de var.

Batı’nın stratejisi, Rusya‘nın teknolojiye erişimini kısıtlamak, maliyetlerini yükseltmek, gelirlerini sınırlamak ve çatışmayı uzun vadede sürdürülemez hale getirmeye odaklı bir kedi-fare oyunu olarak tanımlanabilir.

ABD’li bir yetkili, ” Rusya‘nın parasını tank yerine tanker (petrol tankeri) almak için kullanmasını tercih ederiz” dedi.

Petrol piyasasındaki siyasetin hedefi, örneğin Hindistan’ın Rus petrolü almasını engellemeye çalışmak değil, bu ticaretten elde edilen kârın Kremlin’in savaş makinesine geri dönmesini sınırlamak.

Ancak bu direnç ve çıkmaz en azından bu yılın geri kalanında sürebilir. Bu durum Kremlin’in ABD’de mümkün bir lider değişikliğini ve Ukrayna’nın savunmasına yönelik Batı fonlarının azalmasını bekleme stratejisini besliyor.

İşte bu nedenle dikkatler yine Rusya‘nın dondurulan yüz milyarlarca dolarlık mali varlığının oynadığı merkezi role çevrilmiş durumda.

Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy geçen ay şunları söyledi: “Eğer dünyanın 300 milyar doları varsa neden kullanmayalım? Bu dondurulmuş fonların tamamı Ukrayna’nın yine inşa uğraşlarını finanse etmek için kullanılmalı.”

İngiltere Maliye Bakanı Jeremy Hunt ve Dışişleri Bakanı David Cameron bu öneriyi destekliyor.

Cameron, “Bu varlıkları dondurduk. Asıl soru bunları kullanacak mıyız?” diye soruyor ve şöyle devam ediyor:

“Bu paranın bir kısmını artık kullanmak, Rusya‘nın Ukrayna’yı yasa dışı işgali nedeniyle ödemesi gereken tazminatların avans ödemesi üzere bir şey. Ukrayna’ya yardım etmek ve tıpkı vakitte Batılı vergi mükelleflerinin parasını kurtarmak için kullanılabilir.”

G7, üye ülkelerin merkez bankalarından teknik ve tüzel bir tahlil yapmalarını istedi.

Merkez bankası temsilcileri huzursuz görünüyor.

Üst seviye bir finansçı “doları silah olarak kullanmak” ismini verdiği tekniğin riskleri olacağını söylüyor. Klasik olarak merkez bankaları bu tıp aksiyonlara karşı bağımsız ve dokunulmazlığa sahip.

Ukrayna için on milyarlarca dolar toplamak üzere fonları ya da yatırımlardan elde edilen kârları kullanacak bir plan da geliştiriliyor.

Ancak burada istikrar değerli. Şayet Rus varlıklarına bu halde el konulursa, bu durum Körfez, Orta Asya ya da Afrika’daki başka ülkelere Batılı merkez bankalarındaki rezervlerinin güvenliği konusunda nasıl bir bildiri veriyor?

Bu ilgiler global finansın ana arterlerinden kimileri ve güç için kullanılan yüz milyarlarca doların dünya çapında geri dönüşümünü sağlıyor. Putin Çin’in artık Batı için olmasa da gelişmekte olan ekonomiler için bir alternatif olduğu bildirisini vermek istedi.

Rusya ayrıyeten rastgele bir el koyma süreci için mahkemeye başvuracağını ve karşılığında Rus bankalarında dondurulan Batılı şirketlerin misal varlıklarına el koyacağını belirtti.

Yani, Rusya iktisadı üzerindeki gölge savaş, bu çatışmanın ve dünya iktisadının nereye gittiğini anlamak için çok değerli.

Rusya’nın savaş iktisadı uzun vadede sürdürülemez, lakin ülkeye biraz daha vakit kazandırdı.

Rusya’nın bu beklenmedik direncini göstermesinin akabinde Batı çıtayı yükseltmek üzere.

Finansal önlemlerdeki bu tırmanışın sonuncu biçimi, Rusya ve Ukrayna’nın çok ötesinde sonuçlar doğuracaktır.